DeSouza
New member
Can Şişman / Milliyet.com.tr – Geçen sonbaharda İstanbul’da büyük bir böcek istilası paniği yaşanmıştı. Sultangazi’nin neredeyse tüm mahallelerinde görülen dantel böceği halkta tedirginlik yaratmıştı. Bu olayın üzerinden epeyce geçmeden bu sefer Çekmeköy ve Sarıyer üzere ilçelerde kokarca böceği istilası meydana gelmişti. Bu ilçelerde bilhassa ormanlık alanın yakınındaki binalarda oturanlar kokarca böceğinin yaydığı koku niçiniyle rahatsızlık hayatıştı.
Pekala böcek istilaları niye meydana geliyor? Son devirde bilhassa İstanbul üzere vilayetlerde bu böceklerle daha sık karşılaşmamızın niçini ne? Vatandaşlar sivrisinek ve böcek istilalarına rağmen bilhassa nelere dikkat etmeli? Mevzuyu Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Çetin ve Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mahmut Kabalak ile konuştuk.
BEŞERE ZİYANI VAR MI?
İstanbul’da son devirde büyük bir dantel böceği korkusu yaşanmıştı. Prof. Dr. Mahmut Kabalak, kelam konusu böceğin en bilinen çeşidinin Türkçede armut kaplanı manasına gelen stephanitis pyri olduğunu, küçük boyutlu bulunmasına karşın armut ağaçlarını olumsuz tarafta etkilemesi niçiniyle ona bu ismin verildiğini söylemiş oldu.
“Bu cinse ilişkin böceklere dantel böceği denmesinin niçini bedenlerinin sırt kısmının ve kanatlarının dantel gibisi bir yapıya sahip olmasıdır” diyen Prof. Dr. Kabalak, böceğin insan sıhhati açısından bir ziyanının olmadığına dikkat çekti.
BEŞERLER PANİĞE KAPILIYOR ANCAK…
Dantel böceğinin bitki zararlısı olduğunu belirten Prof. Dr. Kabalak, “Vakit zaman çevresel faktörlere bağlı olarak canlıların popülasyonlarında dalgalanmalar olmaktadır” diye konuştu. “İnsanların paniğe kapılarak çeşitli böcek ilaçlarıyla bu canlıları öldürmeye çalışmaları kendi sıhhatleri açısından da olumsuz bir durum yaratabilir” diyen Prof. Dr. Kabalak, alerjik beden yapısına sahip insanların dikkatli olmaları gerektiğinin altını çizdi.
Dantel böceklerinin meşe üzere ağaçlara ziyanlı tesirleri olduğunu belirten Prof. Dr. Kabalak, iklim değişikliğine bağlı çeşitli faktörlerin böcek üzere canlıların sayılarında artışlara sebep olabileceğine işaret etti.
‘1 SANTİGRAT DERECE BİLE ONLAR İÇİN ÖNEMLİ’
Pandemi periyodunda çiftçilerin tarım ve ilaçlama yapamadıkları için birtakım böceklerin özgür kaldığını söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, bu vakitte belediyelerin daha hayli dezenfeksiyon işine odaklanıp kamu alanlarını dezenfekte etmeye çalıştıklarını söyleyerek “O sırada belediyenin ilaçlama çalışanı bu vazifeye gittiği için bir açık ortaya çıktı. Bunun sonucunda ufak tefek problemler ortaya çıkmış olabilir” dedi. Prof. Dr. Çetin dantel böceğiyle ilgili son birkaç yıldır bilhassa Marmara Bölgesi’nden hayli sayıda şikâyet geldiğine dikkat çekti.
Bu canlının ağaç ve orman zararlısı bir çeşit olduğunu belirten Prof. Dr. Çetin, bu böceklerin sayıca artmasında ve alanlarının yayılmasında biroldukça faktörün tesirli olduğunu söylemiş oldu. Bu faktörlerden birincisinin iklim değişikliği olduğunu söyleyen Prof. Dr. Çetin, bilhassa sonbahar ve kış aylarındaki sıcaklık ortalamalarının geçmişe bakılırsa 2-3 derece arttığını hatırlattı. Bu ortalamanın beşerler için fazlaca büyük bir kıymete sahip olmadığını söyleyen Prof. Dr. Çetin, lakin böcekler için 1 santigrat derecenin bile fazlaca büyük bir ehemmiyet teşkil ettiğine dikkat çekti. Sıcaklık ortalamalarındaki artışın böceklerin daha hayli üremelerine niçiniyet verdiğini belirten Prof. Dr. Çetin, “örneğin bir böcek yılda 15 kuşak veriyorsa artık 20 kuşak verir hale geliyor” diye konuştu.
‘yine HAVA SOĞUYUNCA MESKENLERE YÖNELİYORLAR’
Sıcaklık artışlarının her böcekte olmasa da birtakım böceklerde yıllık kuşak sayısında artışlara sebep olduğunu söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, “Sıcaklık artışıyla birlikte erken çıkışlar olabilir. Kimi böcekler, saklandıkları yerlerden erken çıkabiliyor” dedi. Kışın havaların bir anda ısındığı ‘yalancı bahar’ devirlerinde böceklerin kışladıkları alanları terk ettiklerini söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Bu bahar havasından daha sonra yine hava soğuduğunda böcekler korunaklı sığınaklara girmeye çalışıyorlar. tekrar gelen kışı geçirmek için sığınak olarak kapalı alanlara, pencerelere, konutlara sığınmaya çalışıyorlar” diye konuştu.
İstanbul’da son periyotta yaşanan hayli sayıdaki böcek istilalarına ait “Tabiatta vakit zaman bu biçimde şeyler olur, birkaç senede bir birtakım böcek popülasyonları artar, sonrasındasında azalır” diyen Prof. Dr. Çetin, popülasyonlardaki artışların ve azalmaların doğal olduğunu lakin bu artma ve azalmaların epeyce sık görüldüğü takdirde kesinlikle dikkate alınması gerektiğini belirtti. Prof. Dr. Çetin “3-4 senede bir çekirge salgınları olabilir. 7 senede bir yaşanıyorsa olağandır lakin her yıl ya da iki yılda bir çıkması kelam hususuysa bu biçimde dikkatli olunması gerekir” dedi.
‘BÜTÜN MAHALLEYE YETECEK SİVRİSİNEĞİ ORADA ÜRETEBİLİYORUZ’
Türkiye’de vatandaşların kıymetli yanlışlar yaptığını ve böceklerle çabada gereğince şuurlu adımlar atmadığını söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, orman ağaçları ya da peyzaj hedefli ağaçların kent içerisinde değişik park alanlarına dikildiğini lakin bu ağaçlara çabucak sonrasında gerekli müdahalenin yapılmadığına dikkat çekti. “Örneğin Antalya’da turunç ağaçları var kentin ortasında. Portakal bahçelerinde çiftçiler ilaçlama yapıyor lakin peyzaj yapılan bir ilçe belediyesinin yaptığı alanda ilaçlama yapılmıyor ve orada ziyanlı haşereler çoğalıyor” diyen Prof. Dr. Çetin, sitelerde de değerli kusurların yapıldığına dikkat çekti.
Prof. Dr. Çetin, “Sitelerin bahçelerindeki peyzaj çalışmalarında beşerler meşe, çam ve ardıç üzere orman ağaçlarını dikiyor. Haşereler de hiç ilaçlama yapılmayan ağaçları gördüklerinde gidip oraya yerleşiyorlar ve daha rahat çoğalmaya çalışıyorlar” diye konuştu. Böceklerle çabanın bilimsel yapılması gerektiğini savunan Prof. Dr. Çetin, “Ağaç dikiyoruz lakin ağacı güzelce ilaçlamamız gerektiğini bilmiyoruz. Havuz yapıyoruz ancak havuzun içerisinde sivrisinek gelişeceğini umursamıyoruz. Fark etmeden tahminen bütün mahalleye yetecek sivrisineği de orada üretebiliyoruz” dedi.
‘HER KÖŞE BAŞINDA ÇÖPE RASTLIYORSUNUZ’
Prof. Dr. Mahmut Kabalak da vatandaşların gereğince şuurlu olmadığının altını çizdi. Prof. Dr. Kabalak, yapılan saha çalışmalarıyla bir arada Türkiye’de büyük bir etraf kirliliğinin kelam konusu olduğuna dikkat çekti. “Hangi çeşme başında dursanız bir yeşil alana gitseniz ya da deniz kenarına dağ başına çöpe rastlamamak neredeyse imkânsız” diyen Prof. Dr. Kabalak, doğal kaynakların kirletildiğini ve yapılarının bozulduğunu belirterek “Bu durum biyolojik çeşitlilik açısından hazine olarak nitelendirilebilecek bir hayli canlı çeşidinin yok bulunmasına niçiniyet verebilir” diye konuştu.
Global ısınmaya bağlı olarak sıcak iklimlerde yaşayan birtakım canlıların yayılış alanlarını kuzey bölgelere hakikat genişletmeye başladığını söyleyen Prof. Dr. Kabalak, “Bilhassa bu canlılar hastalık taşıyan vektör canlılar ise insan sıhhatini tehdit etme durumları kelam konusu olabilir” dedi.
‘O MESKENLERE GİRMESİ ÇOK DOĞAL’
Vatandaşların böceklerle uğraş konusunda her şeyi belediyelerden beklediğini ve öz tenkit yapmadığını söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, insanların artık doğal alanlara epey yakın yerlere konut inşa ettiklerine vurgu yaptı. Vatandaşların parklara, bahçelere ve ormanlık alanlara konut yaptırdığını söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Ormana gidip yazlık yapıyoruz fakat burada akrep var yılan var. O canlıların ömür alanı orası. O canlılar orada aslına bakarsan yaşıyordu, biz beşerler olarak gittik oraya konut yaptık” dedi.
Ormana hayli yakın yerlere mesken yaptıranların meskenlerine böcek girmesinin doğal olduğunu söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Böcekler hayli küçük bir sıcaklık değişimini bile algılayabiliyor. Işığa geliyorlar. Sıcak, kuytu yerler arıyorlar. Meskeninizde ısıtıcı çalışıyorsa, camdan etrafa ısı yayıyorsa böceklerin o meskene girmesi hayli doğal” tabirlerini kullandı. Prof. Dr. Mahmut Kabalak da doğayı hor kullanmamak gerektiğine dikkat çekti. Prof. Dr. Kabalak, “Biyolojik çeşitlilik 4.5-5 milyar yaşındaki gezegenimizin bundan fazlaca daha kısa müddette sahip olduğu global bir hazinedir. Şayet biz beşerler bunu önemsemeden yaşamaya devam edersek tabiattan kaynaklanan birtakım kahırlarla müsabakamız kaçınılmazdır” diye konuştu.
‘MARMARA, EGE VE KARADENİZ’DE GÖRÜLÜYOR’
Pekala önümüzdeki günlerde bizi neler bekliyor olabilir? İlkbahar ve yaz aylarında bizi bekleyen tehlikeler neler? Prof. Dr. Hüseyin Çetin, bilhassa Latince ismi Aedes albopictus olan Asya kaplan sivrisineği ve çam keseböceğine karşı ihtarlarda bulundu. Kimi böceklerin adaptasyon güçlerinin yüksek olduğunu ve yerleştikleri ortamda süratli bir biçimde yayılabildiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, bu böceklere istilacı denildiğini belirtti.
Asya kaplan sivrisineğinin istilacı bir sivrisinek çeşidi olduğunu söyleyen Prof. Dr. Çetin, bu sivrisineğin Türkiye’de şu anda Marmara, Ege ve Karadeniz Bölgeleri’nde görüldüğünü, başka bölgelere de yayıldığını deklare etti. Asya kaplan sivrisineğinin Zika hastalığına sebep olduğuna vurgu yapan Prof. Dr. Çetin, “Bu sinekler bilhassa tropik bölgelerdeki ülkelerde her yıl binlerce kişinin hastalanmasına sebep oluyorlar. Bizim ülkemizde yurt dışı kaynaklı şu ana kadar tespit edilmiş hadiselerin haricinde bir yerde bulaş yok. Belediyeler çaba ediyorlar, çalışmalar yapıyorlar ancak vatandaşların da şuurlu olması gerekiyor” diye konuştu.
YAZLIKÇILAR DİKKAT!
Bilhassa yazlıkları olan vatandaşların fazlaca dikkat etmesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, “örneğin bir yazlığınız olduğunu düşünün. Bahçesi, kapısı kilitli. İstanbul’da yaşıyorsunuz, işiniz sebebiyle aylarca gitmiyorsunuz tahminen oraya. Bahçede de diyelim bir otomobil lastiği ya da kova vardı. Bütün kış boyunca bu kovalarda ya da otomobil lastiklerinin ortasında su birikiyor. bu biçimdelikle burada sinekler üreyip çoğalıyor” ikazında bulundu.
Vatandaşların daha şuurlu olmaları gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, ortasında su birikecek kapların kesinlikle aykırı çevrilmesi gerektiğini belirterek otomobil lastiklerinin de güneşi yeterli çektiğini ve ortasında biriken suyun buharlaşmasının pek güç olduğunu hatırlattı. Belediyelerin sokakları ve caddeleri ilaçladığını fakat kapısı kilitli bahçenize erişemediğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, “İşte bu noktada vatandaşa yük düşüyor. Bahçenizde süs havuzu ya da kovanın olması sivrisineklere davetiye çıkartıyor” diye konuştu.
‘GÜNDÜZCÜ BİR SİVRİSİNEK, GÜNDÜZLERİ ISIRIYOR’
Prof. Dr. Hüseyin Çetin, yapılan değerli kusurlardan birinin de köpek ve kediler için bırakılan su kapları olduğunu vurguladı. Prof. Dr. Hüseyin Çetin “Kedi ve köpekler için su kaplarına su koyuyoruz. daha sonra 10 gün boyunca hiç dökmüyoruz onu. Olağanda suyu döküp yeniden yenilemek gerekir bilhassa de hayvan sıhhati için. Ancak vatandaşlarımız yalnızca su kabına su desteği yapıyorlar. Bu da sivrisineklerin üremesine sebep oluyor” ihtarında bulundu. Vatandaşların pis diye dokunulmayan bu su kaplarının içini kesinlikle temizleyip tekrar doldurması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, yüzme havuzlarına da dikkat çekti.
Prof. Dr. Çetin, “Kullanılmayan yüzme havuzlarının hepsi yağmur suyu ile dolu. Üstleri kapalı olmayan ve ortasında yağmur suyu biriken yüzme havuzları sivrisinek gelişmenine de imkan sağlıyor” diye konuştu. Asya kaplan sivrisineğinin alerjiye ve Zika üzere önemli hastalıklara sebep olduğunu söyleyen Prof. Dr. Çetin, ortalarında Fransa, Yunanistan ve İtalya üzere bir fazlaca ülkede de bu canlının görüldüğünü hatırlattı. Bilhassa yaz aylarında Asya kaplan sivrisineğine fazlaca dikkat edilmesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, bu sivrisineğin akşamcı olmadığını ve insanları gündüz ısırdığına dikkat çekti. Prof. Dr. Çetin, “Agresif, saldırgan bir tıp. Daima sizi taciz ediyor. Olağanda sivrisinekler akşamları ısırma davranışı gösterir fakat bu gündüzcü bir sivrisinek. Gün batmadan ısırıyor sizi” dedi.
‘KARASİNEK ZANNEDİYORSUNUZ ANCAK DEĞİL’
Prof. Dr. Hüseyin Çetin, yaz aylarında fazlaca sık karşılaşılan karasineklerden biri olan stomoxys’e karşı da uyardı. Bu sineğin başka karasineklerle karıştırılmaması gerektiğini söyleyen ve öteki isminin sakar sinek olduğunu belirten Prof. Dr. Çetin, “Bu sinekler kan emici. Türkiye’nin her yerinde görülüyor” dedi. İnsanların stomoxys’leri çoğunlukla karasineklerle karıştırdığını söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Bunların ağızları sivrisinek üzere sokucu iğne halinde. Hayvanlardan ve insanlardan kam emiyorlar” diye konuştu. Stomoxys’lerin hastalık taşıyabildiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, sineğin hayvanlarda et ve süt kaybına yol açtığını, süt ve et randımanını düşürdüğünü belirtti.
Bu sineklerin genelde ahırlara yakın yerlerde olduğunu, kimi vakit rastlantısal olarak insanların olduğu yerlerde insanların bedeninde nem ve sıcaklık olduğu için onları ısırma davranışı sergileyebildiklerini söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Hayvan barınaklarında epeyce görülebiliyorlar. İnek ve koyun üzere büyük baş hayvan yetiştiriciliği yapılan yerlerde de olabiliyorlar. Sivrisinekler üzere değiller, rastlantısal olarak insanları ısırıyorlar” diye konuştu. Stomoxys’lerin hayvanlarda çeşitli rahatsızlıklara yol açtığını lakin insanlarda alerjik tepkiye niçiniyet vermediğini söyleyen Prof. Dr. Çetin “Ancak bu hayvanın ısırdığı yerde kızarıklık, kaşıntı ve yanma meydana gelebilir. Kaşıntıyla bir arada derilerde tahriş olabilir” ihtarında bulundu.
‘POLEN ALERJİSİYLE KARIŞTIRILIYOR’
Prof. Dr. Hüseyin Çetin, önümüzdeki bahar ve yaz aylarında ise en çok cam keseböceğine karşı dikkatli olunması gerektiğini söylemiş oldu. Çam keseböceğine dokunan hayvanlarda ve insanlarda alerjiler oluşabileceğini belirten Prof. Dr. Çetin, bu canlıların çamların yapraklarını yediklerini ve ağaçların randımanını yok edip onları yapraksız hale getirebildiklerini söylemiş oldu. Bilhassa mart ve nisan aylarında ölçülerinin artacağını söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Okullarda, parklarda ve bahçelerde epey dikkat etmek lazım. Çam ağaçlarına hayli yanaşmamak kıymetli” dedi.
Bu hayvanın hastanelik olunabilecek alerjik tepkilere niçiniyet verebildiğinin altını çizen Prof. Dr. Çetin, “Örneğin köpeğinizi parkta gezdirmeye gdolayıyorsunuz. Yerde bu canlılardan birini ağzına aldığında hayvanın lisanı şişebiliyor” diye konuştu. Bu hayvanın yarattığı yan tesirlerin polen alerjisiyle sık sık karıştırıldığına dikkat çeken Prof. Dr. Çetin, “Örneğin beşerler parkta yürüyüş yapıyorlar. daha sonra alerjilerinin arttığını düşünüp bunu polen alerjisine bağlıyorlar. Fark etmeden olağanda bu cins haşerelerin üstündeki tüycükler etrafa yayılıyor. ötürüsıyla bu yerlerdeki yürüyüşleri azaltmak lazım” dedi.
‘YEDİĞİ, İÇTİĞİ ŞEYİ SORGULUYOR LAKİN ASLINDA…’
Bilhassa astımı olan ve teneffüs kuvvetliğü çeken bireylerin bahar aylarında epey dikkatli olmaları gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, “örneğin bir vatandaş parkta bankta oturuyor. Bankın üzerine elini değiyor. Çamlardaki bu böceğin üstündeki alerjik kıllar o banklara düştüğünde insanlara temas etmiş oluyor. O kişi de meskene gittiğinde kaşınmaya başlıyor ve hangi yediği ya da içtiği şeyin onda alerji yaptığını sorgulamaya başlıyor” diye konuştu.
Bu devrin çam keseböceğinin çoğalma vakti olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Çetin, parkta oyunlar oynayan ve el hijyenine dikkat etmeyen küçük çocuklarda çeşitli rahatsızlıkların görülebileceğini hatırlattı. “Çam keseböceği alerjiyle ilgili sorunu olan insanlarda yahut bağışıklık sistemi hassas olan insanlarda epey makûs sonuçlara sebep olabilir” diyen Prof. Dr. Çetin, çamlardaki yuvalardan uzak durulması gerektiğini hatırlatarak “Rastgele bir temas olduğu takdirde kesinlikle bir doktora başvurulmalı” ikazında bulundu. Bilhassa çam ağaçlarının altında piknik yapılmaması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Parklarda maske kullanılmaya devam edilmesini öneriyoruz” diye konuştu.
Pekala böcek istilaları niye meydana geliyor? Son devirde bilhassa İstanbul üzere vilayetlerde bu böceklerle daha sık karşılaşmamızın niçini ne? Vatandaşlar sivrisinek ve böcek istilalarına rağmen bilhassa nelere dikkat etmeli? Mevzuyu Akdeniz Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Çetin ve Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mahmut Kabalak ile konuştuk.
BEŞERE ZİYANI VAR MI?
İstanbul’da son devirde büyük bir dantel böceği korkusu yaşanmıştı. Prof. Dr. Mahmut Kabalak, kelam konusu böceğin en bilinen çeşidinin Türkçede armut kaplanı manasına gelen stephanitis pyri olduğunu, küçük boyutlu bulunmasına karşın armut ağaçlarını olumsuz tarafta etkilemesi niçiniyle ona bu ismin verildiğini söylemiş oldu.
“Bu cinse ilişkin böceklere dantel böceği denmesinin niçini bedenlerinin sırt kısmının ve kanatlarının dantel gibisi bir yapıya sahip olmasıdır” diyen Prof. Dr. Kabalak, böceğin insan sıhhati açısından bir ziyanının olmadığına dikkat çekti.
BEŞERLER PANİĞE KAPILIYOR ANCAK…
Dantel böceğinin bitki zararlısı olduğunu belirten Prof. Dr. Kabalak, “Vakit zaman çevresel faktörlere bağlı olarak canlıların popülasyonlarında dalgalanmalar olmaktadır” diye konuştu. “İnsanların paniğe kapılarak çeşitli böcek ilaçlarıyla bu canlıları öldürmeye çalışmaları kendi sıhhatleri açısından da olumsuz bir durum yaratabilir” diyen Prof. Dr. Kabalak, alerjik beden yapısına sahip insanların dikkatli olmaları gerektiğinin altını çizdi.
Dantel böceklerinin meşe üzere ağaçlara ziyanlı tesirleri olduğunu belirten Prof. Dr. Kabalak, iklim değişikliğine bağlı çeşitli faktörlerin böcek üzere canlıların sayılarında artışlara sebep olabileceğine işaret etti.
‘1 SANTİGRAT DERECE BİLE ONLAR İÇİN ÖNEMLİ’
Pandemi periyodunda çiftçilerin tarım ve ilaçlama yapamadıkları için birtakım böceklerin özgür kaldığını söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, bu vakitte belediyelerin daha hayli dezenfeksiyon işine odaklanıp kamu alanlarını dezenfekte etmeye çalıştıklarını söyleyerek “O sırada belediyenin ilaçlama çalışanı bu vazifeye gittiği için bir açık ortaya çıktı. Bunun sonucunda ufak tefek problemler ortaya çıkmış olabilir” dedi. Prof. Dr. Çetin dantel böceğiyle ilgili son birkaç yıldır bilhassa Marmara Bölgesi’nden hayli sayıda şikâyet geldiğine dikkat çekti.
Bu canlının ağaç ve orman zararlısı bir çeşit olduğunu belirten Prof. Dr. Çetin, bu böceklerin sayıca artmasında ve alanlarının yayılmasında biroldukça faktörün tesirli olduğunu söylemiş oldu. Bu faktörlerden birincisinin iklim değişikliği olduğunu söyleyen Prof. Dr. Çetin, bilhassa sonbahar ve kış aylarındaki sıcaklık ortalamalarının geçmişe bakılırsa 2-3 derece arttığını hatırlattı. Bu ortalamanın beşerler için fazlaca büyük bir kıymete sahip olmadığını söyleyen Prof. Dr. Çetin, lakin böcekler için 1 santigrat derecenin bile fazlaca büyük bir ehemmiyet teşkil ettiğine dikkat çekti. Sıcaklık ortalamalarındaki artışın böceklerin daha hayli üremelerine niçiniyet verdiğini belirten Prof. Dr. Çetin, “örneğin bir böcek yılda 15 kuşak veriyorsa artık 20 kuşak verir hale geliyor” diye konuştu.
‘yine HAVA SOĞUYUNCA MESKENLERE YÖNELİYORLAR’
Sıcaklık artışlarının her böcekte olmasa da birtakım böceklerde yıllık kuşak sayısında artışlara sebep olduğunu söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, “Sıcaklık artışıyla birlikte erken çıkışlar olabilir. Kimi böcekler, saklandıkları yerlerden erken çıkabiliyor” dedi. Kışın havaların bir anda ısındığı ‘yalancı bahar’ devirlerinde böceklerin kışladıkları alanları terk ettiklerini söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Bu bahar havasından daha sonra yine hava soğuduğunda böcekler korunaklı sığınaklara girmeye çalışıyorlar. tekrar gelen kışı geçirmek için sığınak olarak kapalı alanlara, pencerelere, konutlara sığınmaya çalışıyorlar” diye konuştu.
İstanbul’da son periyotta yaşanan hayli sayıdaki böcek istilalarına ait “Tabiatta vakit zaman bu biçimde şeyler olur, birkaç senede bir birtakım böcek popülasyonları artar, sonrasındasında azalır” diyen Prof. Dr. Çetin, popülasyonlardaki artışların ve azalmaların doğal olduğunu lakin bu artma ve azalmaların epeyce sık görüldüğü takdirde kesinlikle dikkate alınması gerektiğini belirtti. Prof. Dr. Çetin “3-4 senede bir çekirge salgınları olabilir. 7 senede bir yaşanıyorsa olağandır lakin her yıl ya da iki yılda bir çıkması kelam hususuysa bu biçimde dikkatli olunması gerekir” dedi.
‘BÜTÜN MAHALLEYE YETECEK SİVRİSİNEĞİ ORADA ÜRETEBİLİYORUZ’
Türkiye’de vatandaşların kıymetli yanlışlar yaptığını ve böceklerle çabada gereğince şuurlu adımlar atmadığını söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, orman ağaçları ya da peyzaj hedefli ağaçların kent içerisinde değişik park alanlarına dikildiğini lakin bu ağaçlara çabucak sonrasında gerekli müdahalenin yapılmadığına dikkat çekti. “Örneğin Antalya’da turunç ağaçları var kentin ortasında. Portakal bahçelerinde çiftçiler ilaçlama yapıyor lakin peyzaj yapılan bir ilçe belediyesinin yaptığı alanda ilaçlama yapılmıyor ve orada ziyanlı haşereler çoğalıyor” diyen Prof. Dr. Çetin, sitelerde de değerli kusurların yapıldığına dikkat çekti.
Prof. Dr. Çetin, “Sitelerin bahçelerindeki peyzaj çalışmalarında beşerler meşe, çam ve ardıç üzere orman ağaçlarını dikiyor. Haşereler de hiç ilaçlama yapılmayan ağaçları gördüklerinde gidip oraya yerleşiyorlar ve daha rahat çoğalmaya çalışıyorlar” diye konuştu. Böceklerle çabanın bilimsel yapılması gerektiğini savunan Prof. Dr. Çetin, “Ağaç dikiyoruz lakin ağacı güzelce ilaçlamamız gerektiğini bilmiyoruz. Havuz yapıyoruz ancak havuzun içerisinde sivrisinek gelişeceğini umursamıyoruz. Fark etmeden tahminen bütün mahalleye yetecek sivrisineği de orada üretebiliyoruz” dedi.
‘HER KÖŞE BAŞINDA ÇÖPE RASTLIYORSUNUZ’
Prof. Dr. Mahmut Kabalak da vatandaşların gereğince şuurlu olmadığının altını çizdi. Prof. Dr. Kabalak, yapılan saha çalışmalarıyla bir arada Türkiye’de büyük bir etraf kirliliğinin kelam konusu olduğuna dikkat çekti. “Hangi çeşme başında dursanız bir yeşil alana gitseniz ya da deniz kenarına dağ başına çöpe rastlamamak neredeyse imkânsız” diyen Prof. Dr. Kabalak, doğal kaynakların kirletildiğini ve yapılarının bozulduğunu belirterek “Bu durum biyolojik çeşitlilik açısından hazine olarak nitelendirilebilecek bir hayli canlı çeşidinin yok bulunmasına niçiniyet verebilir” diye konuştu.
Global ısınmaya bağlı olarak sıcak iklimlerde yaşayan birtakım canlıların yayılış alanlarını kuzey bölgelere hakikat genişletmeye başladığını söyleyen Prof. Dr. Kabalak, “Bilhassa bu canlılar hastalık taşıyan vektör canlılar ise insan sıhhatini tehdit etme durumları kelam konusu olabilir” dedi.
‘O MESKENLERE GİRMESİ ÇOK DOĞAL’
Vatandaşların böceklerle uğraş konusunda her şeyi belediyelerden beklediğini ve öz tenkit yapmadığını söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, insanların artık doğal alanlara epey yakın yerlere konut inşa ettiklerine vurgu yaptı. Vatandaşların parklara, bahçelere ve ormanlık alanlara konut yaptırdığını söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Ormana gidip yazlık yapıyoruz fakat burada akrep var yılan var. O canlıların ömür alanı orası. O canlılar orada aslına bakarsan yaşıyordu, biz beşerler olarak gittik oraya konut yaptık” dedi.
Ormana hayli yakın yerlere mesken yaptıranların meskenlerine böcek girmesinin doğal olduğunu söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Böcekler hayli küçük bir sıcaklık değişimini bile algılayabiliyor. Işığa geliyorlar. Sıcak, kuytu yerler arıyorlar. Meskeninizde ısıtıcı çalışıyorsa, camdan etrafa ısı yayıyorsa böceklerin o meskene girmesi hayli doğal” tabirlerini kullandı. Prof. Dr. Mahmut Kabalak da doğayı hor kullanmamak gerektiğine dikkat çekti. Prof. Dr. Kabalak, “Biyolojik çeşitlilik 4.5-5 milyar yaşındaki gezegenimizin bundan fazlaca daha kısa müddette sahip olduğu global bir hazinedir. Şayet biz beşerler bunu önemsemeden yaşamaya devam edersek tabiattan kaynaklanan birtakım kahırlarla müsabakamız kaçınılmazdır” diye konuştu.
‘MARMARA, EGE VE KARADENİZ’DE GÖRÜLÜYOR’
Pekala önümüzdeki günlerde bizi neler bekliyor olabilir? İlkbahar ve yaz aylarında bizi bekleyen tehlikeler neler? Prof. Dr. Hüseyin Çetin, bilhassa Latince ismi Aedes albopictus olan Asya kaplan sivrisineği ve çam keseböceğine karşı ihtarlarda bulundu. Kimi böceklerin adaptasyon güçlerinin yüksek olduğunu ve yerleştikleri ortamda süratli bir biçimde yayılabildiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, bu böceklere istilacı denildiğini belirtti.
Asya kaplan sivrisineğinin istilacı bir sivrisinek çeşidi olduğunu söyleyen Prof. Dr. Çetin, bu sivrisineğin Türkiye’de şu anda Marmara, Ege ve Karadeniz Bölgeleri’nde görüldüğünü, başka bölgelere de yayıldığını deklare etti. Asya kaplan sivrisineğinin Zika hastalığına sebep olduğuna vurgu yapan Prof. Dr. Çetin, “Bu sinekler bilhassa tropik bölgelerdeki ülkelerde her yıl binlerce kişinin hastalanmasına sebep oluyorlar. Bizim ülkemizde yurt dışı kaynaklı şu ana kadar tespit edilmiş hadiselerin haricinde bir yerde bulaş yok. Belediyeler çaba ediyorlar, çalışmalar yapıyorlar ancak vatandaşların da şuurlu olması gerekiyor” diye konuştu.
YAZLIKÇILAR DİKKAT!
Bilhassa yazlıkları olan vatandaşların fazlaca dikkat etmesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, “örneğin bir yazlığınız olduğunu düşünün. Bahçesi, kapısı kilitli. İstanbul’da yaşıyorsunuz, işiniz sebebiyle aylarca gitmiyorsunuz tahminen oraya. Bahçede de diyelim bir otomobil lastiği ya da kova vardı. Bütün kış boyunca bu kovalarda ya da otomobil lastiklerinin ortasında su birikiyor. bu biçimdelikle burada sinekler üreyip çoğalıyor” ikazında bulundu.
Vatandaşların daha şuurlu olmaları gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, ortasında su birikecek kapların kesinlikle aykırı çevrilmesi gerektiğini belirterek otomobil lastiklerinin de güneşi yeterli çektiğini ve ortasında biriken suyun buharlaşmasının pek güç olduğunu hatırlattı. Belediyelerin sokakları ve caddeleri ilaçladığını fakat kapısı kilitli bahçenize erişemediğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, “İşte bu noktada vatandaşa yük düşüyor. Bahçenizde süs havuzu ya da kovanın olması sivrisineklere davetiye çıkartıyor” diye konuştu.
‘GÜNDÜZCÜ BİR SİVRİSİNEK, GÜNDÜZLERİ ISIRIYOR’
Prof. Dr. Hüseyin Çetin, yapılan değerli kusurlardan birinin de köpek ve kediler için bırakılan su kapları olduğunu vurguladı. Prof. Dr. Hüseyin Çetin “Kedi ve köpekler için su kaplarına su koyuyoruz. daha sonra 10 gün boyunca hiç dökmüyoruz onu. Olağanda suyu döküp yeniden yenilemek gerekir bilhassa de hayvan sıhhati için. Ancak vatandaşlarımız yalnızca su kabına su desteği yapıyorlar. Bu da sivrisineklerin üremesine sebep oluyor” ihtarında bulundu. Vatandaşların pis diye dokunulmayan bu su kaplarının içini kesinlikle temizleyip tekrar doldurması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, yüzme havuzlarına da dikkat çekti.
Prof. Dr. Çetin, “Kullanılmayan yüzme havuzlarının hepsi yağmur suyu ile dolu. Üstleri kapalı olmayan ve ortasında yağmur suyu biriken yüzme havuzları sivrisinek gelişmenine de imkan sağlıyor” diye konuştu. Asya kaplan sivrisineğinin alerjiye ve Zika üzere önemli hastalıklara sebep olduğunu söyleyen Prof. Dr. Çetin, ortalarında Fransa, Yunanistan ve İtalya üzere bir fazlaca ülkede de bu canlının görüldüğünü hatırlattı. Bilhassa yaz aylarında Asya kaplan sivrisineğine fazlaca dikkat edilmesi gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, bu sivrisineğin akşamcı olmadığını ve insanları gündüz ısırdığına dikkat çekti. Prof. Dr. Çetin, “Agresif, saldırgan bir tıp. Daima sizi taciz ediyor. Olağanda sivrisinekler akşamları ısırma davranışı gösterir fakat bu gündüzcü bir sivrisinek. Gün batmadan ısırıyor sizi” dedi.
‘KARASİNEK ZANNEDİYORSUNUZ ANCAK DEĞİL’
Prof. Dr. Hüseyin Çetin, yaz aylarında fazlaca sık karşılaşılan karasineklerden biri olan stomoxys’e karşı da uyardı. Bu sineğin başka karasineklerle karıştırılmaması gerektiğini söyleyen ve öteki isminin sakar sinek olduğunu belirten Prof. Dr. Çetin, “Bu sinekler kan emici. Türkiye’nin her yerinde görülüyor” dedi. İnsanların stomoxys’leri çoğunlukla karasineklerle karıştırdığını söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Bunların ağızları sivrisinek üzere sokucu iğne halinde. Hayvanlardan ve insanlardan kam emiyorlar” diye konuştu. Stomoxys’lerin hastalık taşıyabildiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, sineğin hayvanlarda et ve süt kaybına yol açtığını, süt ve et randımanını düşürdüğünü belirtti.
Bu sineklerin genelde ahırlara yakın yerlerde olduğunu, kimi vakit rastlantısal olarak insanların olduğu yerlerde insanların bedeninde nem ve sıcaklık olduğu için onları ısırma davranışı sergileyebildiklerini söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Hayvan barınaklarında epeyce görülebiliyorlar. İnek ve koyun üzere büyük baş hayvan yetiştiriciliği yapılan yerlerde de olabiliyorlar. Sivrisinekler üzere değiller, rastlantısal olarak insanları ısırıyorlar” diye konuştu. Stomoxys’lerin hayvanlarda çeşitli rahatsızlıklara yol açtığını lakin insanlarda alerjik tepkiye niçiniyet vermediğini söyleyen Prof. Dr. Çetin “Ancak bu hayvanın ısırdığı yerde kızarıklık, kaşıntı ve yanma meydana gelebilir. Kaşıntıyla bir arada derilerde tahriş olabilir” ihtarında bulundu.
‘POLEN ALERJİSİYLE KARIŞTIRILIYOR’
Prof. Dr. Hüseyin Çetin, önümüzdeki bahar ve yaz aylarında ise en çok cam keseböceğine karşı dikkatli olunması gerektiğini söylemiş oldu. Çam keseböceğine dokunan hayvanlarda ve insanlarda alerjiler oluşabileceğini belirten Prof. Dr. Çetin, bu canlıların çamların yapraklarını yediklerini ve ağaçların randımanını yok edip onları yapraksız hale getirebildiklerini söylemiş oldu. Bilhassa mart ve nisan aylarında ölçülerinin artacağını söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Okullarda, parklarda ve bahçelerde epey dikkat etmek lazım. Çam ağaçlarına hayli yanaşmamak kıymetli” dedi.
Bu hayvanın hastanelik olunabilecek alerjik tepkilere niçiniyet verebildiğinin altını çizen Prof. Dr. Çetin, “Örneğin köpeğinizi parkta gezdirmeye gdolayıyorsunuz. Yerde bu canlılardan birini ağzına aldığında hayvanın lisanı şişebiliyor” diye konuştu. Bu hayvanın yarattığı yan tesirlerin polen alerjisiyle sık sık karıştırıldığına dikkat çeken Prof. Dr. Çetin, “Örneğin beşerler parkta yürüyüş yapıyorlar. daha sonra alerjilerinin arttığını düşünüp bunu polen alerjisine bağlıyorlar. Fark etmeden olağanda bu cins haşerelerin üstündeki tüycükler etrafa yayılıyor. ötürüsıyla bu yerlerdeki yürüyüşleri azaltmak lazım” dedi.
‘YEDİĞİ, İÇTİĞİ ŞEYİ SORGULUYOR LAKİN ASLINDA…’
Bilhassa astımı olan ve teneffüs kuvvetliğü çeken bireylerin bahar aylarında epey dikkatli olmaları gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Hüseyin Çetin, “örneğin bir vatandaş parkta bankta oturuyor. Bankın üzerine elini değiyor. Çamlardaki bu böceğin üstündeki alerjik kıllar o banklara düştüğünde insanlara temas etmiş oluyor. O kişi de meskene gittiğinde kaşınmaya başlıyor ve hangi yediği ya da içtiği şeyin onda alerji yaptığını sorgulamaya başlıyor” diye konuştu.
Bu devrin çam keseböceğinin çoğalma vakti olduğunu hatırlatan Prof. Dr. Çetin, parkta oyunlar oynayan ve el hijyenine dikkat etmeyen küçük çocuklarda çeşitli rahatsızlıkların görülebileceğini hatırlattı. “Çam keseböceği alerjiyle ilgili sorunu olan insanlarda yahut bağışıklık sistemi hassas olan insanlarda epey makûs sonuçlara sebep olabilir” diyen Prof. Dr. Çetin, çamlardaki yuvalardan uzak durulması gerektiğini hatırlatarak “Rastgele bir temas olduğu takdirde kesinlikle bir doktora başvurulmalı” ikazında bulundu. Bilhassa çam ağaçlarının altında piknik yapılmaması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Çetin, “Parklarda maske kullanılmaya devam edilmesini öneriyoruz” diye konuştu.