A
admin
Guest
Kararda şu konuya vurgu yapıldı:
Zonguldak Vilayet Emniyet Müdürlüğüne yapılan isimsiz ve imzasız bir ihbar ile…isimli bir şahsın kaçak olarak kömür ocağı işlettiğinin bildirilmesi üzerine etrafta yapılan araştırmada öteki kaçak kömür ocağının da olduğu tespit edilmiştir.
Tespit edilen bu ocakla ilgili de Türkiye Taş Kömürü nazaranvlilerince sökme süreci yapılmak üzere harekete geçilmiştir.
Kolluk güçlerince etrafta güvenlik tedbirlerinin alındığı, sanığın ocağın kendisine ilişkin olduğunu emniyet nazaranvlilerine bildirdiği, süreçler devam ederken olay yerine basın mensuplarının yaklaştığı, bu sırada etrafta bulunan birtakım bireylerce “Çekin çekin Başbakan halimizi görsün.” denilince sanığın “Başbakan kim, Başbakan ne yapacak? Başbakan kukladır, kukla, onunla bununla masaya oturur!” söylemiş olduğinin anlaşılmıştır.
Sanığın, kaçak olarak işletilen maden ocağına kamu gorevlilerince süreç yapıldığı sırada etrafta bulunan bireylerin “Çekin çekin Başbakan halimizi görsün” demesi üzerine kullandığı bu kelamlar, söylendiği yer, vakit ve bağlamı gözetildiğinde, muhataba yönelik bedel yargısından ibaret olup gelişen olaylar içerisinde sarf edildiği, sözler rahatsız edici ağır tenkit ve kaba hitap usulünde olmakla birlikte, açıkça katılanın onur, gurur ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte olmaması yahut sövme fiilini oluşturmaması niçiniyle hakaret kabahatinin ögeleriyle oluşmadığı kabul edilmelidir.
T.C.
YARGITAY
CEZA GENEL ŞURASI
TEMEL:2018/9
KARAR: 2020/142
sonucu Veren
Yargıtay Dairesi: 18. Ceza Dairesi
Mahkemesi: Sulh Ceza
Sayısı: 116-374
Kamu bakılırsavlisine karşı misyonundan dolayı hakaret hatasından sanık …’ın iki kere TCK’nın 125/3-a, 125/4, 53 ve 58. hususları uyarınca 1 yıl 2 ay mahpus cezası ile cezalandırılmasına, hak yoksunluğuna ve cezasının mükerrirlere mahsus infaz rejimine nazaran çektirilmesine ait Zonguldak (Kapatılan) 2. Sulh Ceza Mahkemesince 06.06.2013 tarih ve 116-374 sayı ile verilen kararların sanık müdafisi tarafınca temyiz edilmesi üzerine belgeyi inceleyen Yargıtay 18. Ceza Dairesince 26.09.2017 tarih ve 9506-9608 sayı ile;
“1- Ceza Genel Konseyi’nin 14.10.2008 gün ve 170-220 sayılı sonucunda da açıklandıği üzere; hakaret fiilinin cezalandırılmasıyla korunan türel paha, şahısların gurur, haysiyet ve namusu, toplum ortasındaki prestiji, başka fertler nezdindeki saygınlığı olup, bu cürmün oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Somut bir fiil ya da olgu isnat etmek yahut sövmek formundaki seçimlik hareketlerden biri ile gerçekleştirilen hareket, bireyin onur, erdem ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte ise hakaret cürmü oluşacaktır.
Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı, vakte, yere ve duruma nazaran değişebilmektedir. Kamu nazaranvlileri yahut sivil vatandaşlara yönelik her türlü ağır tenkit yahut rahatsız edici kelamların hakaret cürmü bağlamında değerlendirilmemesi, kelamların açıkça, onur, onur ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnadını yahut sövme fiilini oluşturması gerekmektedir.
İnceleme konusu somut olayda; sanıkla ilgili bir diğer olay niçiniyle mahallinde süreç yapıldığı esnada, sanığın Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı … ve Zonguldak Valisi …’a yönelik olarak, gıyaplarında, ‘Vali kim, Vali adam değil, adam olsa buraya gelir, oturmaz odasında, Başbakan bizim halimizi bilmez, Başbakan kim kardeşim, Başbakan kukladır kukla, onun ile bunun ile masaya oturur, pazarlık yapar bizim halimizi sormaz’ halinde tabirler kullandığı sav edilmiştir.
Sanığın hakaret cürmünden mağdur sayısınca cezalandırılmasına karar verilmiştir.
Sanık, mağdurlara hakarette bulunmadığını savunmuştur.
Öncelikle belirtilmelidir ki kelam konusu mektup içeriğinde yer verilen tabirlerin rahatsız edici olduğu açık bir biçimde anlaşılmakla birlikte, haberde yer alan tabirlerin ve haber başlığının, Anayasa ve AİHS ve AİHM içtihatlarında özel bir değer atfedilen, söz özgürlüğü bağlamında kıymetlendirilmesi gerekmektedir.
İnsanın serbestçe haber, bilgi ve diğerlerinin fikirlerine ulaşabilmesi, edindiği fikir ve kanaatlerden dolayı kınanamaması ve bunları tek başına yahut diğerleriyle birlikte çeşitli yollarla serbestçe tabir edebilmesi, savunabilmesi ve yayabilmesi olarak kabul edilen, söz özgürlüğü demokratik toplumun temelini oluşturan ana ögelerden ve toplumun ilerlemesi ve bireyin gelişmesi için gerekli temel koşullardan birini oluşturmaktadır.
Anayasa’nın 26. hususunda, ‘Herkes, fikir ve kanaatlerini kelam, yazı, fotoğraf yahut öbür yollarla tek başına yahut toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir.’ kararına yer verilmiştir. Bunun yanında, bu hak, biroldukça milletlerarası dokümana ve mahkeme sonucuna da bahis olmuştur. Türkiye’nin de yargılama yetkisini kabul ettiği AİHM, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin (Sözleşme) 10. hususunun 2. paragrafı gizli tutulmak üzere, tabir özgürlüğünün yalnızca toplum tarafınca kabul goren yahut zararsız yahut ilgisiz kabul edilen ‘bilgi’ ve ‘fikirler’ için değil, incitici, şoke edici ya da endişelendirici bilgi ve kanılar için de geçerli olduğunu bir fazlaca sonucunda bir dahalemiştir. AİHM’e bakılırsa söz özgürlüğü, yokluğu halinde ‘demokratik bir toplum’dan kelam edemeyeceğimiz çoğulculuğun, müsamahanın ve açık fikirliliğin bir gereğidir.
tıpkı vakitte, tabir özgürlüğü de mutlak ve sınırsız değildir. Bu hak kullanılırken bireylerin hak ve özgürlüklerini ihlal edecek tavır ve davranışlardan kaçınılması hem ulusal birebir vakitte uluslar ortası mevzuatlarda yer almaktadır.
Gerçekten Anayasa’nın 26. hususunda muhafaza altına alınan tabir özgürlüğü, birebir hususun ikinci fıkrasında belirtilen sebeplerle sonlandırılabilir. ötürüsıyla anılan unsur ile Anayasanın 13. hususuna bakılırsa, tabir özgürlüğüne yönelik sınırlamalar lakin kanunla yapılabilir ve demokratik toplum sisteminin gereklerine ve ölçülülük prensibine ters olamayacağı üzere hak ve özgürlüklerin özlerine de dokunamaz.
Sözleşme’nin 10. hususunun 2. paragrafı, kamu makamlarının bu özgürlüğün kullanılmasına getirebilecekleri sınırlama rejimini düzenlemektedir. Kıymetine binaen, tabir özgürlüğüne yapılan müdahaleler epeyce istisnai hallerde kabul görmekte ve Sözleşme’nin 10. unsurunun 2. paragrafının öngördüğü sınırlama kayıtları dar yorumlanmaktadır. Bu niçinle, bir kamu makamının tabir özgürlüğüne yaptığı ‘müdahalenin gerekliliği’ kesinlikle ikna edici bir biçimde açıklanmalıdır. Sözleşme’nin anılan unsurunda, belirtilen ‘gerekli’ olma şartı, müdahalenin bir toplumsal gereksinim baskısına karşılık gelmesi ve bilhassa izlediği legal emelle orantılı olması manasına gelir. Bir müdahalenin bu kriterleri yerine getirdiği ve ötürüsıyla haklı olduğu, ulusal makamların gösterdiği münasebetlerin ‘ilgili ve yeterli’ olmasıyla anlaşılabilecektir.
Gerek Anayasa gerekse Kontrat kararlarına uygun davranılmaması, devletin olumlu ve negatif yükümlülüklerine alışılmamış hareket etmesi manasına gelebilecektir. Çünkü, negatif yükümlülük kapsamında yetkili makamlar, mecburî olmadıkça sözün açıklanmasını ve yayılmasını yasaklamamalı ve yaptırımlara tabi tutmamalı; müspet yükümlülük kapsamında ise tabir özgürlüğünün gerçek ve tesirli korunması için gereken önlemleri almalı ve istikrar ögesini sağlamalıdırlar. Aksi takdirde AİHM, kişinin erdem ve prestijinin haksız bir akın altında bulunmasına karşın ulusal mahkemeler tarafınca gereken ölçüde korunmadığı sebebi öne sürülerek AİHS’nin 8. unsuru açısından ihlal sonucu verebilmektedir. Çünkü AİHM açısından, başvuranların özel hayata hürmet hakkı ve söz özgürlüğü eşit derecede değerlidir. İstikrar ögesinin sağlanmasında içtihatlara bakılırsa göz önünde bulundurulması gereken temel prensipler ise, müracaata husus sözlerin kamu faydasına ait tartışmaya katkısı, söz sahibinin tanınırlığı ve daha evvelki tavırları, tabirin içeriği, hali ve etkileridir.
AİHM, biroldukca içtihadında Sözleşme’nin 10. hususunun yalnızca söz edilen niyet yahut bilginin aslını değil, bununla birlikte bunların aktarılma biçimlerini de teminat altına aldığını belirtmiştir. Bu manada, AİHM içtihatlarında, basın, toplumun sözcülerinden biri olarak kabul edilmekte ve her insanın kamuoyunu ilgilendiren ayrıntıları edinme hakkı bulunduğu niyetiyle, kamuoyunu ilgilendiren hususlara dair bilgi ve fikirleri vermeyi sağlayan basın özgürlüğüne başka bir değer atfedilmektedir.
AİHM’e göre, evvela tabirlerin bir olgu isnadı mı yoksa paha yargısı mı olduğu belirlenmelidir. Çünkü olgu isnadı kanıtlanabilir bir konu iken, bir paha yargısının kanıtlanmasının istenmesi dahi söz özgürlüğüne müdahale sayılabilecektir. Yargılamaya bahis olan tabirler şayet bir kıymet yargısı içermekte ve somut bir olgu isnadından bahsedilemeyecekse, bedel yargılarını destekleyecek ‘yeterli bir altyapının’ mevcut olup olmadığı AİHM tarafınca göz önünde bulundurulmaktadır. Çünkü paha yargılarının dahi belirli seviyede olgusal temel içermesi gerektiği kabul edilmektedir. Öte yandan, hiç bir bilgiye dayanmayan ve hiç bir altyapısı bulunmayan bir paha yargısı AİHM tarafınca da söz özgürlüğü sonları içerisinde kabul görmemektedir.
Olgu isnadı içeren tabirler konusunda ise, en azından birinci bakışta emniyetli görünen kanıt sunulması gerektiği kabul edilmektedir. elbette ki, bu kanıtlar sunulamadığı takdirde, AİHM, argümanların gerçekliğinin kanıtlanmasını beklemektedir.
Basında yayınlanan bilginin tüm tarafları ile doğruluğunun ortaya koyulması gerekmez. Thorgeir Thorgeirson/İzlanda davasında başvuranın mahkümiyeti, polis şiddetine ait tezlerin gerçekliğini ortaya koyamamasına dayanmaktadır. AİHM, başvurucuyu sert bir lisanla lisana getirdiği birtakım savların doğruluğunu ortaya koyma yükünden muaf tutmuştur. AİHM’e nazaran, müracaatçı öbürleri tarafınca söylenenleri haberleştirmiştir. Bu niçinle, argümanların içeriği ile ilgili olarak sorumlu görülmemiştir. Ayrıyeten argümanların büsbütün temelsiz olduğu da ortaya koyulamamıştır. Ayrıyeten, müracaatçının emeli polisin prestijine ziyan vermek değil, Adalet Bakanlığını polis şiddetine ait tezlerle ilgili bir soruşturma başlatmaya sevk etmektir (Thorgeir Thorgeirson v/İzlanda, 13778/88, 25.06.1992)
Sonuç olarak, gerçek dışı olgulara dayalı tez olarak nitelenen açıklamalar bakımından AİHM, müracaatçıların bu cins sözlerin ortaya konulmasından ve yayınlanmasından sorumlu olup olmadıklarını ve bu çeşit bilgilerle başka şahısları aldatmayı amaçlayıp amaçlamadıklarını dikkate almaktadır.
Siyasetçilere yönelik tenkitlerin müsaade verilen hudutlarının özel şahıslara nazaran daha geniş olduğu gerek iç hukukumuzda gerekse milletlerarası mahkeme kararlarında yerleşmiş bir prensiptir. Bu prensibin öne sürülen sebebi, siyasetçilerin, özel bireylerden farklı olarak, gazetecilerin ve halkın yakın kontrolüne açık olan, kamuoyuna mal olmuş kişi haline gelmeyi bilerek tercih etmeleridir. Siyasetçiler bu niçinle basın ve gazeteciler tarafınca getirilen tenkitlere daha geniş bir müsamaha göstermek zorundadırlar.
Dabrowski /Polonya davasında, bir gazeteci lokal bir siyasetçi ile ilgili devam etmekte olan ceza yargılamasına dair yazdığı yazıların gazetede yayınlanmasının akabinde hakaret cürmünden mahküm olmuştur. Başvuran, hakaret ettiği argüman edilen belediye liderinin, hırsızlık kabahatinden ceza almasının akabinde ‘soyguncu belediye başkanı’ olarak tanımlamıştır. AİHM, bu müracaatta, 10. hususun ihlal edildiğine karar verirken, gazetecinin bir dereceye kadar abartma hakkına sahip bulunmasına ve belediye liderinin kamuya mal olmuş bir kişi olarak, kimileri olgusal temelden mahrum olmayan kıymet yargısı olarak değerlendirilebilecek tenkitlere karşı, daha fazla müsamaha göstermek zorunda bulunmasına özel bir yük vermiştir (Dabrowski /Polonya ,18235/02, 19.12.2006)
Lingens/Avusturya davasına mevzu olan olayda ise, Avusturya’da 1975 yılında yapılan seçimlerden daha sonra, bir gazeteci olan başvuran Lingens, geçmişinde Nazi faaliyetleri bulunan bir siyasetçi ile koalisyon kuracağını açıklayan Federal Şansölye Bruno Kereiski’yi eleştiren yazılarında, ‘ahlaksızca’, ‘yüz kızartıcı’, ‘en ismi cinsten fırsatçılık’ tabirlerine yer vermiştir. Başvuranın para cezasına mahküm olduğu bu davada AİHM, siyasetçilerin kendilerine yöneltilen ağır tenkitlere tahammül etmek durumunda olduğunu vurgulamış ve tabir özgürlüğünün ihlal edildiği kararına varmıştır. AİHM, içtihatlarını yeniden ederek, siyasetçilerin tenkitlere özel bireylerden daha fazla müsamaha göstermesi gerektiği prensibine dayanmış ve mahkümiyetin tabir özgürlüğüne orantısız bir müdahale oluşturduğuna hükmetmiştir. Hararetli siyasi tartışmaların yaşandığı bir art plan ışığında, müracaatçının açıklamaları, saldırgan olmakla birlikte hakaret niteliğinde görülmemiştir (Lingens/Avusturya, 9815/82, 08.07.1986)
Eon/Fransa davasında AİHM, bir siyasi eylemcinin, 2008 yılında Fransa Cumhurbaşkanı’nın ziyareti sırasında, Cumhurbaşkanı korteji geçmek üzereyken, üzerinde ‘Defol git, salak herif’ yazılı bir pankart açarak Fransa Cumhurbaşkanı’na hakaret etmekten karar giymesini incelemiştir. AİHM, bu içtihadında yerginin, bir epey sefer, özünde var olan abartma ve saptırma vasıfları yoluyla, doğal olarak kışkırtmayı ve galeyana getirmeyi amaçlayan bir sanatsal söz ve toplumsal tenkit biçimi olduğunu belirttikten daha sonra, ceza verilmesinin, şimdiki mevzular hakkında yergi niteliğinde ortaya konulan tabir biçimleri üzerinde bir soğutma tesiri yapmasının mümkün olduğu söz edilmiştir. Bu tıp tabir biçimlerinin kendisi, kamu menfaatini ilgilendiren sıkıntıların serbestçe tartışılmasında çok kıymetli bir rol oynayabilmektedir ki; hür tartışma olmadan demokratik toplum mümkün olamaz (Eon / Fransa, 26118/10, 14.03.2013)
Sonuç olarak, sanığın, mağdurların gıyabında kullandığı sözler, söylendiği yer ve vakit ögeleri da gözetildiğinde mağdurların onur, erdem ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, tenkit niteliğindedir. Aksi fikir, hatayla korunmak istenen bedeli ölçüsüz bir biçimde genişletmek ve söz özgürlüğünü ön plana çıkaran üniversal hukuk kanısıyla bağdaşmayan bir yorum manasına gelebilecektir. Bu prestijle, hakaret cürmünün ögelerinin somut olayda oluşmadığı gözetilmeden, sanığın beraati yerine hükümlülük kararları verilmesi,
2-Kabule bakılırsa de;
a- Sanığın, hakaret aksiyonlarını, birebir olay ve vakit dilimi içerisinde, tıpkı kabahat sürece sonucuyla, birbirini takip eden kelam ve davranışlarla gerçekleştirdiğinin anlaşılması karşısında, sanık hakkında tek mahkumiyet kararı kurulup, TCK’nın 43/2. unsuru uyarınca cezasının artırılması gerektiği gözetilmeden, mağdur sayısınca karar kurularak fazla ceza tayin edilmesi,
b- İddianamede, TCK’nın 58. unsurunun uygulanması talep edilmediği biçimde, sanığa ek savunma hakkı tanınmadan, anılan Kanun hususunun uygulanması suretiyle, CMK’nın 226. unsuruna ters davranılması,
c- TCK’nın 53/1-b hususunda yer alan hak yoksunluğunun uygulanmasına ait kararın, Anayasa Mahkemesi’nin, 08.10.2015 tarih ve 2014/140 temel, 2015/85 karar sayılı sonucuyla, iptal edilmiş olması niçiniyle, uygulanma imkanının ortadan kalkmış olması” isabetsizliklerinden bozulmasına karar verilmiştir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı ise 13.11.2017 tarih ve 289624 sayı ile;
“…İtiraza husus uyuşmazlığın, sanık …’ın katılan Başbakan … hakkında sarf edilen ‘Başbakan bizim halimizi bilmez, Başbakan kim kardeşim, Başbakan kukladır kukla, onun ile bunun ile masaya oturur, pazarlık yapar bizim halimizi sormaz’ formunda sarf ettiği kelamların hakaret cürmünü oluşturup oluşturmadığına yöneliktir.
Hakaret, bir şahsa onur, erdem ve saygınlığını rencide edebilecek biçimde bir fiil yahut olgu isnat etmek yahut sövmek suretiyle; onur, erdem ve saygınlığa saldırmasıdır.
Aksiyonun yüze karşı ya da yoklukta işlenmesi içinde fark yoktur. Gıyapta hakaretin varlığı için makul sayıda bireyle ihtilat öğesi aranmadığından, failin bir kişinin duyabileceği biçimde yoklukta hakaret etmesi halinde kabahat oluşur
Özgür hareketli hata olup, kelamlar, imalı müzikler, yazı, çizim, fotoğraf, nefreti gösteren hareketler ve bunun üzere davranışlarla işlenebilir. Birebir biçimde, telefonla, mektupla, basın yayın araçları yahut medya yoluyla başka bağlantı araçlarıyla gerçekleştirilmesi de imkanlıdır
Manevi öge genel kasttır. Mağdurun sıfatı bilinerek hareket edilmelidir. Saikin siyasi olması koşul değildir. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı’nın sıfat yahut göreviyle alakalı saike de gerek yoktur. Hakaret kabahatleri tabir özgürlüğünü sınırlayan hallerden bir adedidir. Doğal haklardan kabul edilen söz hürriyeti, çoğulcu demokrasilerde vazgeçilmez ve devredilmez bir niteliğe sahiptir. Tabir hürriyeti insanın özgürce fikirler edinebilme, edindiği fikir ve kanaatlerinden dolayı kınanmama, bunları yasal usullerle dışa vurabilme imkan ve özgürlüğüdür. Temel hak ve özgürlüklerden olan bu hak biroldukca memleketler arası dokümana Anayasa ve kanunlara husus oluşturmuştur.
Avrupa İnsan Hakları Üniversal Bildirgesi’nin 19. hususunda, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 10/1. unsurunda, T.C. Anayasası’nın 25 ve 26. unsurlarında tabir özgürlüğüne yer verilmiş olup birbirlerine misal biçimde; ‘Herkes görüşlerini açıklama ve anlatım özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke sonları kelam konusu olmaksızın haber yahut fikir almak ve verme özgürlüğünü de içerir.’ biçiminde tabir edilmiştir.
Lakin; tabir hürriyetinin sonsuz ve sınırsız olmadığı kısıtlı da olsa sonlandırılmasının gerekeceği memleketler arası ve ulusal alanda normlara bahis edilmiştir.
Bu cümleden olarak milletlerarası alanda İnsan Hakları Avrupa Mukavelesi’nin 10/2. unsurunda; ‘kullanılması nazaranv ve sorumluluk yükleyen bu özgürlükler, demokratik bir toplumda, gerekli önlemler niteliğinde olarak … diğerlerinin şöhret ve haklarının korunması … için maddeyle öngörülen birtakım merasime, şartlara sınırlamalar yahut yaptırımlara bağlanabilir.’ Anayasa’nın 26/2. hususunda ‘Bu hürriyetlerin kullanılması … diğerlerinin şöhret yahut haklarının … korunması emelleriyle sınırlanabilir.’
T.C. Anayasası ve milletlerarası mevzuat birlikte değerlendirildiğinde; hürriyetlerin demokratik bir toplumda, zarurî önlemler niteliğinde olarak; ulusal güvenlik, toprak bütünlüğü, kamu güvenliği ve tertibin korunması, cürüm işlenmesinin önlenmesi, sıhhatin yahut ahlakın, oburlarının şöhret ve haklarının korunması bilinmeyen kalması gereken haberlerin yayılmasına mani olunması yahut yargı gücünün otorite yahut tarafsızlığının korunması için Kanunla öngörülen kimi biçim şartlarına, sınırlama ve yaptırımlara tabi tutulacağı anlaşılmaktadır. Fakat, tabir özgürlüğünün sonlandırılmasına ait düzenlemelerin dar yorumlanması gerektiği, sonlandırma için kıymetli bir toplumsal gereksinim yahut zorunluluğun bulunması, bu sonlandırmanın legal bir gayesi gerçekleştirmek için yapılması, sonlandırmada çoka gidilmemesi ve her türlü gelişimi zedelemeyecek ölçüde yapılması görüşü genel bir kabul görmüştür.
Kelam konusu sınırlama yahut müdahale için; yasal bir düzenleme, sınırlamanın yasal bir hedefi ve niçinlerinin bulunması, sınırlamanın legal gayeyle orantılı ve tedbirin demokratik toplum bakımından mecburî olması gerekmektedir.
Demokratik bir toplumun mecburî temellerinden birini ve toplumun ilerlemesi ve bireyin özgüveni için gerekli temel koşullardan birini teşkil eden söz hürriyeti yalnızca kabul goren yahut zararsız yahut kayıtsızlık içeren bilgiler yahut fikirler için değil hem de kırıcı, şok edici yahut rahatsız edici olanlar için de geçerlidir. Bunlar demokratik bir toplumun şayet olmazsa olmaz tolerans ve müsamahasının gerekleridir
Ne var ki; iftira, küfür, onur, erdem ve saygınlığı zedeleyici kelam ve beyanlar, müstehcen içerikli kelam, yazı, fotoğraf ve açıklamalar, savaş kışkırtıcılığı, hukuk tertibi cebir yoluyla değiştirmeye yönelen, nefret, ayrımcılık, düşmanlık ve şiddet yaratmaya yönelik bulunan tabirler ise niyet özgürlüğü bağlamında tüzel muhafaza görmemekte, hata sayılmak suretiyle ceza yaptırımlarına bağlanmaktadır.
5237 sayılı TCK 125/3-a hususunda yazılı misyonlu memura hakaret hatalarında, korunan tüzel fayda erdem ve saygınlığıdır. Bu kabahatin oluşumu için ‘Onun toplumsal pahası konusunda kendisinin yahut toplumun niyet yahut hisleri sarsıcı fiil yahut sıfatlar isnat yahut izafe edilmelidir. Ne tıp hareketlerin gurur ve prestiji ihlal edici olduğu, toplumda hakim olan ortalama düşünüş ve anlayışa bakılırsa belirlenmelidir, bunun tayininde ölçü bireyin özel hassaslığı değildir. Bu prestijle sıradan bir saygısızlık hakaret ve sövme olarak nitelendirilemez’.
Bir aksiyonun hukuk nizamı tarafınca cezalandırılması fakat onu hukuka uygun kılan öbür bir anlatımla hukuka karşıtlığı ortadan kaldıran bir sebebin bulunmamasına bağlıdır. Söz hürriyeti, basın özgürlüğü üzere bir hakkın kullanımına ait hukuka uygunluk niçinleri mevcut ise, hukuk nizamı tarafınca kişi cezalandırılmayacaktır. Fakat, tenkit hak ve nazaranvi berbata kullanmamalı, yazıda küçültücü, incitici, abartılı kelamlardan kaçınılmalıdır. Sayılan öğelerden birinin olması halinde haber verme ve tenkit hakkından kelam edilmeyecek, aksiyon hukuka alışılmamış olacaktır.
Politikler, üst seviye bürokratlar ile kamuya mal olmuş şahıslar, öteki insanlara nazaran ağır tenkitlere daha fazla katlanmak zorunda oldukları demokratik toplumlarda geniş bir kabul görmüştür. Lakin tenkit kırıcı, şok edici ya da rahatsız edici olsa bile hakarete varmamalıdır, çünkü hiç bir kimse hakarete katlanmak zorunda değildir. Tabir hürriyeti bakımından tenkit ile hakaret içindeki ince çizgi toplumda hakim olan ortalama düşünüş ve anlayışa nazaran, bireylerin tabir hürriyeti ile mağdurun birey olarak onur ve onuru içindeki istikrar de gözetilmek suretiyle hakim tarafınca belirlenmelidir. Kaba sövme hiç bir şartta tenkit olarak kabul edilmemelidir. Türk toplumunun değerli bir kısmının kendilerini siyasi önderlerle özdeşleştirdiği bu şahıslar yapılan ve kamuya yansıyan hakaretlerin kendilerine yapılmış üzere reaksiyonlara niçiniyet verip toplumdaki kutuplaşmayı artırdığı, ismi hadiselerde dahi biroldukça öldürme ve nitelikli yaralama ile sona eren aksiyonların başlangıcında hakaret ve sövme fiillerinin olduğu gözetildiğinde, bu fiillerin yaptırımsız bırakılmasının demokratik toplum nizamını bozacağı gözden uzak tutulmamalıdır.
Bu açıklamalar çerçevesinde; maddi olayda, Emniyet Müdürlüğüne yapılan isimsiz ve imzasız ihbarla, Hüseyin Çağlar’ın kaçak olarak kömür ocağı işlettiğinin bildirildiği ve yapılan araştırmada yaklaşık 60 metre yakınında bir diğer kaçak kömür ocağının tespit edildiği, bu yeni tespit edilen ocağın sahibi olan sanık … ocağın kendisine ilişkin olduğu emniyet gorevlilerine bildirdiği ve daha sonrasında kaçak olarak açılan maden kömürü ocakları ile ilgili olarak süreç yapıldığı sırada sanık …’ın başlangıçta kendisine ilişkin olduğunu bakılırsavlilere bildirdiği anlaşılan kaçak maden kömürü ocağının TTK bakılırsavlileri tarafınca dinamitlenerek kapatılacağı sırada;
Basın mensuplarının yaklaştığını nazarann sanık …’ın etrafta bulunanlardan ‘Çekin çekin Başbakan halimizi görsün’ diyenler olunca, sanığın ‘Başbakan kim, Başbakan ne yapacak, Başbakan kukladır, kukla, onunla bununla masaya oturur’ dediği, orada bulunan bir hanımın feryat edip ‘Vali gelecek, halimizi bakılırsacek’ diye bağırması üzerine sanığın ‘Vali adam değil, adam olsa buraya aslına bakarsanız gelirdi’ dediği ve kelamların alenen duyulduğu biçiminde gerçekleşen hadisede,
Sanığın, katılan Vali … yönelik olarak sanığın sarf ettiği ‘Vali kim, Vali adam değil, Vali adam olsa buraya gelir, oturmaz odasında’ halindeki kelamların katılan Vali …’ın onur, erdem ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, tenkit niteliğinde olduğuna hakaret cürmünün oluşmadığına ait bozma sonucunda bir isabetsizlik bulunmamaktadır.
Lakin sanığın, katılan Başbakan … hakkında sarf edilen ‘Başbakan bizim halimizi bilmez, Başbakan kim kardeşim, Başbakan kukladır kukla, onun ile bunun ile masaya oturur, pazarlık yapar bizim halimizi sormaz’ halindeki kelamların hakaret cürmünü oluşturduğu sanığın Türkiye Cumhuriyeti Başbakanını ‘Kukladır, kukla’ biçiminde sıfat yükleyerek, Türk Lisan Kurumu sözlüğündeki manası prestijiyle, ‘başkasının tesirinde olan, oburunun isteklerine bakılırsa davranan kimse’ ya da diğerlerinin oyuncağı olmuş kendi kişiliğiyle hakaret edemeyen manasında kullanılmaktadır. Bu prestijle sanığın sarf ettiği kelamların Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı olan katılan …’ı onur ve prestijini incitici nitelikte olup küçük düşürücü kıymet yargıları taşıdığı ve kelamların bir bütün olarak değerlendirildiğinde, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanını toplum nezdinde küçük düşürücü, onur ve saygınlığını zedeleyici nitelikte olduğu ve tenkit hududunu aşan bir boyutta olduğu ve tabir özgürlüğü ile kişilik haklarına yönelik tecavüz içindeki makul istikrarın gözetildiğinde, sanığın hareketinin hakaret kabahatini oluşturduğu kabul edilmelidir…” görüşüyle itiraz yoluna başvurmuştur.
CMK’nın 308. hususu uyarınca inceleme yapan Yargıtay 18. Ceza Dairesince 28.11.2017 tarih ve 7133-13734 sayı ile itiraz niçinlerinin yerinde görülmediğinden bahisle Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilen evrak, Ceza Genel Kurulunca değerlendirilmiş ve açıklanan münasebetlerle karara bağlanmıştır.
TÜRK MİLLETİ İSMİNE
CEZA GENEL ŞURASI KARARI
Sanık hakkında katılan … …’a yönelik kamu gorevlisine karşı vazifesinden dolayı hakaret cürmünden kurulan mahkümiyet kararı Özel Dairece bozulmuş olup itirazın kapsamına göre inceleme katılan …’a yönelik hakaret hatasıyla hudutlu olarak yapılmıştır.
Özel Daire ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı içinde oluşan ve Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık; sanığa atılı kamu gorevlisine karşı nazaranvinden dolayı hakaret kabahatinin ögeleri prestijiyle oluşup oluşmadığının belirlenmesine ilişkindir.
İncelenen belge kapsamından;
13.02.2013 tarihindeki olay süreksiz el koyma ve teslim tesellüm tutanağına nazaran; Zonguldak Emniyet Müdürlüğüne gönderilen isimsiz ve imzasız şikayet dilekçesinde…isimli şahsın kaçak kömür ocağı işlettiği bilgisinin alındığı, bu yerin yaklaşık altmış metre yakınında bir öbür kaçak kömür ocağının daha resen tespit edildiği, bu ocağın sahibinin, daha sonradan bakılırsavlilerin yanına gelerek kendisine ilişkin olduğunu söyleyen sanık … olduğunun anlaşıldığı, sanığın çalıştırdığı argüman edilen kaçak kömür ocağına birebir tarihte Kilimli Polis Merkezi Amirliği gruplarınca gidilerek süreç yapıldığı esnada saat 13.30 sıralarında gelen Doğan Haber Ajansı Muhabirleri ile birlikte isimleri tespit edilemeyen altı erkek şahsın kaçak kömür ocağının bulunduğu mevkiye gerçek geldiklerinin görüldüğü, Türkiye Taş Kömürü gruplarının çalışmalarını yapmaları için gerekli etraf emniyetinin sağlanmasından daha sonra sanığın, Doğan Haber Ajansı nazaranvlilerinin fotoğraf ve görüntü çekimi yaptığı esnada kaçak kömür ocağının bulunduğu alana yaklaşık elli metre uzaklıktan “Vali kim, vali adam değil, vali adam olsa buraya gelir, oturmaz odasında. Başbakan bizim halimizi bilmez, Başbakan kim kardeşim? Başbakan kukladır kukla, onun ile bunun ile masaya oturur, pazarlık yapar bizim halimizi sormaz.” istikametinde açıklama yaptığı, sanığa devlet büyüklerine ve kamu gorevlilerine hakaret etmemesi tarafında ikazda bulunulduğu, akabinde kaçak kömür ocağının dinamit kullanılarak imhasının yapıldığı anlaşılmıştır.
Şahit … kademelerde; Türkiye Taş Kömürü kurumunda çalıştığını, sanığın kardeşi olduğunu, olay günü Gelik Esen Bahar Küme Konutlarında bulunan kaçak kömür ocaklarına süreç yapıldığı esnada Doğan Haber Ajansı muhabirlerinin geldiğini, muhabirler geldiğinde kendisinin orada olduğunu, sanığın muhabirlerle konuşma yaptığını, bu konuşma sırasında sanığın yetkililere sesini duyurmak emeliyle “Vali gelsin görsün bizi, ayakları çamur olsun nasıl ekmek kazandığımızı görsün, ekmek nasıl kazanılıyor görsün, Abdullah Öcalan ile devlet büyükleri masaya oturuyor, gelsin bizimle de otursun, sorunu bir arada çözelim.” diye kelamlar sarf ettiğini, konuşma sırasında sanığın rastgele bir küfür yahut hakaret içerikli kelamını duymadığını,
Şahit … evrelerde; sanığın arkadaşı olduğunu, bu sebeple olay günü ocağın olduğu yere gittiğini, sanığın televizyona sakat çocuğunun olduğunu, başbakandan kendisine iş vermesini istediğini, “İşimiz olsa kaçakçılık yapmayız.” söylemiş olduğini, çocuğunu tedaviye götürdüğü için mecburen bu işi yapmak zorunda olduğunu dediğini, bunun haricinde bir şey duymadığını, sanık açıklama yaptığı sırada oraya yeni gitmiş olduğunu, televizyon takımı gelmedilk evvelden olan biteni bilmediğini,
Şahit …kovuşturma kademesinde; olay günü ihbar üzerine kaçak kömür ocağına süreç yapmak hedefiyle gittiklerini, TTK grubu kaçak kömür ocağında bombalama süreci yapacağından güvenliğin sağlanması maksadıyla ocak girişinde beklediğini, o sırada Doğan Haber Ajansı bakılırsavlilerinin ocağın olduğu yere geldiğini, muhabirin mikrofon uzatması üzerine sanığın “Vali kim, vali adam olsa buraya gelirdi, Başbakan kukla.” söylemiş olduğini,
Doğan Haber Ajansı’nın gönderdiği CD’nin izlenmesi üzerine şahide sorulduğunda; kameranın çektiği yerde kendisinin olmadığını, elli metre arada ocak ağzında bulunduğunu, kamera geldiğinde sanığın kameraya sav konusu kelamları dediğini duyduğunu ancak kameranın açık olup olmadığını bilmediğini, imgelerde kendisini de gördüğünü, ocağın ağzında beklemekte olduğunu, anlattığı olayın seyredilen kamera görüntüsündilk evvel gerçekleştiğini, kameranın kameramanın omzunda bulunduğunu, lakin çekim yapıp yapmadığını bilemeyeceğini, ayrıyeten bir şahsın elinde de mikrofon olduğunu,
Şahit …kovuşturma evresinde; olay tarihinde süreksiz olarak kaçak ocaklarla ilgili çalışma yapılması için Kilimli Karakolu’nda bakılırsavlendirildiğini, sabah vakti TTK grubu ve Kilimli Polis Merkezi takımlarıyla kaçak olduğu bildirilen ocağın önüne gittiklerini, TTK takımının çalışmasını yapabilmesi için etraf emniyeti sağladıklarını, o sırada sanığın da yanlarında olduğunu, sanığın birinci başta ocağın kendisine ilişkin olduğunu dediğini, sonrasındasında ise kardeşine ilişkin olduğunu beyan ettiğini, olay yerine Doğan Haber Ajansı muhabiri gelince sanığın açıklama yapmaya başladığını ve “Vali adam değildir, vali adam olsa odasında oturmazdı, Başbakan kukladır!” söylemiş olduğini, devlet büyükleri hakkında bu türlü konuşmaması konusunda sanığı uyardıklarını, kamera kayıt yaparken sanığın gerisinde olduğunu, ötürüsıyla kameraya çıkmadığını,
Doğan Haber Ajansı’nın gönderdiği CD’nin izlenmesi üzerine şahide sorulduğunda; şahsen sanığın yanında bulunduğunu, kameramanın omzunda kamera olduğunu, kamerayı görür görmez sanığın biraz evvel söylemiş olduği kelamları yüksek sesle dediğini, ancak kameranın açık olup olmadığını bilmediğini, izlenilen manzaraların de bahsetmiş olduğu zamanki manzaralar olmadığını, bu röportajdan evvel sanığın kelamları dediğini,
Şahit … kovuşturma basamağında; kaçak ocakla ilgili olarak süreç yapılırken sanığın kameraya karşı “Vali kim, vali adam olsa buraya gelirdi odasında oturmazdı.” söylemiş olduğini duyduğunu, esasen bu konuda da tutanak düzenlediklerini, Başbakan için de “Başbakan kim oluyor, Başbakan kukladır, Başbakan onunla bununla pazarlık yapıyor, bizim halimizi sormuyor.” söylemiş olduğini,
Doğan Haber Ajansı’nın gönderdiği CD’nin izlenmesi üzerine şahide sorulduğunda; sanığın kameradaki halinin yumuşamış hali olduğunu, anlattığı olayın bu röportajdan evvel gerçekleştiğini, kamera gelirken sanığın hakaret içerikli kelamları dediğini, kameramanın omzunda kamera bulunduğunu fakat açık olup olmadığını bilmediğini, sanığın yanındayken bu kelamları duyduğunu,
Şahit … kovuşturma evresinde; olayın üzerinden vakit geçtiği için tam olarak hatırlamadığını fakat kaçak ocak sebebiyle olay yerinde nazaranvli olduğunu, sanığın kalabalığa ve basına röportaj verirken vali ve Başbakan hakkında hakaret içerikli kelamlar dediğini, vali için “Adam olsaydı burada olurdu yerinde oturmazdı!” söylemiş olduğini, birebir kelamları Başbakan için de dediğini,
Doğan Haber Ajansı’nın gönderdiği CD’nin izlenmesi üzerine şahide sorulduğunda; bu manzaraları daha evvelden internet ortamında izlediğini, kendisinin bahsetmiş olduğu olayın bu görüntülerdilk evvel olduğunu, o sırada kameraların açık olup olmadığını bilemeyeceğini,
Şahit …kovuşturma evresinde; TTK nazaranvlileri ocakla ilgili olarak işlerini yapacakları sırada küçük bir kalabalığın toplandığını, kendilerinin de güvenlik tedbirlerini aldığını, sanığın Başbakan ve vali hakkında birtakım kelamlar dediğini, Başbakan hakkında “O aslına bakarsan kukladır, çeşitli yerlerde pazarlık yapıyor ancak bizim yanımızda olan yok.” halinde kelamlar dediğini, basın gelip kameralar açılınca kameralara daha olumlu bir hal sergilediğini,
Doğan Haber Ajansı’nın gönderdiği CD’nin izlenmesi üzerine şahide sorulduğunda; sanığın yakınında olduğunu, kamera gelirken sanığın hakaret içerikli kelamlar dediğini, mikrofon olmadığı için kameranın kapalı olduğunu varsayım ettiğini, 4-5 dakika kadar vakit geçince mikrofonlu bir şahsın geldiğini ve sanığın daha yumuşak biçimde röportaj verdiğini, ötürüsıyla dava konusu kelamların bu röportajdan evvel söylendiğini,
Şahitler ….. kovuşturma etabında; olay sırasında sanığın yanında olmadıklarını, kelamları duymadıklarını,
Beyan etmişlerdir.
Sanık soruşturma kademesinde; olay günü Gelik Esen Bahar Küme Konutlarında bulunan …’a ilişkin kaçak kömür ocağına süreç yapıldığı esnada Doğan Haber Ajansı muhabirlerinin geldiğini, muhabirlerin geldiğini görür görmez ocaklarla ilgili insanlara yapılan haksızlıklar niçiniyle sorunu çözmek için konuşmaya başladığını, bu konuşma sırasında “Sayın Başbakanımız Abdullah Öcalan’la masaya oturup kimi konularda tahlil buluyor, bizim bu olaylara niye tahlil bulmuyor, sayın valimiz masa başında oturup bizlere haksızlık ediyor, bir ortaya oturup niye bizim problemimize tahlil bulmuyor.” söylemiş olduğini, tez konusu kelamları söylemediğini, kovuşturma basamağında ise; röportaj sırasında Başbakanın hallerini görmesini, kendilerini anlamasını istediğini, kendisinin “Başbakanımız gelip bizimle niye masaya oturup sıkıntımızı düşüncemizi dinlemiyor.” söylemiş olduğini, bir vatandaş olarak kendilerine yardımcı olunmasını istediğini, öteki bir şey söylemediğini, savunmuştur.
Uyuşmazlık konusu ile ilgili mevzuat incelendiğinde;
İnsan Hakları Üniversal Bildirgesi’nin 19. unsurunda;
“Her ferdin fikir ve fikirlerini açıklamak hürriyetine hakkı vardır. Bu hak fikirlerinden ötürü rahatsız edilmemek, memleket hudutları mevzubahis olmaksızın malümat ve fikirleri her vasıta ile aramak, elde etmek yahut yaymak hakkını gerektirir.”,
İnsan Hakları Avrupa Mukavelesi’nin 10. unsurunun birinci fıkrasında;
“Herkes görüşlerini açıklama ve anlatım özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke hudutları kelam konusu olmaksızın haber yahut fikir alma ve verme özgürlüğünü de içerir. Bu unsur, devletlerin radyo, televizyon ve sinema işletmelerini bir müsaade rejimine bağlı tutmalarına pürüz değildir.” kararlarına yer verilmiştir
Anayasamıza bakıldığında;
25. unsurunda “Düşünce ve kanaat hürriyeti” başlığı altında;
“Herkes, niyet ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne emelle olursa olsun kimse fikir ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz. Fikir ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.”
26. hususunda, AİHS’nin 10. hususunun birinci fıkrasındaki düzenlemeye benzeri biçimde;
“Herkes, fikir ve kanaatlerini kelam, yazı, fotoğraf yahut öteki yollarla tek başına yahut toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber yahut fikir almak ya da vermek özgürlüğünü de kapsar. Bu fıkra kararı, radyo, televizyon, sinema yahut gibisi yollarla yapılan yayımların müsaade sistemine bağlanmasına mani değildir.” kararları yer almıştır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi mevzuya ait olarak; “İfade özgürlüğü, toplumun ilerlemesi ve herkesin gelişmesi için asıllı şartlardan biri olan demokratik toplumun ana temellerinden birini oluşturur. Söz özgürlüğü, 10. hususun hudutları ortasında, yalnızca lehte olduğu kabul edilen yahut zararsız yahut ilgilenmeye değmez görülen ‘haber’ ve ‘düşünceler’ için değil, lakin ayrıyeten Devletin yahut nüfusun bir kısmının aleyhinde olan, onlara çarpıcı gelen, onları rahatsız eden haber ve niyetler için de uygulanır. Bunlar, çoğulculuğun, müsamahanın ve açık fikirliliğin gerekleridir; bunlar olmaksızın demokratik toplum olmaz. Bu demektir ki, öteki şeyler bir yana, bu alanda getirilen her ‘formalite’, ‘koşul’, ‘yasak’ ve ‘ceza’, izlenen legal gayeyle orantılı olmalıdır.” formunda görüş belirtmiştir (Handyside/ Birleşik Krallık, B. No: 5493/72, 07.12.1976). Görüldüğü üzere, Sözleşme’nin 10. unsurunun birinci fıkrası ile Anayasa’nın 25 ve 26. unsurlarında tabir (düşünce) hürriyeti en geniş manasıyla teminat altına alınmıştır.
Günümüz özgürlükçü demokrasilerinde, istisnalar haricinde, geniş bir yelpazeyle kanıyı açıklama korunmakta ve tabir hürriyeti kapsamında kıymetlendirilmek suretiyle özgürlüğün sağladığı haklardan en geniş biçimde yararlandırılmaktadır.
Ne var ki; iftira, küfür, onur, gurur ve saygınlığı zedeleyici kelam ve beyanlar, müstehcen içerikli kelam, yazı, fotoğraf ve açıklamalar, savaş kışkırtıcılığı, hukuk tertibini cebir yoluyla değiştirmeye yönelen, nefret, ayrımcılık, düşmanlık ve şiddet yaratmaya yönelik bulunan tabirler ise fikir özgürlüğü bağlamında tüzel müdafaa görmemekte, hata sayılmak suretiyle cezai yaptırımlara bağlanmaktadır.
Bu bağlamda 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Hakaret” başlıklı 125. unsuru;
“(1) Bir kimseye onur, onur ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnat eden yahut sövmek suretiyle bir kimsenin onur, onur ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar mahpus yahut isimli para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç şahısla ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı yahut imajlı bir mesajla işlenmesi halinde, üstteki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret kabahatinin;
a) Kamu bakılırsavlisine karşı bakılırsavinden dolayı,
b) Dini, siyasi, toplumsal, felsefi inanç, fikir ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin buyruk ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine bakılırsa kutsal sayılan bedellerden bahisle,
İşlenmesi halinde, cezanın alt hududu bir yıldan az olamaz
(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) Konsey halinde çalışan kamu gorevlilerine nazaranvlerinden dolayı hakaret edilmesi halinde cürüm, konseyi oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Lakin, bu durumda zincirleme suça ait husus kararları uygulanır.” formunda düzenlenmiştir.
Bu düzenleme ile 765 sayılı TCK’dan farklı olarak hakaret ve sövme ayrımı kaldırılmış, onur, onur ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnat etmek yahut sövmek hakaret kabahatini oluşturan seçimlik hareketler olarak belirlenmiştir (Mahmut Koca- İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Kararlar, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013, s. 430).
Hakaret fiillerinin cezalandırılmasıyla korunan hukuksal paha, şahısların onur, gurur ve saygınlığı olup, bu hatanın oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı birtakım durumlarda göreceli olup, vakte, yere ve duruma nazaran değişebilmektedir.
Tenkit ise rastgele bir kişiyi, yapıtı, olayı yahut mevzuyu enine, uzunluğuna, derinlemesine her tarafıyla incelemek, belirli kriterlere bakılırsa ölçmek, pahalandırmak, yanlışsız ve yanlış yanlarını sergilemek emeliyle ortaya konulan görüş ve fikirlerdir. Genelde beğenmemek, kusur bulmak olarak kabul görmekte ise de tenkidin bir hedefinin da mevzuyu anlaşılır kılmak, sonuç çıkarmak ve toplumu yönlendirmek olduğunda kuşku yoktur.
Her türlü ağır tenkit yahut rahatsız edici kelamların hakaret kabahati bağlamında değerlendirilmemesi, kelamların açıkça, onur, erdem ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnadını yahut sövme fiilini oluşturması gerekmektedir.
Kamu vazifelilerinin, bakılırsavlerini yerine getirirken işlevlerini etkilemeyi ve saygınlıklarına ziyan vermeyi amaçlayan aşağılayıcı akınlara karşı korunmaları zarurî olmakla bir arada, demokratik bir hukuk devletinde, kamu bakılırsavini üstüne alanleri denetlemek, faaliyetlerini pahalandırmak ve eleştirmek de kaynağını Anayasadan alan kanıyı açıklama özgürlüğünün kararıdur. Tenkidin sert bir üslupla yapılması, kaba olması ve nezaket sonlarını aşması, eleştirenin eğitim ve kültür düzebir daha bağlı bir olgu ise de tenkit yapılırken görüş açıklama niteliğinde bulunmayan, küçültücü, aşağılayıcı tabirler kullanılmamalı, kanıyı açıklama sonları ortasında kalınmalıdır.
AİHM’e göre, evvela tabirlerin bir olgu isnadı mı yoksa bedel yargısı mı olduğu belirlenmelidir. Çünkü olgu isnadı kanıtlanabilir bir konu iken, bir paha yargısının kanıtlanmasının istenmesi dahi söz özgürlüğüne müdahale sayılabilecektir. Yargılamaya mevzu olan sözler şayet bir kıymet yargısı içermekte ve somut bir olgu isnadından bahsedilemeyecekse, kıymet yargılarını destekleyecek “yeterli bir altyapı”nın mevcut olup olmadığı AİHM tarafınca göz önünde bulundurulmaktadır. Çünkü kıymet yargılarının dahi belirli seviyede olgusal temel içermesi gerektiği kabul edilmektedir. Öte yandan, hiç bir dataya dayanmayan ve hiç bir altyapısı bulunmayan bir bedel yargısı AİHM tarafınca da söz özgürlüğü hudutları içerisinde kabul görmemektedir.
Olgu isnadı içeren sözler konusunda ise en azından birinci bakışta emniyetli görünen kanıt sunulması gerektiği kabul edilmektedir. olağan olarak ki, bu kanıtlar sunulamadığı takdirde, AİHM, argümanların gerçekliğinin kanıtlanmasını beklemektedir.
Öte yandan Türk Lisan Kurumu Sözlüğüne göre “kukla” sözcüğünün mecazi olarak; “Başkasının tesirinde olan, onun isteklerine bakılırsa davranan (kimse)” manası bulunmaktadır.
Bu açıklamalar ışığında uyuşmazlık konusu değerlendirildiğinde;
Zonguldak Vilayet Emniyet Müdürlüğüne yapılan isimsiz ve imzasız bir ihbar ile…isimli bir şahsın kaçak olarak kömür ocağı işlettiğinin bildirilmesi üzerine etrafta yapılan araştırmada öteki kaçak kömür ocağının da olduğunun tespit edildiği, tespit edilen bu ocakla ilgili de Türkiye Taş Kömürü gorevlilerince sökme süreci yapılmak üzere harekete geçildiği, kolluk güçlerince etrafta güvenlik tedbirlerinin alındığı, sanığın ocağın kendisine ilişkin olduğunu emniyet bakılırsavlilerine bildirdiği, süreçler devam ederken olay yerine basın mensuplarının yaklaştığı, bu sırada etrafta bulunan birtakım bireylerce “Çekin çekin Başbakan halimizi görsün.” denilince sanığın “Başbakan kim, Başbakan ne yapacak? Başbakan kukladır, kukla, onunla bununla masaya oturur!” söylemiş olduğinin anlaşıldığı olayda,
Sanığın, kaçak olarak işletilen maden ocağına kamu bakılırsavlilerince süreç yapıldığı sırada etrafta bulunan şahısların “Çekin çekin Başbakan halimizi görsün” demesi üzerine kullandığı bu kelamlar, söylendiği yer, vakit ve bağlamı gözetildiğinde, muhataba yönelik kıymet yargısından ibaret olup gelişen olaylar içerisinde sarf edildiği, tabirler rahatsız edici ağır tenkit ve kaba hitap stilinde olmakla bir arada, açıkça katılanın onur, gurur ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte olmaması yahut sövme fiilini oluşturmaması niçiniyle hakaret cürmünün ögeleriyle oluşmadığı kabul edilmelidir.
Bu prestijle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı itirazının reddine karar verilmelidir.
Çoğunluk görüşüne katılmayan bir Ceza Genel Konseyi üyesi; sanığın üzerine atılı hakaret hatasının ögeleriyle oluştuğu görüşüyle karşı oy kullanmıştır.
SONUÇ:
Açıklanan niçinlerle;
1- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı itirazının REDDİNE,
2- Evrakın, mahalline gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİ EDİLMESİNE, 27.02.2020 tarihinde yapılan müzakerede oy oldukcaluğuyla karar verildi.
Zonguldak Vilayet Emniyet Müdürlüğüne yapılan isimsiz ve imzasız bir ihbar ile…isimli bir şahsın kaçak olarak kömür ocağı işlettiğinin bildirilmesi üzerine etrafta yapılan araştırmada öteki kaçak kömür ocağının da olduğu tespit edilmiştir.
Tespit edilen bu ocakla ilgili de Türkiye Taş Kömürü nazaranvlilerince sökme süreci yapılmak üzere harekete geçilmiştir.
Kolluk güçlerince etrafta güvenlik tedbirlerinin alındığı, sanığın ocağın kendisine ilişkin olduğunu emniyet nazaranvlilerine bildirdiği, süreçler devam ederken olay yerine basın mensuplarının yaklaştığı, bu sırada etrafta bulunan birtakım bireylerce “Çekin çekin Başbakan halimizi görsün.” denilince sanığın “Başbakan kim, Başbakan ne yapacak? Başbakan kukladır, kukla, onunla bununla masaya oturur!” söylemiş olduğinin anlaşılmıştır.
Sanığın, kaçak olarak işletilen maden ocağına kamu gorevlilerince süreç yapıldığı sırada etrafta bulunan bireylerin “Çekin çekin Başbakan halimizi görsün” demesi üzerine kullandığı bu kelamlar, söylendiği yer, vakit ve bağlamı gözetildiğinde, muhataba yönelik bedel yargısından ibaret olup gelişen olaylar içerisinde sarf edildiği, sözler rahatsız edici ağır tenkit ve kaba hitap usulünde olmakla birlikte, açıkça katılanın onur, gurur ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte olmaması yahut sövme fiilini oluşturmaması niçiniyle hakaret kabahatinin ögeleriyle oluşmadığı kabul edilmelidir.
T.C.
YARGITAY
CEZA GENEL ŞURASI
TEMEL:2018/9
KARAR: 2020/142
sonucu Veren
Yargıtay Dairesi: 18. Ceza Dairesi
Mahkemesi: Sulh Ceza
Sayısı: 116-374
Kamu bakılırsavlisine karşı misyonundan dolayı hakaret hatasından sanık …’ın iki kere TCK’nın 125/3-a, 125/4, 53 ve 58. hususları uyarınca 1 yıl 2 ay mahpus cezası ile cezalandırılmasına, hak yoksunluğuna ve cezasının mükerrirlere mahsus infaz rejimine nazaran çektirilmesine ait Zonguldak (Kapatılan) 2. Sulh Ceza Mahkemesince 06.06.2013 tarih ve 116-374 sayı ile verilen kararların sanık müdafisi tarafınca temyiz edilmesi üzerine belgeyi inceleyen Yargıtay 18. Ceza Dairesince 26.09.2017 tarih ve 9506-9608 sayı ile;
“1- Ceza Genel Konseyi’nin 14.10.2008 gün ve 170-220 sayılı sonucunda da açıklandıği üzere; hakaret fiilinin cezalandırılmasıyla korunan türel paha, şahısların gurur, haysiyet ve namusu, toplum ortasındaki prestiji, başka fertler nezdindeki saygınlığı olup, bu cürmün oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Somut bir fiil ya da olgu isnat etmek yahut sövmek formundaki seçimlik hareketlerden biri ile gerçekleştirilen hareket, bireyin onur, erdem ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte ise hakaret cürmü oluşacaktır.
Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı, vakte, yere ve duruma nazaran değişebilmektedir. Kamu nazaranvlileri yahut sivil vatandaşlara yönelik her türlü ağır tenkit yahut rahatsız edici kelamların hakaret cürmü bağlamında değerlendirilmemesi, kelamların açıkça, onur, onur ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnadını yahut sövme fiilini oluşturması gerekmektedir.
İnceleme konusu somut olayda; sanıkla ilgili bir diğer olay niçiniyle mahallinde süreç yapıldığı esnada, sanığın Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı … ve Zonguldak Valisi …’a yönelik olarak, gıyaplarında, ‘Vali kim, Vali adam değil, adam olsa buraya gelir, oturmaz odasında, Başbakan bizim halimizi bilmez, Başbakan kim kardeşim, Başbakan kukladır kukla, onun ile bunun ile masaya oturur, pazarlık yapar bizim halimizi sormaz’ halinde tabirler kullandığı sav edilmiştir.
Sanığın hakaret cürmünden mağdur sayısınca cezalandırılmasına karar verilmiştir.
Sanık, mağdurlara hakarette bulunmadığını savunmuştur.
Öncelikle belirtilmelidir ki kelam konusu mektup içeriğinde yer verilen tabirlerin rahatsız edici olduğu açık bir biçimde anlaşılmakla birlikte, haberde yer alan tabirlerin ve haber başlığının, Anayasa ve AİHS ve AİHM içtihatlarında özel bir değer atfedilen, söz özgürlüğü bağlamında kıymetlendirilmesi gerekmektedir.
İnsanın serbestçe haber, bilgi ve diğerlerinin fikirlerine ulaşabilmesi, edindiği fikir ve kanaatlerden dolayı kınanamaması ve bunları tek başına yahut diğerleriyle birlikte çeşitli yollarla serbestçe tabir edebilmesi, savunabilmesi ve yayabilmesi olarak kabul edilen, söz özgürlüğü demokratik toplumun temelini oluşturan ana ögelerden ve toplumun ilerlemesi ve bireyin gelişmesi için gerekli temel koşullardan birini oluşturmaktadır.
Anayasa’nın 26. hususunda, ‘Herkes, fikir ve kanaatlerini kelam, yazı, fotoğraf yahut öbür yollarla tek başına yahut toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir.’ kararına yer verilmiştir. Bunun yanında, bu hak, biroldukça milletlerarası dokümana ve mahkeme sonucuna da bahis olmuştur. Türkiye’nin de yargılama yetkisini kabul ettiği AİHM, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin (Sözleşme) 10. hususunun 2. paragrafı gizli tutulmak üzere, tabir özgürlüğünün yalnızca toplum tarafınca kabul goren yahut zararsız yahut ilgisiz kabul edilen ‘bilgi’ ve ‘fikirler’ için değil, incitici, şoke edici ya da endişelendirici bilgi ve kanılar için de geçerli olduğunu bir fazlaca sonucunda bir dahalemiştir. AİHM’e bakılırsa söz özgürlüğü, yokluğu halinde ‘demokratik bir toplum’dan kelam edemeyeceğimiz çoğulculuğun, müsamahanın ve açık fikirliliğin bir gereğidir.
tıpkı vakitte, tabir özgürlüğü de mutlak ve sınırsız değildir. Bu hak kullanılırken bireylerin hak ve özgürlüklerini ihlal edecek tavır ve davranışlardan kaçınılması hem ulusal birebir vakitte uluslar ortası mevzuatlarda yer almaktadır.
Gerçekten Anayasa’nın 26. hususunda muhafaza altına alınan tabir özgürlüğü, birebir hususun ikinci fıkrasında belirtilen sebeplerle sonlandırılabilir. ötürüsıyla anılan unsur ile Anayasanın 13. hususuna bakılırsa, tabir özgürlüğüne yönelik sınırlamalar lakin kanunla yapılabilir ve demokratik toplum sisteminin gereklerine ve ölçülülük prensibine ters olamayacağı üzere hak ve özgürlüklerin özlerine de dokunamaz.
Sözleşme’nin 10. hususunun 2. paragrafı, kamu makamlarının bu özgürlüğün kullanılmasına getirebilecekleri sınırlama rejimini düzenlemektedir. Kıymetine binaen, tabir özgürlüğüne yapılan müdahaleler epeyce istisnai hallerde kabul görmekte ve Sözleşme’nin 10. unsurunun 2. paragrafının öngördüğü sınırlama kayıtları dar yorumlanmaktadır. Bu niçinle, bir kamu makamının tabir özgürlüğüne yaptığı ‘müdahalenin gerekliliği’ kesinlikle ikna edici bir biçimde açıklanmalıdır. Sözleşme’nin anılan unsurunda, belirtilen ‘gerekli’ olma şartı, müdahalenin bir toplumsal gereksinim baskısına karşılık gelmesi ve bilhassa izlediği legal emelle orantılı olması manasına gelir. Bir müdahalenin bu kriterleri yerine getirdiği ve ötürüsıyla haklı olduğu, ulusal makamların gösterdiği münasebetlerin ‘ilgili ve yeterli’ olmasıyla anlaşılabilecektir.
Gerek Anayasa gerekse Kontrat kararlarına uygun davranılmaması, devletin olumlu ve negatif yükümlülüklerine alışılmamış hareket etmesi manasına gelebilecektir. Çünkü, negatif yükümlülük kapsamında yetkili makamlar, mecburî olmadıkça sözün açıklanmasını ve yayılmasını yasaklamamalı ve yaptırımlara tabi tutmamalı; müspet yükümlülük kapsamında ise tabir özgürlüğünün gerçek ve tesirli korunması için gereken önlemleri almalı ve istikrar ögesini sağlamalıdırlar. Aksi takdirde AİHM, kişinin erdem ve prestijinin haksız bir akın altında bulunmasına karşın ulusal mahkemeler tarafınca gereken ölçüde korunmadığı sebebi öne sürülerek AİHS’nin 8. unsuru açısından ihlal sonucu verebilmektedir. Çünkü AİHM açısından, başvuranların özel hayata hürmet hakkı ve söz özgürlüğü eşit derecede değerlidir. İstikrar ögesinin sağlanmasında içtihatlara bakılırsa göz önünde bulundurulması gereken temel prensipler ise, müracaata husus sözlerin kamu faydasına ait tartışmaya katkısı, söz sahibinin tanınırlığı ve daha evvelki tavırları, tabirin içeriği, hali ve etkileridir.
AİHM, biroldukca içtihadında Sözleşme’nin 10. hususunun yalnızca söz edilen niyet yahut bilginin aslını değil, bununla birlikte bunların aktarılma biçimlerini de teminat altına aldığını belirtmiştir. Bu manada, AİHM içtihatlarında, basın, toplumun sözcülerinden biri olarak kabul edilmekte ve her insanın kamuoyunu ilgilendiren ayrıntıları edinme hakkı bulunduğu niyetiyle, kamuoyunu ilgilendiren hususlara dair bilgi ve fikirleri vermeyi sağlayan basın özgürlüğüne başka bir değer atfedilmektedir.
AİHM’e göre, evvela tabirlerin bir olgu isnadı mı yoksa paha yargısı mı olduğu belirlenmelidir. Çünkü olgu isnadı kanıtlanabilir bir konu iken, bir paha yargısının kanıtlanmasının istenmesi dahi söz özgürlüğüne müdahale sayılabilecektir. Yargılamaya bahis olan tabirler şayet bir kıymet yargısı içermekte ve somut bir olgu isnadından bahsedilemeyecekse, bedel yargılarını destekleyecek ‘yeterli bir altyapının’ mevcut olup olmadığı AİHM tarafınca göz önünde bulundurulmaktadır. Çünkü paha yargılarının dahi belirli seviyede olgusal temel içermesi gerektiği kabul edilmektedir. Öte yandan, hiç bir bilgiye dayanmayan ve hiç bir altyapısı bulunmayan bir paha yargısı AİHM tarafınca da söz özgürlüğü sonları içerisinde kabul görmemektedir.
Olgu isnadı içeren tabirler konusunda ise, en azından birinci bakışta emniyetli görünen kanıt sunulması gerektiği kabul edilmektedir. elbette ki, bu kanıtlar sunulamadığı takdirde, AİHM, argümanların gerçekliğinin kanıtlanmasını beklemektedir.
Basında yayınlanan bilginin tüm tarafları ile doğruluğunun ortaya koyulması gerekmez. Thorgeir Thorgeirson/İzlanda davasında başvuranın mahkümiyeti, polis şiddetine ait tezlerin gerçekliğini ortaya koyamamasına dayanmaktadır. AİHM, başvurucuyu sert bir lisanla lisana getirdiği birtakım savların doğruluğunu ortaya koyma yükünden muaf tutmuştur. AİHM’e nazaran, müracaatçı öbürleri tarafınca söylenenleri haberleştirmiştir. Bu niçinle, argümanların içeriği ile ilgili olarak sorumlu görülmemiştir. Ayrıyeten argümanların büsbütün temelsiz olduğu da ortaya koyulamamıştır. Ayrıyeten, müracaatçının emeli polisin prestijine ziyan vermek değil, Adalet Bakanlığını polis şiddetine ait tezlerle ilgili bir soruşturma başlatmaya sevk etmektir (Thorgeir Thorgeirson v/İzlanda, 13778/88, 25.06.1992)
Sonuç olarak, gerçek dışı olgulara dayalı tez olarak nitelenen açıklamalar bakımından AİHM, müracaatçıların bu cins sözlerin ortaya konulmasından ve yayınlanmasından sorumlu olup olmadıklarını ve bu çeşit bilgilerle başka şahısları aldatmayı amaçlayıp amaçlamadıklarını dikkate almaktadır.
Siyasetçilere yönelik tenkitlerin müsaade verilen hudutlarının özel şahıslara nazaran daha geniş olduğu gerek iç hukukumuzda gerekse milletlerarası mahkeme kararlarında yerleşmiş bir prensiptir. Bu prensibin öne sürülen sebebi, siyasetçilerin, özel bireylerden farklı olarak, gazetecilerin ve halkın yakın kontrolüne açık olan, kamuoyuna mal olmuş kişi haline gelmeyi bilerek tercih etmeleridir. Siyasetçiler bu niçinle basın ve gazeteciler tarafınca getirilen tenkitlere daha geniş bir müsamaha göstermek zorundadırlar.
Dabrowski /Polonya davasında, bir gazeteci lokal bir siyasetçi ile ilgili devam etmekte olan ceza yargılamasına dair yazdığı yazıların gazetede yayınlanmasının akabinde hakaret cürmünden mahküm olmuştur. Başvuran, hakaret ettiği argüman edilen belediye liderinin, hırsızlık kabahatinden ceza almasının akabinde ‘soyguncu belediye başkanı’ olarak tanımlamıştır. AİHM, bu müracaatta, 10. hususun ihlal edildiğine karar verirken, gazetecinin bir dereceye kadar abartma hakkına sahip bulunmasına ve belediye liderinin kamuya mal olmuş bir kişi olarak, kimileri olgusal temelden mahrum olmayan kıymet yargısı olarak değerlendirilebilecek tenkitlere karşı, daha fazla müsamaha göstermek zorunda bulunmasına özel bir yük vermiştir (Dabrowski /Polonya ,18235/02, 19.12.2006)
Lingens/Avusturya davasına mevzu olan olayda ise, Avusturya’da 1975 yılında yapılan seçimlerden daha sonra, bir gazeteci olan başvuran Lingens, geçmişinde Nazi faaliyetleri bulunan bir siyasetçi ile koalisyon kuracağını açıklayan Federal Şansölye Bruno Kereiski’yi eleştiren yazılarında, ‘ahlaksızca’, ‘yüz kızartıcı’, ‘en ismi cinsten fırsatçılık’ tabirlerine yer vermiştir. Başvuranın para cezasına mahküm olduğu bu davada AİHM, siyasetçilerin kendilerine yöneltilen ağır tenkitlere tahammül etmek durumunda olduğunu vurgulamış ve tabir özgürlüğünün ihlal edildiği kararına varmıştır. AİHM, içtihatlarını yeniden ederek, siyasetçilerin tenkitlere özel bireylerden daha fazla müsamaha göstermesi gerektiği prensibine dayanmış ve mahkümiyetin tabir özgürlüğüne orantısız bir müdahale oluşturduğuna hükmetmiştir. Hararetli siyasi tartışmaların yaşandığı bir art plan ışığında, müracaatçının açıklamaları, saldırgan olmakla birlikte hakaret niteliğinde görülmemiştir (Lingens/Avusturya, 9815/82, 08.07.1986)
Eon/Fransa davasında AİHM, bir siyasi eylemcinin, 2008 yılında Fransa Cumhurbaşkanı’nın ziyareti sırasında, Cumhurbaşkanı korteji geçmek üzereyken, üzerinde ‘Defol git, salak herif’ yazılı bir pankart açarak Fransa Cumhurbaşkanı’na hakaret etmekten karar giymesini incelemiştir. AİHM, bu içtihadında yerginin, bir epey sefer, özünde var olan abartma ve saptırma vasıfları yoluyla, doğal olarak kışkırtmayı ve galeyana getirmeyi amaçlayan bir sanatsal söz ve toplumsal tenkit biçimi olduğunu belirttikten daha sonra, ceza verilmesinin, şimdiki mevzular hakkında yergi niteliğinde ortaya konulan tabir biçimleri üzerinde bir soğutma tesiri yapmasının mümkün olduğu söz edilmiştir. Bu tıp tabir biçimlerinin kendisi, kamu menfaatini ilgilendiren sıkıntıların serbestçe tartışılmasında çok kıymetli bir rol oynayabilmektedir ki; hür tartışma olmadan demokratik toplum mümkün olamaz (Eon / Fransa, 26118/10, 14.03.2013)
Sonuç olarak, sanığın, mağdurların gıyabında kullandığı sözler, söylendiği yer ve vakit ögeleri da gözetildiğinde mağdurların onur, erdem ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, tenkit niteliğindedir. Aksi fikir, hatayla korunmak istenen bedeli ölçüsüz bir biçimde genişletmek ve söz özgürlüğünü ön plana çıkaran üniversal hukuk kanısıyla bağdaşmayan bir yorum manasına gelebilecektir. Bu prestijle, hakaret cürmünün ögelerinin somut olayda oluşmadığı gözetilmeden, sanığın beraati yerine hükümlülük kararları verilmesi,
2-Kabule bakılırsa de;
a- Sanığın, hakaret aksiyonlarını, birebir olay ve vakit dilimi içerisinde, tıpkı kabahat sürece sonucuyla, birbirini takip eden kelam ve davranışlarla gerçekleştirdiğinin anlaşılması karşısında, sanık hakkında tek mahkumiyet kararı kurulup, TCK’nın 43/2. unsuru uyarınca cezasının artırılması gerektiği gözetilmeden, mağdur sayısınca karar kurularak fazla ceza tayin edilmesi,
b- İddianamede, TCK’nın 58. unsurunun uygulanması talep edilmediği biçimde, sanığa ek savunma hakkı tanınmadan, anılan Kanun hususunun uygulanması suretiyle, CMK’nın 226. unsuruna ters davranılması,
c- TCK’nın 53/1-b hususunda yer alan hak yoksunluğunun uygulanmasına ait kararın, Anayasa Mahkemesi’nin, 08.10.2015 tarih ve 2014/140 temel, 2015/85 karar sayılı sonucuyla, iptal edilmiş olması niçiniyle, uygulanma imkanının ortadan kalkmış olması” isabetsizliklerinden bozulmasına karar verilmiştir.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı ise 13.11.2017 tarih ve 289624 sayı ile;
“…İtiraza husus uyuşmazlığın, sanık …’ın katılan Başbakan … hakkında sarf edilen ‘Başbakan bizim halimizi bilmez, Başbakan kim kardeşim, Başbakan kukladır kukla, onun ile bunun ile masaya oturur, pazarlık yapar bizim halimizi sormaz’ formunda sarf ettiği kelamların hakaret cürmünü oluşturup oluşturmadığına yöneliktir.
Hakaret, bir şahsa onur, erdem ve saygınlığını rencide edebilecek biçimde bir fiil yahut olgu isnat etmek yahut sövmek suretiyle; onur, erdem ve saygınlığa saldırmasıdır.
Aksiyonun yüze karşı ya da yoklukta işlenmesi içinde fark yoktur. Gıyapta hakaretin varlığı için makul sayıda bireyle ihtilat öğesi aranmadığından, failin bir kişinin duyabileceği biçimde yoklukta hakaret etmesi halinde kabahat oluşur
Özgür hareketli hata olup, kelamlar, imalı müzikler, yazı, çizim, fotoğraf, nefreti gösteren hareketler ve bunun üzere davranışlarla işlenebilir. Birebir biçimde, telefonla, mektupla, basın yayın araçları yahut medya yoluyla başka bağlantı araçlarıyla gerçekleştirilmesi de imkanlıdır
Manevi öge genel kasttır. Mağdurun sıfatı bilinerek hareket edilmelidir. Saikin siyasi olması koşul değildir. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı’nın sıfat yahut göreviyle alakalı saike de gerek yoktur. Hakaret kabahatleri tabir özgürlüğünü sınırlayan hallerden bir adedidir. Doğal haklardan kabul edilen söz hürriyeti, çoğulcu demokrasilerde vazgeçilmez ve devredilmez bir niteliğe sahiptir. Tabir hürriyeti insanın özgürce fikirler edinebilme, edindiği fikir ve kanaatlerinden dolayı kınanmama, bunları yasal usullerle dışa vurabilme imkan ve özgürlüğüdür. Temel hak ve özgürlüklerden olan bu hak biroldukca memleketler arası dokümana Anayasa ve kanunlara husus oluşturmuştur.
Avrupa İnsan Hakları Üniversal Bildirgesi’nin 19. hususunda, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin 10/1. unsurunda, T.C. Anayasası’nın 25 ve 26. unsurlarında tabir özgürlüğüne yer verilmiş olup birbirlerine misal biçimde; ‘Herkes görüşlerini açıklama ve anlatım özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke sonları kelam konusu olmaksızın haber yahut fikir almak ve verme özgürlüğünü de içerir.’ biçiminde tabir edilmiştir.
Lakin; tabir hürriyetinin sonsuz ve sınırsız olmadığı kısıtlı da olsa sonlandırılmasının gerekeceği memleketler arası ve ulusal alanda normlara bahis edilmiştir.
Bu cümleden olarak milletlerarası alanda İnsan Hakları Avrupa Mukavelesi’nin 10/2. unsurunda; ‘kullanılması nazaranv ve sorumluluk yükleyen bu özgürlükler, demokratik bir toplumda, gerekli önlemler niteliğinde olarak … diğerlerinin şöhret ve haklarının korunması … için maddeyle öngörülen birtakım merasime, şartlara sınırlamalar yahut yaptırımlara bağlanabilir.’ Anayasa’nın 26/2. hususunda ‘Bu hürriyetlerin kullanılması … diğerlerinin şöhret yahut haklarının … korunması emelleriyle sınırlanabilir.’
T.C. Anayasası ve milletlerarası mevzuat birlikte değerlendirildiğinde; hürriyetlerin demokratik bir toplumda, zarurî önlemler niteliğinde olarak; ulusal güvenlik, toprak bütünlüğü, kamu güvenliği ve tertibin korunması, cürüm işlenmesinin önlenmesi, sıhhatin yahut ahlakın, oburlarının şöhret ve haklarının korunması bilinmeyen kalması gereken haberlerin yayılmasına mani olunması yahut yargı gücünün otorite yahut tarafsızlığının korunması için Kanunla öngörülen kimi biçim şartlarına, sınırlama ve yaptırımlara tabi tutulacağı anlaşılmaktadır. Fakat, tabir özgürlüğünün sonlandırılmasına ait düzenlemelerin dar yorumlanması gerektiği, sonlandırma için kıymetli bir toplumsal gereksinim yahut zorunluluğun bulunması, bu sonlandırmanın legal bir gayesi gerçekleştirmek için yapılması, sonlandırmada çoka gidilmemesi ve her türlü gelişimi zedelemeyecek ölçüde yapılması görüşü genel bir kabul görmüştür.
Kelam konusu sınırlama yahut müdahale için; yasal bir düzenleme, sınırlamanın yasal bir hedefi ve niçinlerinin bulunması, sınırlamanın legal gayeyle orantılı ve tedbirin demokratik toplum bakımından mecburî olması gerekmektedir.
Demokratik bir toplumun mecburî temellerinden birini ve toplumun ilerlemesi ve bireyin özgüveni için gerekli temel koşullardan birini teşkil eden söz hürriyeti yalnızca kabul goren yahut zararsız yahut kayıtsızlık içeren bilgiler yahut fikirler için değil hem de kırıcı, şok edici yahut rahatsız edici olanlar için de geçerlidir. Bunlar demokratik bir toplumun şayet olmazsa olmaz tolerans ve müsamahasının gerekleridir
Ne var ki; iftira, küfür, onur, erdem ve saygınlığı zedeleyici kelam ve beyanlar, müstehcen içerikli kelam, yazı, fotoğraf ve açıklamalar, savaş kışkırtıcılığı, hukuk tertibi cebir yoluyla değiştirmeye yönelen, nefret, ayrımcılık, düşmanlık ve şiddet yaratmaya yönelik bulunan tabirler ise niyet özgürlüğü bağlamında tüzel muhafaza görmemekte, hata sayılmak suretiyle ceza yaptırımlarına bağlanmaktadır.
5237 sayılı TCK 125/3-a hususunda yazılı misyonlu memura hakaret hatalarında, korunan tüzel fayda erdem ve saygınlığıdır. Bu kabahatin oluşumu için ‘Onun toplumsal pahası konusunda kendisinin yahut toplumun niyet yahut hisleri sarsıcı fiil yahut sıfatlar isnat yahut izafe edilmelidir. Ne tıp hareketlerin gurur ve prestiji ihlal edici olduğu, toplumda hakim olan ortalama düşünüş ve anlayışa bakılırsa belirlenmelidir, bunun tayininde ölçü bireyin özel hassaslığı değildir. Bu prestijle sıradan bir saygısızlık hakaret ve sövme olarak nitelendirilemez’.
Bir aksiyonun hukuk nizamı tarafınca cezalandırılması fakat onu hukuka uygun kılan öbür bir anlatımla hukuka karşıtlığı ortadan kaldıran bir sebebin bulunmamasına bağlıdır. Söz hürriyeti, basın özgürlüğü üzere bir hakkın kullanımına ait hukuka uygunluk niçinleri mevcut ise, hukuk nizamı tarafınca kişi cezalandırılmayacaktır. Fakat, tenkit hak ve nazaranvi berbata kullanmamalı, yazıda küçültücü, incitici, abartılı kelamlardan kaçınılmalıdır. Sayılan öğelerden birinin olması halinde haber verme ve tenkit hakkından kelam edilmeyecek, aksiyon hukuka alışılmamış olacaktır.
Politikler, üst seviye bürokratlar ile kamuya mal olmuş şahıslar, öteki insanlara nazaran ağır tenkitlere daha fazla katlanmak zorunda oldukları demokratik toplumlarda geniş bir kabul görmüştür. Lakin tenkit kırıcı, şok edici ya da rahatsız edici olsa bile hakarete varmamalıdır, çünkü hiç bir kimse hakarete katlanmak zorunda değildir. Tabir hürriyeti bakımından tenkit ile hakaret içindeki ince çizgi toplumda hakim olan ortalama düşünüş ve anlayışa nazaran, bireylerin tabir hürriyeti ile mağdurun birey olarak onur ve onuru içindeki istikrar de gözetilmek suretiyle hakim tarafınca belirlenmelidir. Kaba sövme hiç bir şartta tenkit olarak kabul edilmemelidir. Türk toplumunun değerli bir kısmının kendilerini siyasi önderlerle özdeşleştirdiği bu şahıslar yapılan ve kamuya yansıyan hakaretlerin kendilerine yapılmış üzere reaksiyonlara niçiniyet verip toplumdaki kutuplaşmayı artırdığı, ismi hadiselerde dahi biroldukça öldürme ve nitelikli yaralama ile sona eren aksiyonların başlangıcında hakaret ve sövme fiillerinin olduğu gözetildiğinde, bu fiillerin yaptırımsız bırakılmasının demokratik toplum nizamını bozacağı gözden uzak tutulmamalıdır.
Bu açıklamalar çerçevesinde; maddi olayda, Emniyet Müdürlüğüne yapılan isimsiz ve imzasız ihbarla, Hüseyin Çağlar’ın kaçak olarak kömür ocağı işlettiğinin bildirildiği ve yapılan araştırmada yaklaşık 60 metre yakınında bir diğer kaçak kömür ocağının tespit edildiği, bu yeni tespit edilen ocağın sahibi olan sanık … ocağın kendisine ilişkin olduğu emniyet gorevlilerine bildirdiği ve daha sonrasında kaçak olarak açılan maden kömürü ocakları ile ilgili olarak süreç yapıldığı sırada sanık …’ın başlangıçta kendisine ilişkin olduğunu bakılırsavlilere bildirdiği anlaşılan kaçak maden kömürü ocağının TTK bakılırsavlileri tarafınca dinamitlenerek kapatılacağı sırada;
Basın mensuplarının yaklaştığını nazarann sanık …’ın etrafta bulunanlardan ‘Çekin çekin Başbakan halimizi görsün’ diyenler olunca, sanığın ‘Başbakan kim, Başbakan ne yapacak, Başbakan kukladır, kukla, onunla bununla masaya oturur’ dediği, orada bulunan bir hanımın feryat edip ‘Vali gelecek, halimizi bakılırsacek’ diye bağırması üzerine sanığın ‘Vali adam değil, adam olsa buraya aslına bakarsanız gelirdi’ dediği ve kelamların alenen duyulduğu biçiminde gerçekleşen hadisede,
Sanığın, katılan Vali … yönelik olarak sanığın sarf ettiği ‘Vali kim, Vali adam değil, Vali adam olsa buraya gelir, oturmaz odasında’ halindeki kelamların katılan Vali …’ın onur, erdem ve saygınlığını rencide edici boyutta olmayıp, tenkit niteliğinde olduğuna hakaret cürmünün oluşmadığına ait bozma sonucunda bir isabetsizlik bulunmamaktadır.
Lakin sanığın, katılan Başbakan … hakkında sarf edilen ‘Başbakan bizim halimizi bilmez, Başbakan kim kardeşim, Başbakan kukladır kukla, onun ile bunun ile masaya oturur, pazarlık yapar bizim halimizi sormaz’ halindeki kelamların hakaret cürmünü oluşturduğu sanığın Türkiye Cumhuriyeti Başbakanını ‘Kukladır, kukla’ biçiminde sıfat yükleyerek, Türk Lisan Kurumu sözlüğündeki manası prestijiyle, ‘başkasının tesirinde olan, oburunun isteklerine bakılırsa davranan kimse’ ya da diğerlerinin oyuncağı olmuş kendi kişiliğiyle hakaret edemeyen manasında kullanılmaktadır. Bu prestijle sanığın sarf ettiği kelamların Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı olan katılan …’ı onur ve prestijini incitici nitelikte olup küçük düşürücü kıymet yargıları taşıdığı ve kelamların bir bütün olarak değerlendirildiğinde, Türkiye Cumhuriyeti Başbakanını toplum nezdinde küçük düşürücü, onur ve saygınlığını zedeleyici nitelikte olduğu ve tenkit hududunu aşan bir boyutta olduğu ve tabir özgürlüğü ile kişilik haklarına yönelik tecavüz içindeki makul istikrarın gözetildiğinde, sanığın hareketinin hakaret kabahatini oluşturduğu kabul edilmelidir…” görüşüyle itiraz yoluna başvurmuştur.
CMK’nın 308. hususu uyarınca inceleme yapan Yargıtay 18. Ceza Dairesince 28.11.2017 tarih ve 7133-13734 sayı ile itiraz niçinlerinin yerinde görülmediğinden bahisle Yargıtay Birinci Başkanlığına gönderilen evrak, Ceza Genel Kurulunca değerlendirilmiş ve açıklanan münasebetlerle karara bağlanmıştır.
TÜRK MİLLETİ İSMİNE
CEZA GENEL ŞURASI KARARI
Sanık hakkında katılan … …’a yönelik kamu gorevlisine karşı vazifesinden dolayı hakaret cürmünden kurulan mahkümiyet kararı Özel Dairece bozulmuş olup itirazın kapsamına göre inceleme katılan …’a yönelik hakaret hatasıyla hudutlu olarak yapılmıştır.
Özel Daire ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı içinde oluşan ve Ceza Genel Kurulunca çözümlenmesi gereken uyuşmazlık; sanığa atılı kamu gorevlisine karşı nazaranvinden dolayı hakaret kabahatinin ögeleri prestijiyle oluşup oluşmadığının belirlenmesine ilişkindir.
İncelenen belge kapsamından;
13.02.2013 tarihindeki olay süreksiz el koyma ve teslim tesellüm tutanağına nazaran; Zonguldak Emniyet Müdürlüğüne gönderilen isimsiz ve imzasız şikayet dilekçesinde…isimli şahsın kaçak kömür ocağı işlettiği bilgisinin alındığı, bu yerin yaklaşık altmış metre yakınında bir öbür kaçak kömür ocağının daha resen tespit edildiği, bu ocağın sahibinin, daha sonradan bakılırsavlilerin yanına gelerek kendisine ilişkin olduğunu söyleyen sanık … olduğunun anlaşıldığı, sanığın çalıştırdığı argüman edilen kaçak kömür ocağına birebir tarihte Kilimli Polis Merkezi Amirliği gruplarınca gidilerek süreç yapıldığı esnada saat 13.30 sıralarında gelen Doğan Haber Ajansı Muhabirleri ile birlikte isimleri tespit edilemeyen altı erkek şahsın kaçak kömür ocağının bulunduğu mevkiye gerçek geldiklerinin görüldüğü, Türkiye Taş Kömürü gruplarının çalışmalarını yapmaları için gerekli etraf emniyetinin sağlanmasından daha sonra sanığın, Doğan Haber Ajansı nazaranvlilerinin fotoğraf ve görüntü çekimi yaptığı esnada kaçak kömür ocağının bulunduğu alana yaklaşık elli metre uzaklıktan “Vali kim, vali adam değil, vali adam olsa buraya gelir, oturmaz odasında. Başbakan bizim halimizi bilmez, Başbakan kim kardeşim? Başbakan kukladır kukla, onun ile bunun ile masaya oturur, pazarlık yapar bizim halimizi sormaz.” istikametinde açıklama yaptığı, sanığa devlet büyüklerine ve kamu gorevlilerine hakaret etmemesi tarafında ikazda bulunulduğu, akabinde kaçak kömür ocağının dinamit kullanılarak imhasının yapıldığı anlaşılmıştır.
Şahit … kademelerde; Türkiye Taş Kömürü kurumunda çalıştığını, sanığın kardeşi olduğunu, olay günü Gelik Esen Bahar Küme Konutlarında bulunan kaçak kömür ocaklarına süreç yapıldığı esnada Doğan Haber Ajansı muhabirlerinin geldiğini, muhabirler geldiğinde kendisinin orada olduğunu, sanığın muhabirlerle konuşma yaptığını, bu konuşma sırasında sanığın yetkililere sesini duyurmak emeliyle “Vali gelsin görsün bizi, ayakları çamur olsun nasıl ekmek kazandığımızı görsün, ekmek nasıl kazanılıyor görsün, Abdullah Öcalan ile devlet büyükleri masaya oturuyor, gelsin bizimle de otursun, sorunu bir arada çözelim.” diye kelamlar sarf ettiğini, konuşma sırasında sanığın rastgele bir küfür yahut hakaret içerikli kelamını duymadığını,
Şahit … evrelerde; sanığın arkadaşı olduğunu, bu sebeple olay günü ocağın olduğu yere gittiğini, sanığın televizyona sakat çocuğunun olduğunu, başbakandan kendisine iş vermesini istediğini, “İşimiz olsa kaçakçılık yapmayız.” söylemiş olduğini, çocuğunu tedaviye götürdüğü için mecburen bu işi yapmak zorunda olduğunu dediğini, bunun haricinde bir şey duymadığını, sanık açıklama yaptığı sırada oraya yeni gitmiş olduğunu, televizyon takımı gelmedilk evvelden olan biteni bilmediğini,
Şahit …kovuşturma kademesinde; olay günü ihbar üzerine kaçak kömür ocağına süreç yapmak hedefiyle gittiklerini, TTK grubu kaçak kömür ocağında bombalama süreci yapacağından güvenliğin sağlanması maksadıyla ocak girişinde beklediğini, o sırada Doğan Haber Ajansı bakılırsavlilerinin ocağın olduğu yere geldiğini, muhabirin mikrofon uzatması üzerine sanığın “Vali kim, vali adam olsa buraya gelirdi, Başbakan kukla.” söylemiş olduğini,
Doğan Haber Ajansı’nın gönderdiği CD’nin izlenmesi üzerine şahide sorulduğunda; kameranın çektiği yerde kendisinin olmadığını, elli metre arada ocak ağzında bulunduğunu, kamera geldiğinde sanığın kameraya sav konusu kelamları dediğini duyduğunu ancak kameranın açık olup olmadığını bilmediğini, imgelerde kendisini de gördüğünü, ocağın ağzında beklemekte olduğunu, anlattığı olayın seyredilen kamera görüntüsündilk evvel gerçekleştiğini, kameranın kameramanın omzunda bulunduğunu, lakin çekim yapıp yapmadığını bilemeyeceğini, ayrıyeten bir şahsın elinde de mikrofon olduğunu,
Şahit …kovuşturma evresinde; olay tarihinde süreksiz olarak kaçak ocaklarla ilgili çalışma yapılması için Kilimli Karakolu’nda bakılırsavlendirildiğini, sabah vakti TTK grubu ve Kilimli Polis Merkezi takımlarıyla kaçak olduğu bildirilen ocağın önüne gittiklerini, TTK takımının çalışmasını yapabilmesi için etraf emniyeti sağladıklarını, o sırada sanığın da yanlarında olduğunu, sanığın birinci başta ocağın kendisine ilişkin olduğunu dediğini, sonrasındasında ise kardeşine ilişkin olduğunu beyan ettiğini, olay yerine Doğan Haber Ajansı muhabiri gelince sanığın açıklama yapmaya başladığını ve “Vali adam değildir, vali adam olsa odasında oturmazdı, Başbakan kukladır!” söylemiş olduğini, devlet büyükleri hakkında bu türlü konuşmaması konusunda sanığı uyardıklarını, kamera kayıt yaparken sanığın gerisinde olduğunu, ötürüsıyla kameraya çıkmadığını,
Doğan Haber Ajansı’nın gönderdiği CD’nin izlenmesi üzerine şahide sorulduğunda; şahsen sanığın yanında bulunduğunu, kameramanın omzunda kamera olduğunu, kamerayı görür görmez sanığın biraz evvel söylemiş olduği kelamları yüksek sesle dediğini, ancak kameranın açık olup olmadığını bilmediğini, izlenilen manzaraların de bahsetmiş olduğu zamanki manzaralar olmadığını, bu röportajdan evvel sanığın kelamları dediğini,
Şahit … kovuşturma basamağında; kaçak ocakla ilgili olarak süreç yapılırken sanığın kameraya karşı “Vali kim, vali adam olsa buraya gelirdi odasında oturmazdı.” söylemiş olduğini duyduğunu, esasen bu konuda da tutanak düzenlediklerini, Başbakan için de “Başbakan kim oluyor, Başbakan kukladır, Başbakan onunla bununla pazarlık yapıyor, bizim halimizi sormuyor.” söylemiş olduğini,
Doğan Haber Ajansı’nın gönderdiği CD’nin izlenmesi üzerine şahide sorulduğunda; sanığın kameradaki halinin yumuşamış hali olduğunu, anlattığı olayın bu röportajdan evvel gerçekleştiğini, kamera gelirken sanığın hakaret içerikli kelamları dediğini, kameramanın omzunda kamera bulunduğunu fakat açık olup olmadığını bilmediğini, sanığın yanındayken bu kelamları duyduğunu,
Şahit … kovuşturma evresinde; olayın üzerinden vakit geçtiği için tam olarak hatırlamadığını fakat kaçak ocak sebebiyle olay yerinde nazaranvli olduğunu, sanığın kalabalığa ve basına röportaj verirken vali ve Başbakan hakkında hakaret içerikli kelamlar dediğini, vali için “Adam olsaydı burada olurdu yerinde oturmazdı!” söylemiş olduğini, birebir kelamları Başbakan için de dediğini,
Doğan Haber Ajansı’nın gönderdiği CD’nin izlenmesi üzerine şahide sorulduğunda; bu manzaraları daha evvelden internet ortamında izlediğini, kendisinin bahsetmiş olduğu olayın bu görüntülerdilk evvel olduğunu, o sırada kameraların açık olup olmadığını bilemeyeceğini,
Şahit …kovuşturma evresinde; TTK nazaranvlileri ocakla ilgili olarak işlerini yapacakları sırada küçük bir kalabalığın toplandığını, kendilerinin de güvenlik tedbirlerini aldığını, sanığın Başbakan ve vali hakkında birtakım kelamlar dediğini, Başbakan hakkında “O aslına bakarsan kukladır, çeşitli yerlerde pazarlık yapıyor ancak bizim yanımızda olan yok.” halinde kelamlar dediğini, basın gelip kameralar açılınca kameralara daha olumlu bir hal sergilediğini,
Doğan Haber Ajansı’nın gönderdiği CD’nin izlenmesi üzerine şahide sorulduğunda; sanığın yakınında olduğunu, kamera gelirken sanığın hakaret içerikli kelamlar dediğini, mikrofon olmadığı için kameranın kapalı olduğunu varsayım ettiğini, 4-5 dakika kadar vakit geçince mikrofonlu bir şahsın geldiğini ve sanığın daha yumuşak biçimde röportaj verdiğini, ötürüsıyla dava konusu kelamların bu röportajdan evvel söylendiğini,
Şahitler ….. kovuşturma etabında; olay sırasında sanığın yanında olmadıklarını, kelamları duymadıklarını,
Beyan etmişlerdir.
Sanık soruşturma kademesinde; olay günü Gelik Esen Bahar Küme Konutlarında bulunan …’a ilişkin kaçak kömür ocağına süreç yapıldığı esnada Doğan Haber Ajansı muhabirlerinin geldiğini, muhabirlerin geldiğini görür görmez ocaklarla ilgili insanlara yapılan haksızlıklar niçiniyle sorunu çözmek için konuşmaya başladığını, bu konuşma sırasında “Sayın Başbakanımız Abdullah Öcalan’la masaya oturup kimi konularda tahlil buluyor, bizim bu olaylara niye tahlil bulmuyor, sayın valimiz masa başında oturup bizlere haksızlık ediyor, bir ortaya oturup niye bizim problemimize tahlil bulmuyor.” söylemiş olduğini, tez konusu kelamları söylemediğini, kovuşturma basamağında ise; röportaj sırasında Başbakanın hallerini görmesini, kendilerini anlamasını istediğini, kendisinin “Başbakanımız gelip bizimle niye masaya oturup sıkıntımızı düşüncemizi dinlemiyor.” söylemiş olduğini, bir vatandaş olarak kendilerine yardımcı olunmasını istediğini, öteki bir şey söylemediğini, savunmuştur.
Uyuşmazlık konusu ile ilgili mevzuat incelendiğinde;
İnsan Hakları Üniversal Bildirgesi’nin 19. unsurunda;
“Her ferdin fikir ve fikirlerini açıklamak hürriyetine hakkı vardır. Bu hak fikirlerinden ötürü rahatsız edilmemek, memleket hudutları mevzubahis olmaksızın malümat ve fikirleri her vasıta ile aramak, elde etmek yahut yaymak hakkını gerektirir.”,
İnsan Hakları Avrupa Mukavelesi’nin 10. unsurunun birinci fıkrasında;
“Herkes görüşlerini açıklama ve anlatım özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke hudutları kelam konusu olmaksızın haber yahut fikir alma ve verme özgürlüğünü de içerir. Bu unsur, devletlerin radyo, televizyon ve sinema işletmelerini bir müsaade rejimine bağlı tutmalarına pürüz değildir.” kararlarına yer verilmiştir
Anayasamıza bakıldığında;
25. unsurunda “Düşünce ve kanaat hürriyeti” başlığı altında;
“Herkes, niyet ve kanaat hürriyetine sahiptir. Her ne emelle olursa olsun kimse fikir ve kanaatlerini açıklamaya zorlanamaz. Fikir ve kanaatleri sebebiyle kınanamaz ve suçlanamaz.”
26. hususunda, AİHS’nin 10. hususunun birinci fıkrasındaki düzenlemeye benzeri biçimde;
“Herkes, fikir ve kanaatlerini kelam, yazı, fotoğraf yahut öteki yollarla tek başına yahut toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber yahut fikir almak ya da vermek özgürlüğünü de kapsar. Bu fıkra kararı, radyo, televizyon, sinema yahut gibisi yollarla yapılan yayımların müsaade sistemine bağlanmasına mani değildir.” kararları yer almıştır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi mevzuya ait olarak; “İfade özgürlüğü, toplumun ilerlemesi ve herkesin gelişmesi için asıllı şartlardan biri olan demokratik toplumun ana temellerinden birini oluşturur. Söz özgürlüğü, 10. hususun hudutları ortasında, yalnızca lehte olduğu kabul edilen yahut zararsız yahut ilgilenmeye değmez görülen ‘haber’ ve ‘düşünceler’ için değil, lakin ayrıyeten Devletin yahut nüfusun bir kısmının aleyhinde olan, onlara çarpıcı gelen, onları rahatsız eden haber ve niyetler için de uygulanır. Bunlar, çoğulculuğun, müsamahanın ve açık fikirliliğin gerekleridir; bunlar olmaksızın demokratik toplum olmaz. Bu demektir ki, öteki şeyler bir yana, bu alanda getirilen her ‘formalite’, ‘koşul’, ‘yasak’ ve ‘ceza’, izlenen legal gayeyle orantılı olmalıdır.” formunda görüş belirtmiştir (Handyside/ Birleşik Krallık, B. No: 5493/72, 07.12.1976). Görüldüğü üzere, Sözleşme’nin 10. unsurunun birinci fıkrası ile Anayasa’nın 25 ve 26. unsurlarında tabir (düşünce) hürriyeti en geniş manasıyla teminat altına alınmıştır.
Günümüz özgürlükçü demokrasilerinde, istisnalar haricinde, geniş bir yelpazeyle kanıyı açıklama korunmakta ve tabir hürriyeti kapsamında kıymetlendirilmek suretiyle özgürlüğün sağladığı haklardan en geniş biçimde yararlandırılmaktadır.
Ne var ki; iftira, küfür, onur, gurur ve saygınlığı zedeleyici kelam ve beyanlar, müstehcen içerikli kelam, yazı, fotoğraf ve açıklamalar, savaş kışkırtıcılığı, hukuk tertibini cebir yoluyla değiştirmeye yönelen, nefret, ayrımcılık, düşmanlık ve şiddet yaratmaya yönelik bulunan tabirler ise fikir özgürlüğü bağlamında tüzel müdafaa görmemekte, hata sayılmak suretiyle cezai yaptırımlara bağlanmaktadır.
Bu bağlamda 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Hakaret” başlıklı 125. unsuru;
“(1) Bir kimseye onur, onur ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnat eden yahut sövmek suretiyle bir kimsenin onur, onur ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar mahpus yahut isimli para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç şahısla ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı yahut imajlı bir mesajla işlenmesi halinde, üstteki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret kabahatinin;
a) Kamu bakılırsavlisine karşı bakılırsavinden dolayı,
b) Dini, siyasi, toplumsal, felsefi inanç, fikir ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin buyruk ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine bakılırsa kutsal sayılan bedellerden bahisle,
İşlenmesi halinde, cezanın alt hududu bir yıldan az olamaz
(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) Konsey halinde çalışan kamu gorevlilerine nazaranvlerinden dolayı hakaret edilmesi halinde cürüm, konseyi oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Lakin, bu durumda zincirleme suça ait husus kararları uygulanır.” formunda düzenlenmiştir.
Bu düzenleme ile 765 sayılı TCK’dan farklı olarak hakaret ve sövme ayrımı kaldırılmış, onur, onur ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnat etmek yahut sövmek hakaret kabahatini oluşturan seçimlik hareketler olarak belirlenmiştir (Mahmut Koca- İlhan Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Özel Kararlar, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013, s. 430).
Hakaret fiillerinin cezalandırılmasıyla korunan hukuksal paha, şahısların onur, gurur ve saygınlığı olup, bu hatanın oluşabilmesi için, davranışın kişiyi küçük düşürmeye matuf olarak gerçekleşmesi gerekmektedir. Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı birtakım durumlarda göreceli olup, vakte, yere ve duruma nazaran değişebilmektedir.
Tenkit ise rastgele bir kişiyi, yapıtı, olayı yahut mevzuyu enine, uzunluğuna, derinlemesine her tarafıyla incelemek, belirli kriterlere bakılırsa ölçmek, pahalandırmak, yanlışsız ve yanlış yanlarını sergilemek emeliyle ortaya konulan görüş ve fikirlerdir. Genelde beğenmemek, kusur bulmak olarak kabul görmekte ise de tenkidin bir hedefinin da mevzuyu anlaşılır kılmak, sonuç çıkarmak ve toplumu yönlendirmek olduğunda kuşku yoktur.
Her türlü ağır tenkit yahut rahatsız edici kelamların hakaret kabahati bağlamında değerlendirilmemesi, kelamların açıkça, onur, erdem ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil yahut olgu isnadını yahut sövme fiilini oluşturması gerekmektedir.
Kamu vazifelilerinin, bakılırsavlerini yerine getirirken işlevlerini etkilemeyi ve saygınlıklarına ziyan vermeyi amaçlayan aşağılayıcı akınlara karşı korunmaları zarurî olmakla bir arada, demokratik bir hukuk devletinde, kamu bakılırsavini üstüne alanleri denetlemek, faaliyetlerini pahalandırmak ve eleştirmek de kaynağını Anayasadan alan kanıyı açıklama özgürlüğünün kararıdur. Tenkidin sert bir üslupla yapılması, kaba olması ve nezaket sonlarını aşması, eleştirenin eğitim ve kültür düzebir daha bağlı bir olgu ise de tenkit yapılırken görüş açıklama niteliğinde bulunmayan, küçültücü, aşağılayıcı tabirler kullanılmamalı, kanıyı açıklama sonları ortasında kalınmalıdır.
AİHM’e göre, evvela tabirlerin bir olgu isnadı mı yoksa bedel yargısı mı olduğu belirlenmelidir. Çünkü olgu isnadı kanıtlanabilir bir konu iken, bir paha yargısının kanıtlanmasının istenmesi dahi söz özgürlüğüne müdahale sayılabilecektir. Yargılamaya mevzu olan sözler şayet bir kıymet yargısı içermekte ve somut bir olgu isnadından bahsedilemeyecekse, kıymet yargılarını destekleyecek “yeterli bir altyapı”nın mevcut olup olmadığı AİHM tarafınca göz önünde bulundurulmaktadır. Çünkü kıymet yargılarının dahi belirli seviyede olgusal temel içermesi gerektiği kabul edilmektedir. Öte yandan, hiç bir dataya dayanmayan ve hiç bir altyapısı bulunmayan bir bedel yargısı AİHM tarafınca da söz özgürlüğü hudutları içerisinde kabul görmemektedir.
Olgu isnadı içeren sözler konusunda ise en azından birinci bakışta emniyetli görünen kanıt sunulması gerektiği kabul edilmektedir. olağan olarak ki, bu kanıtlar sunulamadığı takdirde, AİHM, argümanların gerçekliğinin kanıtlanmasını beklemektedir.
Öte yandan Türk Lisan Kurumu Sözlüğüne göre “kukla” sözcüğünün mecazi olarak; “Başkasının tesirinde olan, onun isteklerine bakılırsa davranan (kimse)” manası bulunmaktadır.
Bu açıklamalar ışığında uyuşmazlık konusu değerlendirildiğinde;
Zonguldak Vilayet Emniyet Müdürlüğüne yapılan isimsiz ve imzasız bir ihbar ile…isimli bir şahsın kaçak olarak kömür ocağı işlettiğinin bildirilmesi üzerine etrafta yapılan araştırmada öteki kaçak kömür ocağının da olduğunun tespit edildiği, tespit edilen bu ocakla ilgili de Türkiye Taş Kömürü gorevlilerince sökme süreci yapılmak üzere harekete geçildiği, kolluk güçlerince etrafta güvenlik tedbirlerinin alındığı, sanığın ocağın kendisine ilişkin olduğunu emniyet bakılırsavlilerine bildirdiği, süreçler devam ederken olay yerine basın mensuplarının yaklaştığı, bu sırada etrafta bulunan birtakım bireylerce “Çekin çekin Başbakan halimizi görsün.” denilince sanığın “Başbakan kim, Başbakan ne yapacak? Başbakan kukladır, kukla, onunla bununla masaya oturur!” söylemiş olduğinin anlaşıldığı olayda,
Sanığın, kaçak olarak işletilen maden ocağına kamu bakılırsavlilerince süreç yapıldığı sırada etrafta bulunan şahısların “Çekin çekin Başbakan halimizi görsün” demesi üzerine kullandığı bu kelamlar, söylendiği yer, vakit ve bağlamı gözetildiğinde, muhataba yönelik kıymet yargısından ibaret olup gelişen olaylar içerisinde sarf edildiği, tabirler rahatsız edici ağır tenkit ve kaba hitap stilinde olmakla bir arada, açıkça katılanın onur, gurur ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte olmaması yahut sövme fiilini oluşturmaması niçiniyle hakaret cürmünün ögeleriyle oluşmadığı kabul edilmelidir.
Bu prestijle Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı itirazının reddine karar verilmelidir.
Çoğunluk görüşüne katılmayan bir Ceza Genel Konseyi üyesi; sanığın üzerine atılı hakaret hatasının ögeleriyle oluştuğu görüşüyle karşı oy kullanmıştır.
SONUÇ:
Açıklanan niçinlerle;
1- Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı itirazının REDDİNE,
2- Evrakın, mahalline gönderilmek üzere Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına TEVDİ EDİLMESİNE, 27.02.2020 tarihinde yapılan müzakerede oy oldukcaluğuyla karar verildi.