A
admin
Guest
Kamu nazaranvlilerinin aylık ve fiyat artışları toplu mukavelelerle belirlenmektedir. Geçtiğimiz yıl imzalanan 6. Periyot Toplu Mukavele ile 2022 ve 2023 yılında uygulanacak mali ve toplumsal haklar belirlenmiştir. Toplu mukavelenin imzalandığı periyot daha sonrasında tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de ekonomik şartlar zorlaşmış, yüksek bir enflasyon sürecine girilmiştir. Döviz kuru ve bilhassa güç fiyatlarındaki global artışın yol açtığı yüksek enflasyon toplu mukavele ile belirlenen dönemsel artışları yok etmektedir.
İmzalanan toplu kontratta enflasyon artışlarına karşı esirgeyici düzenlemeler bulunmakla birlikte ülkemizin ekonomik durumundaki bu derece bozulmayı öngörmek mümkün olmamıştır. Mevcut toplu mukavelede dönemsel maaş artışlarının o periyot için açıklanan enflasyon oranlarının gerisinde kalması halinde ortadaki fark bir daha sonraki devirde maaşlara yansıtılmaktadır.
Geçmiş periyotlarda enflasyon oranlarının bakılırsace düşük kalmasıyla bu sistem faal bir biçimde işletilmişti. Lakin günümüzde bir aylık enflasyon oranı epeyce değil birkaç yıl öncesinde gerçekleşen yıllık enflasyon oranlarını aşmıştır. Toplu kontratta belirlenen altı aylık dönemsel artış oranı yılın birinci ayında açıklanan enflasyon oranının gerisinde kalmıştır.
Ocak-Haziran 2022 devri maaş artışı yüzde 7,5 iken Ocak ayında TÜİK tarafınca açıklanan enflasyon oranı yüzde 11’i aşmış, yılın birinci ayında kamu nazaranvlilerinin gerçek fiyatları yüzde 3,4 gerilemiştir. Şubat ayı enflasyon oranı ile gerçek kayıp yüzde 8’i aşmıştır. Mart ayı enflasyonunun yüzde 5,46 olarak açıklanmasıyla birlikte üç aylık devirdeki enflasyon farkı yüzde 14’ü aşmıştır. 10 bin TL maaş alan bir memur Ocak ayında 335 TL, Şubat ayında 832 TL, Mart ayında ise 1.424 TL kayba uğramıştır. Üç aylık kayıp 2.600 TL ye ulaşmıştır. Nisan, Mayıs, Haziran 2022 enflasyon oranı sıfır çıksa bile örneğimizdeki memurun 6 aylık kaybı 6.863 TL olacaktır. Mevcut enflasyonist baskılar devam ettiğinden nisan, mayıs ve haziran enflasyonunun da yüksek çıkması olasıdır. bu biçimde olunca da aylık ve fiyatlardaki gerçek gerileme artarak devam edecek, kamu bakılırsavlilerinin alım gücü her geçen gün zayıflayacaktır. Mevcut sistemde bu artışların telafisi lakin Temmuz ayında gerçekleşecek olup bu telafi de geleceğe yönelik olacak, birinci altı aydaki kaybı karşılamayacaktır.
Başlıkta belirttiğimiz yüzde 70 oranı da Nisan, Mayıs ve Haziran enflasyon sıfır çıksa bile oluşacak kayıp olup, tahminen de memurun bir aylık maaşının tamamı ya da daha fazlası buharlaşabilecektir.
Geçmişte bilhassa 2000’lerin başında yüksek enflasyon devirlerinde kamu bakılırsavlilerinin gerçek fiyatlarını korumak bakımından farklı bir metot izlenmiştir. Toplu mukavelelerin olmadığı 2000, 2001 ve 2002 senelerında maaş artışları bütçe kanunlarıyla belirlenmekteydi. Örneğin 2001 Mali Yılı Bütçe Kanununun 45. hususunda, “2000 yılı Aralık ayına nazaran 1.1.2001 tarihinden daha sonraki Devlet memuru net aylığındaki en düşük kümülatif artış oranının, 2001 yılında Devlet İstatistik Enstitüsü tarafınca açıklanan aylık 1994=100 Temel Yılı Kentsel Yerler Tüketici meblağları Genel İndeksindeki 2000 yılı Aralık ayına nazaran kümülatif artış oranının altında kalması halinde, kelam konusu tüketici fiyatlarındaki artış oranının iki puan üzerinde bir toplam maaş artışını sağlayacak biçimde ve enflasyon sayısının ilan edildiği ayın 15’inden geçerli olmak üzere uygulanmakta olan katsayılar ile kontrat taban ve tavan fiyatları yahut bu fiyatlara uygulanacak ek artış oranı bir daha tespit edilir. Uygulamaya ait temel ve yöntemler Maliye Bakanlığınca belirlenir.
2001 Mali Yılının ikinci yarısında üstte belirtilen uygulamayı gerektiğinde tıpkı biçimde sürdürmeye Bakanlar Konseyi yetkilidir.” kararları yer almıştır.
Bütçe kanunlarına konulan karar ile enflasyon oranlarındaki kümülatif artışın kamu bakılırsavlilerinin aylık ve fiyatlarında ocak ve temmuz aylarında yapılan artış oranını aştığı aydan geçerli olmak üzere maaşlara her ay artırım yapılmıştır. Yani enflasyon farkı almak için temmuz yahut ocak aylarını beklemeye gerek kalmaksızın maaşlardaki gerçek gerileme önlenmiştir.
Örneğin 2001 yılında enflasyon oranının Ocak ayındaki maaş artış oranını aşmasıyla bir arada Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında bu aylardaki enflasyon oranında maaş artışı gerçekleştirilmiştir. bir daha tıpkı yıl Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarında enflasyon farkından kaynaklı maaş artırımları yapılmıştır.
Eşel taşınabilir olarak isimlendirilen bu sistemle, satın alma gücünü koruyabilmek için aylık ve fiyat artışları enflasyon oranı dikkate alınarak zaten ayarlanmaktadır. bu biçimdece kamu nazaranvlilerinin aylık ve fiyatlarında dönemsel artış yanında, dönemsel artışın enflasyon artışlarının gerisinde kaldığı aylarda sistem çabucak devreye girmiş ve yeni devir beklenmeksizin ilgili aylarda maaşlarda otomatik olarak artış yapılmıştır.
Toplu kontrat daha sonrası ortaya çıkan öngörülemeyen fiyat artışları karşısında kamu nazaranvlilerinin satın alma gücünü koruyacak teşebbüslerde bulunulmalı, geçmişte uygulandığı üzere ocak ve temmuz ayları beklenmeden refah hissesi da eklenerek gerekirse her ay aylık ve fiyatlarda artış sağlanmalıdır. Bu durum toplu mukaveleye imza koyacak konfederasyon ve sendikalarca da dikkate alınmalı, gelecek devirlerde talep ve müzakereler ortasından geçtiğimiz periyottan çıkarılacak dersler dikkate alınarak yürütülmelidir.
İmzalanan toplu kontratta enflasyon artışlarına karşı esirgeyici düzenlemeler bulunmakla birlikte ülkemizin ekonomik durumundaki bu derece bozulmayı öngörmek mümkün olmamıştır. Mevcut toplu mukavelede dönemsel maaş artışlarının o periyot için açıklanan enflasyon oranlarının gerisinde kalması halinde ortadaki fark bir daha sonraki devirde maaşlara yansıtılmaktadır.
Geçmiş periyotlarda enflasyon oranlarının bakılırsace düşük kalmasıyla bu sistem faal bir biçimde işletilmişti. Lakin günümüzde bir aylık enflasyon oranı epeyce değil birkaç yıl öncesinde gerçekleşen yıllık enflasyon oranlarını aşmıştır. Toplu kontratta belirlenen altı aylık dönemsel artış oranı yılın birinci ayında açıklanan enflasyon oranının gerisinde kalmıştır.
Ocak-Haziran 2022 devri maaş artışı yüzde 7,5 iken Ocak ayında TÜİK tarafınca açıklanan enflasyon oranı yüzde 11’i aşmış, yılın birinci ayında kamu nazaranvlilerinin gerçek fiyatları yüzde 3,4 gerilemiştir. Şubat ayı enflasyon oranı ile gerçek kayıp yüzde 8’i aşmıştır. Mart ayı enflasyonunun yüzde 5,46 olarak açıklanmasıyla birlikte üç aylık devirdeki enflasyon farkı yüzde 14’ü aşmıştır. 10 bin TL maaş alan bir memur Ocak ayında 335 TL, Şubat ayında 832 TL, Mart ayında ise 1.424 TL kayba uğramıştır. Üç aylık kayıp 2.600 TL ye ulaşmıştır. Nisan, Mayıs, Haziran 2022 enflasyon oranı sıfır çıksa bile örneğimizdeki memurun 6 aylık kaybı 6.863 TL olacaktır. Mevcut enflasyonist baskılar devam ettiğinden nisan, mayıs ve haziran enflasyonunun da yüksek çıkması olasıdır. bu biçimde olunca da aylık ve fiyatlardaki gerçek gerileme artarak devam edecek, kamu bakılırsavlilerinin alım gücü her geçen gün zayıflayacaktır. Mevcut sistemde bu artışların telafisi lakin Temmuz ayında gerçekleşecek olup bu telafi de geleceğe yönelik olacak, birinci altı aydaki kaybı karşılamayacaktır.
Başlıkta belirttiğimiz yüzde 70 oranı da Nisan, Mayıs ve Haziran enflasyon sıfır çıksa bile oluşacak kayıp olup, tahminen de memurun bir aylık maaşının tamamı ya da daha fazlası buharlaşabilecektir.
Geçmişte bilhassa 2000’lerin başında yüksek enflasyon devirlerinde kamu bakılırsavlilerinin gerçek fiyatlarını korumak bakımından farklı bir metot izlenmiştir. Toplu mukavelelerin olmadığı 2000, 2001 ve 2002 senelerında maaş artışları bütçe kanunlarıyla belirlenmekteydi. Örneğin 2001 Mali Yılı Bütçe Kanununun 45. hususunda, “2000 yılı Aralık ayına nazaran 1.1.2001 tarihinden daha sonraki Devlet memuru net aylığındaki en düşük kümülatif artış oranının, 2001 yılında Devlet İstatistik Enstitüsü tarafınca açıklanan aylık 1994=100 Temel Yılı Kentsel Yerler Tüketici meblağları Genel İndeksindeki 2000 yılı Aralık ayına nazaran kümülatif artış oranının altında kalması halinde, kelam konusu tüketici fiyatlarındaki artış oranının iki puan üzerinde bir toplam maaş artışını sağlayacak biçimde ve enflasyon sayısının ilan edildiği ayın 15’inden geçerli olmak üzere uygulanmakta olan katsayılar ile kontrat taban ve tavan fiyatları yahut bu fiyatlara uygulanacak ek artış oranı bir daha tespit edilir. Uygulamaya ait temel ve yöntemler Maliye Bakanlığınca belirlenir.
2001 Mali Yılının ikinci yarısında üstte belirtilen uygulamayı gerektiğinde tıpkı biçimde sürdürmeye Bakanlar Konseyi yetkilidir.” kararları yer almıştır.
Bütçe kanunlarına konulan karar ile enflasyon oranlarındaki kümülatif artışın kamu bakılırsavlilerinin aylık ve fiyatlarında ocak ve temmuz aylarında yapılan artış oranını aştığı aydan geçerli olmak üzere maaşlara her ay artırım yapılmıştır. Yani enflasyon farkı almak için temmuz yahut ocak aylarını beklemeye gerek kalmaksızın maaşlardaki gerçek gerileme önlenmiştir.
Örneğin 2001 yılında enflasyon oranının Ocak ayındaki maaş artış oranını aşmasıyla bir arada Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında bu aylardaki enflasyon oranında maaş artışı gerçekleştirilmiştir. bir daha tıpkı yıl Eylül, Ekim, Kasım ve Aralık aylarında enflasyon farkından kaynaklı maaş artırımları yapılmıştır.
Eşel taşınabilir olarak isimlendirilen bu sistemle, satın alma gücünü koruyabilmek için aylık ve fiyat artışları enflasyon oranı dikkate alınarak zaten ayarlanmaktadır. bu biçimdece kamu nazaranvlilerinin aylık ve fiyatlarında dönemsel artış yanında, dönemsel artışın enflasyon artışlarının gerisinde kaldığı aylarda sistem çabucak devreye girmiş ve yeni devir beklenmeksizin ilgili aylarda maaşlarda otomatik olarak artış yapılmıştır.
Toplu kontrat daha sonrası ortaya çıkan öngörülemeyen fiyat artışları karşısında kamu nazaranvlilerinin satın alma gücünü koruyacak teşebbüslerde bulunulmalı, geçmişte uygulandığı üzere ocak ve temmuz ayları beklenmeden refah hissesi da eklenerek gerekirse her ay aylık ve fiyatlarda artış sağlanmalıdır. Bu durum toplu mukaveleye imza koyacak konfederasyon ve sendikalarca da dikkate alınmalı, gelecek devirlerde talep ve müzakereler ortasından geçtiğimiz periyottan çıkarılacak dersler dikkate alınarak yürütülmelidir.