DeSouza
New member
Fazilet Şenol / Milliyet.com.tr – Afet tehlike ve risk tahlillerinde farklı hallerin kullanılabilmesi, doğruya en yakın haritaların üretilebilmesi, tahlillerin tıpkı ortamdan yapılarak tıpkı platformda tutulması ve ilgili kurumlar ortası paylaşımının sağlanabilmesi için AFAD 2017’de Afet Risk Tahlil Sistemi (ARAS) Projesi’ni başlattı. ARAS Projesi kapsamında oluşturulan afet risk haritasına nazaran, 2021’de 107 sel ve su baskını, 66 orman yangını, 16 kar/tipi olayı, 39 heyelan meydana geldi.
Geçen yıl Cumhuriyet tarihinin en büyük orman yangını ve son 65 yılın en çok can kaybına niye olan seli yaşandı. Ayrıyeten ülke genelinde 23 bin 753 sarsıntı meydana geldi. 2021 yılı bir yandan da kuraklık ve deniz salyası (müsilaj) tehdidi altında geçti. Çok kuraklık niçiniyle biroldukça göl ve etrafındaki ekosistemi olumsuz etkilendi. Kuraklık ve yabanî sulama niçiniyle kuruyan Tuz Gölü’nde binlerce flamingo yavrusu hayatını kaybetti. Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü’nün kimi bölgelerinde 1.5-2 kilometrelik çekilmeler meydana geldi. Sarsıntı açısından bakıldığında ise 2021 yılında 23 bin 753 zelzelenin meydana geldiği görüldü. Bu zelzelelerin 44 tanesi 4.0 – 4.9 büyüklüğü, 5 tanesi de 5.0 – 5.2 büyüklüğü içinde değişti. Geriye kalanlar ise daha küçük sarsıntılar oldu. Son 10 yılda meydana gelen zelzele sayılarına bakıldığında Türkiye’de ortalama olarak her yıl 25 bin 978 zelzele meydana geldiği görülüyor. Bu bilgilere bakılırsa 2021 yılında son 10 yıla nazaran 2 bin 225 adet daha az sarsıntı yaşandı.
2022’DE DE GERÇEKLEŞME MÜMKÜNLÜĞÜ ÇOK YÜKSEK
Türkiye’nin zelzele neslinde yer alması, bir fazlaca kişiyi bu bahiste endişelendiriyor. Gazi Üniversitesi Zelzele Mühendisliği Uygulama ve Araştırma Merkezi Uzmanı Doç. Dr. Bülent Özmen durumla ilgili, “İstatistiklere baktığımız vakit iklim değişikliğine bağlı meteorolojik olarak hem dünyada tıpkı vakitte Türkiye’de sel, fırtına üzere afetlerin sayısında ve şiddetinde de artış olduğunu gözlemliyoruz“ sözlerini kullandı.
Afetlerin geçmiş senelerda olduğu üzere 2022’de de gerçekleşme mümkünlüğünün çok yüksek olduğunu söyleyen Doç. Dr. Özmen, 1900 yılından günümüze kadarki sarsıntı bilgilerine bakıldığında her 6 ya da 7 yılda bir 7.0 ve 7.0’nin üzerinde büyük bir zelzeleyle karşılaşıldığına dikkat çekti. Bunun yalnızca ortalama olduğunu söyleyen Doç. Dr. Özmen, “kimi vakit birer yıl aralıklarla da olabiliyor, fazlaca uzun vakit da geçebiliyor. AFAD’ın istatistik kayıtlarında da yer alıyor” dedi.
‘DEPREM YAŞANMA MÜMKÜNLÜĞÜ YOK DENEMEZ’
Türkiye’nin rastgele bir yerinde yer kabuğunun gerildiği ve zelzele yaşanma mümkünlüğünün arttığının bu datalara bakarak söylenebileceği konusu üzerinde duran Doç. Dr. Bülent Özmen, “Türkiye’nin rastgele bir noktası için ‘Şurada zelzele olacak’ deme bahtımız yok. Türkiye örümcek ağı üzere canlı faylarla çevrili. Bu fayların sayısı kara ve denizlere bakıldığında bine yaklaşıyor. Çalışmalara bağlı olarak da bunların sayısı artıyor. Bu kadar canlı fayın olduğu bölgede de sarsıntı olma mümkünlüğü yok denemez. 2021 yılının farklı bir özelliği ise sarsıntı aktivitesi açısından kayıtlara düşük olarak geçmesi. 2020’de fazlaca aktiftik biliyorsunuz lakin bunların büyüklüğü 7.0’yi geçmedi. 6.6 ve 6.8 idi“ diye konuştu.
?
‘BİR AFETLER ÜLKESİ: TÜRKİYE’
Kocaeli Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Şerif Barış da sarsıntıya odaklanmanın bir tahlil olmadığı kanaatinde. Prof. Dr. Barış, “Türkiye bir zelzele ülkesi diyoruz lakin 2018’de AFAD, stratejik çalışma raporunda Türkiye’yi şu biçimde tanımlamış: Bir afetler ülkesi: Türkiye” dedi. ötürüsıyla Türkiye’ye yalnızca sarsıntı odaklı değil kuraklık, sel, heyelan, yangınlar, müsilaj, salgın hastalıklar olarak bakılması gerektiği kanaatinde olan Prof. Dr. Barış, bu sebeple biroldukca afete karşı sıkı hazırlanılması gerektiğini söylemiş oldu.
‘KARADENİZ’DE BİLE HORTUMLAR GÖRÜLÜYOR’
Türkiye’nin global ısınmayla birlikte yarı tropikal iklime girme eğilimde olduğunun altını çizen Prof. Dr. Şerif Barış, “Hiç öngörülmeyen hortumlar görülmeye başlandı. Karadeniz’de bile hortumlar görülüyor. Bu yüzden meteorolojik afetler de, tabiat kaynaklı afetler de Türkiye’yi tehlike olarak ileride tehdit edecek ögeler” diyerek mevzunun kıymetine dikkat çekti.
“Her afetin önceliğine nazaran bölgesel ve lokal olarak tehlikelerini belirleyeceğiz” diyen Prof. Dr. Barış, Kocaeli’nin Derince, Körfez, Karamürsel ve İzmit beldelerinden örnek vererek durumu şu biçimde deklare etti: “İlçe olarak bile afet tehlikeleri birbirlerinden farklı. Dilovası’nda kimyasal tehdit ve etraf kirliliği epey farklı bir sorun. Her ilçenin ve her mahallenin bile tehlike tahlilinin farklı olması gerekiyor.”
‘İSTANBUL DEPREMİ’NDEN DAHA RİSKLİ 10’DAN FAZLA YER VAR’
İstanbul sarsıntısına fazlaca fazla odaklanıldığını ancak İstanbul zelzelesinden çok daha riskli, her an sarsıntı olabilecek 10’dan fazla yer olduğuna vurgu yapan Prof. Dr. Şerif, “ötürüsıyla tehlikelerin önceliğinin belirlenmesi gerekiyor. Biz buna afet idaresinde ‘tehlike analizi’ diyoruz. Tehlikeleri belirliyoruz, daha sonra risk evvelarini sıralamasını yapıyoruz. En sık en kolay afet sıralaması her neyse birinci sıraya alıyoruz” sözlerini kullandı.
TSUNAMİ TÜRKİYE İÇİN ÖNEMLİ BİR TEHDİT
Tsunaminin de Türkiye için önemli bir tehdit olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Barış, “2018’de Bodrum zelzelesinde oldu. Bir kişi İzmir Çeşme’de tsunamiden ömrünü kaybetti. Marmara’da da tsunami tehlikesi var. Özelikle Muğla, Marmaris ve Bodrum civarları tehlikeli. Ege’de olabilecek büyük bir sarsıntıda, zelzelenin ziyanından hayli tsunami fazlaca büyük bir sorun olabilir. O yüzden o bölgelere nazaran de tsunami tehlikesini kesinlikle ciddiye almamız gerekiyor” diyerek tehlikeye dikkat çekti.
AFETLERİN SAYISI VE ŞİDDETİ ARTACAK
Birleşmiş Milletler’in Afet Ziyanları Azaltma Raporu’nda dünyada son 50 yıldır afetlerin sayılarının ve tesirlerinin de arttığının gözlemlendiğine dikkat çeken Prof. Dr. Şerif Barış, bunun niçinlerini kentleşmenin ve nüfusun artmasına dayandırdı. Üçüncü bir sebebin global ısınma olduğuna dikkat çeken Barış, “Afetlerin sayısı ve şiddetinin artacağını biliyoruz. Global ısınmayla bir arada rüzgârların, tayfunların ve fırtınaların suratı artıyor. Meteorolojik olaylar da bu biçimde istikrarsız olunca maalesef yer kürenin bu cins afetlere maruz kalması artacak” yorumunu yaptı.
‘AFET İDARE BİLİMİ IŞIĞINDA BAKILMALI’
Prof. Dr. Bülent Özmen de afetleri sadece iklim değişikliğine bağlama konusunda Prof. Dr. Şerif Barış ile birebir fikirde. Afetleri ve şiddetlerini artıran etkenlerden birinin iklim değişikliği olduğunun altını çizen Özmen, “Afetlere, afet idare bilimi ışığı altında bakmamız lazım” dedi. “Afetler nerede oluşur, nasıl oluşur?” sorularının değerli olduğuna vurgu yapan Özmen, afetlerle ilgili tehlike risk haritalarının hazırlanması gerektiğine dikkat çekti. “Deprem için tehlike ve risk haritaları hazırlandı ve 2019 yılında yürürlüğe girdi. Buna benzeri her afet çeşidi için bilim bize şu imkânı veriyor: Zelzele, sel ve orman yangınları için tehlike haritası ve bunların kayıp olasılıklarını hazırlama şansı” diyen Prof. Dr. Özmen, yanlış siyasetlerin da olumsuz tesirleri artırdığına işaret etti.
‘ERKEN İDDİA EDİP TEDBİRİNİ ALMA MÜMKÜNLÜĞÜ VAR’
Meteorolojik afetlere karşı alınacak tedbirlerde zelzeleye karşı olanlara nazaran daha süratli olunabiliyor. Erken ikaz sistemleriyle bir bölgeye ne kadar yağış düşebileceğinin evvelinde hesaplanabildiğine vurgu yapan Prof. Dr. Bülent Özmen, “ötürüsıyla bu üzere afetlerde erken kestirim edip tedbirini alma mümkünlüğü var” dedi.
İSTANBUL VE ANKARA ÜZERE KENTLERDE BÜYÜK SORUN
Afet risk oranlarını belirleyebilmek için ağır bir çalışma gerektiğini söyleyen uzmanlar, Türkiye’nin en büyük afetinin can ve ekonomik kayıp açısından zelzele olduğunu, bunun için her ilin afet riski azaltma planı deklare ettiğını söylemiş oldu. 10 tane vilayette büyüklüğü 7.0’den çok bir zelzele olmasının mümkün olduğunu belirten Prof. Dr. Şerif. Barış, bu vilayetlerdeki zelzelelerin ne vakit gerçekleşeceğini iddia edemedikleri için vilayetlerin isimlerini saymanın dehşet yaratacağını belirterek vilayetlerin isimlerini sıralamadı.
Türkiye’nin bir sarsıntı ülkesi olduğuna dikkat çeken Şerif Barış, sarsıntıdan daha sonra heyelan, çok sıcak ve soğuklar ve selin geldiğine dikkat çekti. Selin sırf Karadeniz bölgesinde değil, İstanbul ve Ankara üzere kent içlerinde büyük bir soruna sebep olduğunun altını çizen Barış, “Küresel ısınma artınca ve meteorolojik ortam dengesizleşince, çok yağışlar hayli kısa müddette epey fazla oluyor. Bu da maalesef devam edecek. Ben bunu neye dayanarak söylüyorum; son 50 yılda artan sayılara ve Birleşmiş Milletler’in dünyada yaptığı çalışmalara bakıp söylüyorum” diye konuştu.
ÜLKENİN HER YERİNDE GÖRÜLEBİLİR
Sel afetinin Türkiye’nin her yerinde görülebileceğine dikkat çeken Bülent Özmen ise, “Şehrin altyapısı düzgün bir biçimde yapılmazsa, her taraf betonla kaplanırsa yağan yağış gidecek yer bulamadığı ve suyun akış yolu üzerine binalar yapıldığı için bu bölgeler daha fazla etkilenir” sözlerini kullandı. İstatistiki bilgilere bakıldığında kimi afetlerin kimi bölgelerde ağır görüldüğünü belirten Prof. Dr. Özmen, “1 Eylül 1957 yılında Ankara’da fazlaca fazla can kaybına niye olan bir sel oluşmuş. Selde bölge belirtmek biraz güç, kuraklıkta da o denli. Bu afetler yağışa bağlı geliştiği için yorumda bulunmak pek hakikat değil. Yeraltı suyunu da yırtıcı sulama sistemleriyle kısa vakitte tükettiğimiz için kuraklığın artıp azalmasına tesir ediyor” dedi.
TEHLİKE VE RİSK HARİTALARI KARIŞTIRILIYOR
AFAD’ın çıkardığı afet risk haritasının afet tehlikelerini belirlemek açısından epeyce kıymetli olduğuna vurgu yapan uzmanlar, afet planlamalarının geçmiş periyotlarda yaşanan afetlere bakılırsa planladıklarını söylemiş oldu. AFAD’ın hazırladığı haritanın medyada biraz yanlış yer aldığına dikkat çeken Bülent Özmen şu kelamları şöylekidi:
“Tehlike ve risk haritalarını birbiriyle karıştırıyoruz. AFAD’ın yayınlamış olduğu harita risk haritası değil. Risk haritasından şunu anlamamız lazım. Bir sel oldu, bu sel meydana geldiğinde ‘Kaç bina yıkılabilir? Kaç insan ölebilir? Ekonomik kayıp ne kadar olur?’ üzere hasar oranlarıyla bilgi veren haritalara risk haritası diyoruz. Tehlike haritasında ise zelzele olma mümkünlüğünün yüksek olması yahut selin olma mümkünlüğünün yüksek olduğu bölgeleri değişik olasılıklarla hesaplayabiliyoruz. Bunlar tehlike haritası.“
‘AYNI YERDE yenidenDAN GERÇEKLEŞEBİLİR’
Uzmanlar, bir yerde gerçekleşen bir afetin birebir yerde yenidendan gerçekleşme mümkünlüğünün çok yüksek olduğuna dikkat çekti. Bülent Özmen hususla ilgili, “Diyelim bir yerde sarsıntı oldu. Tıpkı bölgede yinedan sarsıntı olabilir. Tahminen üzerinden uzun vakit geçiyor ancak gücün birikmesine bağlı olarak bir daha birebir yerde kırılıyor fay. Heyelan, sel, obruk ve öteki afetler için de birebir yorumu yapabiliriz. Zeminsel özellikler, yağış oranı ve güneşin gelişine bağlı olarak afetler genelde birebir yerlerde meydana geliyor” diyerek örnek verdi. Şerif Barış ise, “Edirne’de bahar gelince Tunca Irmağı ve Meriç Irmağı taşar. Zira Bulgaristan barajların kapaklarını açar. Afetler bir defa oldukları yerde tekrar ederler” yorumunu yaptı.
‘AFETTE HER AFETZEDE O AFETİN PAYDAŞIDIR’
Afetlerin ziyanlarını azaltmak için AFAD’ın hazırladığı tehlike ve risk haritalarının epey kıymetli olduğuna vurgu yapan uzmanlar, bunun yalnızca ülke çapında değil, vilayet ve ilçe çapında da hazırlanması gerektiğini söylemiş oldu.
Prof. Dr. Şerif Barış, “Türkiye bir afet ülkesiyse her insanın konutunda, her kurumun kendi iş yerinde afet ve acil durum planı yapması lazım. Afet öncesi yapması gereken sıradan hazırlıklar var. her insanın, afetin cinsine bakılırsa afet sırasında ve daha sonrasında yanlışsız davranışları öğrenmesi gerekiyor. Devletin yerine getirmesi gerektiği sorumluluklar var ancak insanların da afet hakkında bilinçlenmesi başka bir sorumluluk. Aksi biçimde her toplum ne kadar hazırlıksızsa devletin yükü daha da ağırlaşır. Afetzedelere müdahale gecikir. Her gecikme de can kaybı, yaralı sayısı ve ekonomik kaybı artırır. ötürüsıyla beşerler şunu unutmasınlar: Afette her afetzede o afetin bir paydaşıdır. her insanın sorumluluğu vardır. Bunları öğrenmeli ve gerçekleştirmeleri gerekiyor” diyerek kelamlarını sonlandırdı.
Geçen yıl Cumhuriyet tarihinin en büyük orman yangını ve son 65 yılın en çok can kaybına niye olan seli yaşandı. Ayrıyeten ülke genelinde 23 bin 753 sarsıntı meydana geldi. 2021 yılı bir yandan da kuraklık ve deniz salyası (müsilaj) tehdidi altında geçti. Çok kuraklık niçiniyle biroldukça göl ve etrafındaki ekosistemi olumsuz etkilendi. Kuraklık ve yabanî sulama niçiniyle kuruyan Tuz Gölü’nde binlerce flamingo yavrusu hayatını kaybetti. Türkiye’nin en büyük gölü olan Van Gölü’nün kimi bölgelerinde 1.5-2 kilometrelik çekilmeler meydana geldi. Sarsıntı açısından bakıldığında ise 2021 yılında 23 bin 753 zelzelenin meydana geldiği görüldü. Bu zelzelelerin 44 tanesi 4.0 – 4.9 büyüklüğü, 5 tanesi de 5.0 – 5.2 büyüklüğü içinde değişti. Geriye kalanlar ise daha küçük sarsıntılar oldu. Son 10 yılda meydana gelen zelzele sayılarına bakıldığında Türkiye’de ortalama olarak her yıl 25 bin 978 zelzele meydana geldiği görülüyor. Bu bilgilere bakılırsa 2021 yılında son 10 yıla nazaran 2 bin 225 adet daha az sarsıntı yaşandı.
2022’DE DE GERÇEKLEŞME MÜMKÜNLÜĞÜ ÇOK YÜKSEK
Türkiye’nin zelzele neslinde yer alması, bir fazlaca kişiyi bu bahiste endişelendiriyor. Gazi Üniversitesi Zelzele Mühendisliği Uygulama ve Araştırma Merkezi Uzmanı Doç. Dr. Bülent Özmen durumla ilgili, “İstatistiklere baktığımız vakit iklim değişikliğine bağlı meteorolojik olarak hem dünyada tıpkı vakitte Türkiye’de sel, fırtına üzere afetlerin sayısında ve şiddetinde de artış olduğunu gözlemliyoruz“ sözlerini kullandı.
Afetlerin geçmiş senelerda olduğu üzere 2022’de de gerçekleşme mümkünlüğünün çok yüksek olduğunu söyleyen Doç. Dr. Özmen, 1900 yılından günümüze kadarki sarsıntı bilgilerine bakıldığında her 6 ya da 7 yılda bir 7.0 ve 7.0’nin üzerinde büyük bir zelzeleyle karşılaşıldığına dikkat çekti. Bunun yalnızca ortalama olduğunu söyleyen Doç. Dr. Özmen, “kimi vakit birer yıl aralıklarla da olabiliyor, fazlaca uzun vakit da geçebiliyor. AFAD’ın istatistik kayıtlarında da yer alıyor” dedi.
‘DEPREM YAŞANMA MÜMKÜNLÜĞÜ YOK DENEMEZ’
Türkiye’nin rastgele bir yerinde yer kabuğunun gerildiği ve zelzele yaşanma mümkünlüğünün arttığının bu datalara bakarak söylenebileceği konusu üzerinde duran Doç. Dr. Bülent Özmen, “Türkiye’nin rastgele bir noktası için ‘Şurada zelzele olacak’ deme bahtımız yok. Türkiye örümcek ağı üzere canlı faylarla çevrili. Bu fayların sayısı kara ve denizlere bakıldığında bine yaklaşıyor. Çalışmalara bağlı olarak da bunların sayısı artıyor. Bu kadar canlı fayın olduğu bölgede de sarsıntı olma mümkünlüğü yok denemez. 2021 yılının farklı bir özelliği ise sarsıntı aktivitesi açısından kayıtlara düşük olarak geçmesi. 2020’de fazlaca aktiftik biliyorsunuz lakin bunların büyüklüğü 7.0’yi geçmedi. 6.6 ve 6.8 idi“ diye konuştu.
?
‘BİR AFETLER ÜLKESİ: TÜRKİYE’
Kocaeli Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Şerif Barış da sarsıntıya odaklanmanın bir tahlil olmadığı kanaatinde. Prof. Dr. Barış, “Türkiye bir zelzele ülkesi diyoruz lakin 2018’de AFAD, stratejik çalışma raporunda Türkiye’yi şu biçimde tanımlamış: Bir afetler ülkesi: Türkiye” dedi. ötürüsıyla Türkiye’ye yalnızca sarsıntı odaklı değil kuraklık, sel, heyelan, yangınlar, müsilaj, salgın hastalıklar olarak bakılması gerektiği kanaatinde olan Prof. Dr. Barış, bu sebeple biroldukca afete karşı sıkı hazırlanılması gerektiğini söylemiş oldu.
‘KARADENİZ’DE BİLE HORTUMLAR GÖRÜLÜYOR’
Türkiye’nin global ısınmayla birlikte yarı tropikal iklime girme eğilimde olduğunun altını çizen Prof. Dr. Şerif Barış, “Hiç öngörülmeyen hortumlar görülmeye başlandı. Karadeniz’de bile hortumlar görülüyor. Bu yüzden meteorolojik afetler de, tabiat kaynaklı afetler de Türkiye’yi tehlike olarak ileride tehdit edecek ögeler” diyerek mevzunun kıymetine dikkat çekti.
“Her afetin önceliğine nazaran bölgesel ve lokal olarak tehlikelerini belirleyeceğiz” diyen Prof. Dr. Barış, Kocaeli’nin Derince, Körfez, Karamürsel ve İzmit beldelerinden örnek vererek durumu şu biçimde deklare etti: “İlçe olarak bile afet tehlikeleri birbirlerinden farklı. Dilovası’nda kimyasal tehdit ve etraf kirliliği epey farklı bir sorun. Her ilçenin ve her mahallenin bile tehlike tahlilinin farklı olması gerekiyor.”
‘İSTANBUL DEPREMİ’NDEN DAHA RİSKLİ 10’DAN FAZLA YER VAR’
İstanbul sarsıntısına fazlaca fazla odaklanıldığını ancak İstanbul zelzelesinden çok daha riskli, her an sarsıntı olabilecek 10’dan fazla yer olduğuna vurgu yapan Prof. Dr. Şerif, “ötürüsıyla tehlikelerin önceliğinin belirlenmesi gerekiyor. Biz buna afet idaresinde ‘tehlike analizi’ diyoruz. Tehlikeleri belirliyoruz, daha sonra risk evvelarini sıralamasını yapıyoruz. En sık en kolay afet sıralaması her neyse birinci sıraya alıyoruz” sözlerini kullandı.
TSUNAMİ TÜRKİYE İÇİN ÖNEMLİ BİR TEHDİT
Tsunaminin de Türkiye için önemli bir tehdit olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Barış, “2018’de Bodrum zelzelesinde oldu. Bir kişi İzmir Çeşme’de tsunamiden ömrünü kaybetti. Marmara’da da tsunami tehlikesi var. Özelikle Muğla, Marmaris ve Bodrum civarları tehlikeli. Ege’de olabilecek büyük bir sarsıntıda, zelzelenin ziyanından hayli tsunami fazlaca büyük bir sorun olabilir. O yüzden o bölgelere nazaran de tsunami tehlikesini kesinlikle ciddiye almamız gerekiyor” diyerek tehlikeye dikkat çekti.
AFETLERİN SAYISI VE ŞİDDETİ ARTACAK
Birleşmiş Milletler’in Afet Ziyanları Azaltma Raporu’nda dünyada son 50 yıldır afetlerin sayılarının ve tesirlerinin de arttığının gözlemlendiğine dikkat çeken Prof. Dr. Şerif Barış, bunun niçinlerini kentleşmenin ve nüfusun artmasına dayandırdı. Üçüncü bir sebebin global ısınma olduğuna dikkat çeken Barış, “Afetlerin sayısı ve şiddetinin artacağını biliyoruz. Global ısınmayla bir arada rüzgârların, tayfunların ve fırtınaların suratı artıyor. Meteorolojik olaylar da bu biçimde istikrarsız olunca maalesef yer kürenin bu cins afetlere maruz kalması artacak” yorumunu yaptı.
‘AFET İDARE BİLİMİ IŞIĞINDA BAKILMALI’
Prof. Dr. Bülent Özmen de afetleri sadece iklim değişikliğine bağlama konusunda Prof. Dr. Şerif Barış ile birebir fikirde. Afetleri ve şiddetlerini artıran etkenlerden birinin iklim değişikliği olduğunun altını çizen Özmen, “Afetlere, afet idare bilimi ışığı altında bakmamız lazım” dedi. “Afetler nerede oluşur, nasıl oluşur?” sorularının değerli olduğuna vurgu yapan Özmen, afetlerle ilgili tehlike risk haritalarının hazırlanması gerektiğine dikkat çekti. “Deprem için tehlike ve risk haritaları hazırlandı ve 2019 yılında yürürlüğe girdi. Buna benzeri her afet çeşidi için bilim bize şu imkânı veriyor: Zelzele, sel ve orman yangınları için tehlike haritası ve bunların kayıp olasılıklarını hazırlama şansı” diyen Prof. Dr. Özmen, yanlış siyasetlerin da olumsuz tesirleri artırdığına işaret etti.
‘ERKEN İDDİA EDİP TEDBİRİNİ ALMA MÜMKÜNLÜĞÜ VAR’
Meteorolojik afetlere karşı alınacak tedbirlerde zelzeleye karşı olanlara nazaran daha süratli olunabiliyor. Erken ikaz sistemleriyle bir bölgeye ne kadar yağış düşebileceğinin evvelinde hesaplanabildiğine vurgu yapan Prof. Dr. Bülent Özmen, “ötürüsıyla bu üzere afetlerde erken kestirim edip tedbirini alma mümkünlüğü var” dedi.
İSTANBUL VE ANKARA ÜZERE KENTLERDE BÜYÜK SORUN
Afet risk oranlarını belirleyebilmek için ağır bir çalışma gerektiğini söyleyen uzmanlar, Türkiye’nin en büyük afetinin can ve ekonomik kayıp açısından zelzele olduğunu, bunun için her ilin afet riski azaltma planı deklare ettiğını söylemiş oldu. 10 tane vilayette büyüklüğü 7.0’den çok bir zelzele olmasının mümkün olduğunu belirten Prof. Dr. Şerif. Barış, bu vilayetlerdeki zelzelelerin ne vakit gerçekleşeceğini iddia edemedikleri için vilayetlerin isimlerini saymanın dehşet yaratacağını belirterek vilayetlerin isimlerini sıralamadı.
Türkiye’nin bir sarsıntı ülkesi olduğuna dikkat çeken Şerif Barış, sarsıntıdan daha sonra heyelan, çok sıcak ve soğuklar ve selin geldiğine dikkat çekti. Selin sırf Karadeniz bölgesinde değil, İstanbul ve Ankara üzere kent içlerinde büyük bir soruna sebep olduğunun altını çizen Barış, “Küresel ısınma artınca ve meteorolojik ortam dengesizleşince, çok yağışlar hayli kısa müddette epey fazla oluyor. Bu da maalesef devam edecek. Ben bunu neye dayanarak söylüyorum; son 50 yılda artan sayılara ve Birleşmiş Milletler’in dünyada yaptığı çalışmalara bakıp söylüyorum” diye konuştu.
ÜLKENİN HER YERİNDE GÖRÜLEBİLİR
Sel afetinin Türkiye’nin her yerinde görülebileceğine dikkat çeken Bülent Özmen ise, “Şehrin altyapısı düzgün bir biçimde yapılmazsa, her taraf betonla kaplanırsa yağan yağış gidecek yer bulamadığı ve suyun akış yolu üzerine binalar yapıldığı için bu bölgeler daha fazla etkilenir” sözlerini kullandı. İstatistiki bilgilere bakıldığında kimi afetlerin kimi bölgelerde ağır görüldüğünü belirten Prof. Dr. Özmen, “1 Eylül 1957 yılında Ankara’da fazlaca fazla can kaybına niye olan bir sel oluşmuş. Selde bölge belirtmek biraz güç, kuraklıkta da o denli. Bu afetler yağışa bağlı geliştiği için yorumda bulunmak pek hakikat değil. Yeraltı suyunu da yırtıcı sulama sistemleriyle kısa vakitte tükettiğimiz için kuraklığın artıp azalmasına tesir ediyor” dedi.
TEHLİKE VE RİSK HARİTALARI KARIŞTIRILIYOR
AFAD’ın çıkardığı afet risk haritasının afet tehlikelerini belirlemek açısından epeyce kıymetli olduğuna vurgu yapan uzmanlar, afet planlamalarının geçmiş periyotlarda yaşanan afetlere bakılırsa planladıklarını söylemiş oldu. AFAD’ın hazırladığı haritanın medyada biraz yanlış yer aldığına dikkat çeken Bülent Özmen şu kelamları şöylekidi:
“Tehlike ve risk haritalarını birbiriyle karıştırıyoruz. AFAD’ın yayınlamış olduğu harita risk haritası değil. Risk haritasından şunu anlamamız lazım. Bir sel oldu, bu sel meydana geldiğinde ‘Kaç bina yıkılabilir? Kaç insan ölebilir? Ekonomik kayıp ne kadar olur?’ üzere hasar oranlarıyla bilgi veren haritalara risk haritası diyoruz. Tehlike haritasında ise zelzele olma mümkünlüğünün yüksek olması yahut selin olma mümkünlüğünün yüksek olduğu bölgeleri değişik olasılıklarla hesaplayabiliyoruz. Bunlar tehlike haritası.“
‘AYNI YERDE yenidenDAN GERÇEKLEŞEBİLİR’
Uzmanlar, bir yerde gerçekleşen bir afetin birebir yerde yenidendan gerçekleşme mümkünlüğünün çok yüksek olduğuna dikkat çekti. Bülent Özmen hususla ilgili, “Diyelim bir yerde sarsıntı oldu. Tıpkı bölgede yinedan sarsıntı olabilir. Tahminen üzerinden uzun vakit geçiyor ancak gücün birikmesine bağlı olarak bir daha birebir yerde kırılıyor fay. Heyelan, sel, obruk ve öteki afetler için de birebir yorumu yapabiliriz. Zeminsel özellikler, yağış oranı ve güneşin gelişine bağlı olarak afetler genelde birebir yerlerde meydana geliyor” diyerek örnek verdi. Şerif Barış ise, “Edirne’de bahar gelince Tunca Irmağı ve Meriç Irmağı taşar. Zira Bulgaristan barajların kapaklarını açar. Afetler bir defa oldukları yerde tekrar ederler” yorumunu yaptı.
‘AFETTE HER AFETZEDE O AFETİN PAYDAŞIDIR’
Afetlerin ziyanlarını azaltmak için AFAD’ın hazırladığı tehlike ve risk haritalarının epey kıymetli olduğuna vurgu yapan uzmanlar, bunun yalnızca ülke çapında değil, vilayet ve ilçe çapında da hazırlanması gerektiğini söylemiş oldu.
Prof. Dr. Şerif Barış, “Türkiye bir afet ülkesiyse her insanın konutunda, her kurumun kendi iş yerinde afet ve acil durum planı yapması lazım. Afet öncesi yapması gereken sıradan hazırlıklar var. her insanın, afetin cinsine bakılırsa afet sırasında ve daha sonrasında yanlışsız davranışları öğrenmesi gerekiyor. Devletin yerine getirmesi gerektiği sorumluluklar var ancak insanların da afet hakkında bilinçlenmesi başka bir sorumluluk. Aksi biçimde her toplum ne kadar hazırlıksızsa devletin yükü daha da ağırlaşır. Afetzedelere müdahale gecikir. Her gecikme de can kaybı, yaralı sayısı ve ekonomik kaybı artırır. ötürüsıyla beşerler şunu unutmasınlar: Afette her afetzede o afetin bir paydaşıdır. her insanın sorumluluğu vardır. Bunları öğrenmeli ve gerçekleştirmeleri gerekiyor” diyerek kelamlarını sonlandırdı.