DeSouza
New member
Türkiye’de birinci sefer 1993 tarihinde kullanılmaya başlanan internet, bilhassa 70’li ve 80’li senelerda doğanların çocukluk ve gençlik devirlerini direkt etkiledi. 2000 ve daha sonrasını tabir eden Milenyum ve teknoloji çağıyla birlikte artık hayatımızın vazgeçilmezi olsa da internet 90’lı senelerda sırf bir avuç kişi tarafınca kullanılıyordu. 1993 ila 1996 yılları içinde Türkiye’deki üniversitelerin birçoğu ve birtakım kamu kuruluşları ODTÜ üzerinden internete bağlanıyordu. Türkçe içerikli birinci internet siteleri ise ODTÜ ve Bilkent Üniversitesi’ne aitti. 90’lı yılların sonlarına yaklaşıldığında ise başta Ekşi Kelamlık olmak üzere biroldukça internet sitesi yayın hayatına ‘Merhaba’ dedi. Ekşi Kelamlık devri öncesinde ise birfazlaca kişi HiTNet üzerinden birbirleriyle haberleşiyor, hatta doruklar düzenleyip etkinliklere imza atıyordu.
90’lı yılların en kıyıda köşede kalmış sembollerinden HiTNet bugünlerde “Türkiye’nin birinci internet ileti ağı” olarak bilinse de burada faal rol oynayanlar için bir sanal ortam olmanın hayli ötesindeydi. Pekala Türkiye’nin birinci internet ileti ağı HiTNet’te neler yaşanıyordu? Türkiye’de IT bölümünün gelişmenine değerli katkıda bulunan insanların 90’lı senelerdaki kesişim noktası HiTNet, Türkiye’nin internet tarihinde neleri değiştirdi? Türkiye’nin 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal nitekim HiTNet’in birinci devrinde orada mıydı? Bir periyoda damga vuran HiTNet’i Ekşi Kelamlık kurucusu Sedat Kapanoğlu, Beygir BBS Sysop’u ve emekli bilgisayarcı Didem Kamoy ve Gecko BBS Sysop’u ile HiTNet’in Sucuklu KEK’i Doruk Fişek ile konuştuk.
TÜRKİYE’NİN BİRİNCİ İNTERNET BİLDİRİ AĞIYDI
Ekşi Sözlük’te ‘SSG’ takma ismiyle bilinen Sedat Kapanoğlu, Türkiye’nin birinci internet bildiri ağı HiTNet’i, “hemen çabucak konuttan internet erişiminin olmadığı 90’lı yılların başında farklı kentlerden insanların birbirleriyle dijital yoldan irtibata geçtiği, telefon çizgileri üzerinden bilgisayarları bağlayan bir bağlantı ağıydı” sözleriyle özetledi. HiTNet’in aslında yurt haricinde 80 ve 90’larda pek tanınan olan FidoNet ağının Türkiye şubesi olarak da görülebileceğini söyleyen Kapanoğlu, bu ağın büsbütün devlet denetimi haricinde ve ferdî gayretlerle geliştirilmiş bir oluşum olduğuna vurgu yaptı.
“HiTNet, Türkiye’nin her yerinden farklı görüşteki beşerlerle fazlaca süratli ve ucuz bağlantı imkânı tanıyordu” diyen Kapanoğlu, daha evvel Türkiye’de buna misal bir oluşumun olmadığına dikkat çekerek, “İnsanlar en çok fanzinlerin, mecmuaların ‘okur mektupları’ köşelerinden tanımadığı beşerlerle yazışır, atışırdı. HiTNet bunu ışık suratına çevirdi. Bilgisayarınızdaki modemle bağlanabildiğiniz BBS (Bulletin Board System) ismi verilen bilgisayar tabanlı hizmetler vardı fakat yalnızca bulunduğunuz kente ucuza bağlanabiliyordunuz. Aksi biçimde şehirlerarası kıymetli tarife ödemeniz gerekiyordu. HiTNet bu sorunu BBS’ler içinde bir bağlantı ağına dönüşerek çözdü” açıklamasında bulundu.
AÇILIMI ‘HI, TÜRKİYE NET’
Türkiye’nin en uzun soluklu yabancı dizi sitesi 22dakika’yla birfazlaca kişinin yakından tanıdığı Didem Kamoy ve Doruk Fişek ikilisi de birbirlerini HiTNet’te tanıyan ve hatta evlenenler içinde. HiTNet’in bir ‘e-posta listeleri grubu’ olduğunu söyleyen Didem Kamoy, genç yetişkinlerin bu kavramı daha net kavraması için şunları söylemiş oldu:
“önceden vakit ortasında 90’ların başlarında, daha biroldukca kişinin modem ne demek bilmediği, birden fazla konutta bilgisayar olmayan, internetin isminin bile duyulmadığı, cisminin fakat birtakım üniversitelerin birtakım akademisyenleri tarafınca damlalıkla kullanıldığı bir devri hayal edin. Konutunda ya da iş yerinde BBS (bulletin board system) denilen şimdinin sunucuları diyebileceğimiz bilgisayarlar besleyen beşerler düşünün. Evvelce bu bilgisayarlar yoluyla yalnızca evrak alışverişi yapılıyordu. daha sonra ‘Avrupa’da Fidonet diye bir bildiri ağı varmış, Türkiye’de de kursak ya?’ diyen hoş beşerler HiTNet’i (Hi Türkiye Net) kurmaya karar verince ülkemizde biroldukca insan, epeyce hoş bir oluşumun modülü olma talihini yakaladı.”
Doruk Fişek ise HiTNet’i bugünün toplumsal medya platformlarına benzetebileceğimizi söylemiş oldu. Fişek, “Bugün çalışan toplumsal medya platformlarından farklı olarak Türkiye’de o devir internet yaygın olmadığı için bilgisayarlar birbirlerine telefon çizgileri üzerinden ve telefon çizgilerinin da kıymetli olması sebebiyle ‘zaman zaman’ bağlanıyordu. Yazdığınız bir yazının herkese ulaşması vakit aldığı için etkileşim de pek gecikmeliydi. Teknoloji el vermediği için yalnızca yazıyla haberleşiyordunuz. Görüştüğünüz kişinin fotoğrafı ya da görüntüsü yoktu. Beşerler gerçek isimleriyle yazmak zorundaydı” diye konuştu.
Didem Kamoy
‘YASA DIŞI BİR ÖRGÜTE GİRDİĞİMİ DÜŞÜNDÜLER’
Peki sadece bir avuç insanın kullandığı HiTNet’le onların yolu nasıl kesişti? Eskişehir’in birinci mahallî BBS’i ES BBS’in kurucusu Mehmet Öztürk’ün kendisinin yakın arkadaşı olduğunu söyleyen Sedat Kapanoğlu, HiTNet’i keşfedişini şu biçimde anlattı:
“Aralık 1994’te bir akşam teknik mevzulara epeyce meraklı bir abimiz olan Necdet Yumurtacı’nın kauçuk dükkanında buluştuğumuzda bana BBS kurduğundan bahsetti ve benim de yardımcı yönetici (Cosysop) olmamı istedi. Ben de enteresan bulduğumdan kabul ettim. Tam o devir Mehmet ES BBS’i Hitnet ağına da entegre etmişti. Oraya bildiriler yazmaya başladım. Tanımadığım insanlardan gördüğüm sıcak yaklaşım, baş dengi bir sürü beşere denk gelmem niçiniyle beni fazlaca içine çekti. yıllar uzunluğu da ortasında kaldım.”
HiTNet’i bilgisayar mühendisliği kısmında okuyan Giray isimli bir arkadaşı yardımıyla keşfettiğini söyleyen Didem Kamoy ise kıssasını şöyleki anlattı: “Üniversitede ikinci yılımdı. Giray bana ‘HiTNet diye bir şey var. Sen de aslına bakarsanız bilgisayar başından kalkmayan bir tipsin, tam senlik’ dedi. Akademisyen olan babasının kullanmadığı eski ve yavaş bir modemi süreksiz olarak bana verdi. daha sonrasında başından kalkmadığım, ailemin yasa dışı bir örgüte girdiğim korkusuna kapılmasına bile yol açacak kadar gecemi gündüzümü bilgisayar başında geçirdiğim HiTNet maceram başladı. Yalnızca 2-3 ay daha sonra HiTNet’teki arkadaşlarımla bir buluşmada bana doğum günümde bir modem armağan edecekleri samimiyete varmıştık.”
Doruk Fişek ise uğradığı bir bilgisayarcıda çalışan biri yardımıyla Hitnet’ten haberdar olduğunu söylemiş oldu. Fişek, “Bu arkadaşım bana modem almam konusunda bir süre ısrar ettikten daha sonra kent dışına giderken kendi modem kartını getirdi ve bilgisayarımın içine taktı. bu biçimdelikle HiTNet’e bağlandım ve daha sonrasında kendime bir modem aldım. O şahısla uzun bir süre dostluğumuz oldu, hâlâ haberleşiriz” dedi.
‘KURTLAR VADİSİ BARONLAR KURULU ÜZERE BİR ORGANİZASYONDU’
HiTNet’te nasıl bir işleyiş vardı? Sedat Kapanoğlu ve Didem Kamoy anlattı:
* Sedat Kapanoğlu: “HiTNet’te benim olduğum 1995-1997 yılları içindeki periyotta 500 kişi vardı fakat zirve noktası olarak bin şahsa yaklaşmış da olabilir.”
* Didem Kamoy: “Yemek, siyaset, din, genel, hoş sanatlar, oyun, müzik, cinsellik, edebiyat, evcil hayvanlar, teknik, mizah ve daha kaç küme (liste) vardı. Bilgisayarlarımızdaki şimdinin e-posta programlarına misal programlar ile bildiri yazıp gönderme ve indirmeyi yapabiliyorduk.”
* Sedat Kapanoğlu: “Mesajların Türkiye’ye dağıtılması BBS’ler içinde oluyordu. Bir kentteki mahallî BBS kendisine o kentten yollanan bildirileri toplayıp biriktiriyor, gece yarısından daha sonra şehirlerarası tarife ucuzladığı vakit tek bir pakete sıkıştırıp HUB ismi verilen merkezi bir BBS’e yolluyordu. örneğin İç Anadolu bölgesi Hub’ı Ankara’da Murat Ilıman tarafınca yönetilen ADA BBS’ti.”
* Didem Kamoy: “O senelerda meskenden sabit sinirle uzun uzun telefonda kalma lüksümüz yoktu şüphesiz. Telefonun açık kaldığı her saniye paraydı. O yüzden mesajlaro çevrim dışı müellif ve okurduk. daha sonra üye olduğumuz bir BBS’e bağlanıp ileti çek/gönder yapar ve ivedilikle inerdik çizgiden. Bu evrak (mesaj) alışverişi sırasında mesken ahalisinin telefonu kaldırmaması da fazlaca değerliydi. Aksi biçimde gönderdiğimiz ya da çektiğimiz belge paketi palavra olurdu.”
Sedat Kapanoğlu
* Sedat Kapanoğlu: “Kullanıcılar HiTNet’e bağlı rastgele bir BBS’e bilgisayarlarıyla bağlanıp kendilerine ilişkin yeni gelen bildiri paketlerini bilgisayarlarına indiriyorlardı. İndirme süreci bitince sınırı kesiyor, iletileri bilgisayarlarında okuyup yanıtlıyor, daha sonra karşılık ve yeni bildirilerinin olduğu paketi bir daha tek seferde BBS’e yolluyorlardı. bu biçimdece hem telefon sınırları meşgul olmuyordu birebir vakitte telefon faturasına fazlaca yük binmiyordu. Çok hesaplı bir irtibat yoluydu.”
* Didem Kamoy: “Her kümenin moderatörü vardı. Her fikre her çeşit beşere özgürlük tanıyan bir ortam yaratmaya çalışıyorduk. Hakaretler, küfürler uçuşmasın diye moderatörler dahil olurdu. Küme açtırmak için bir kişinin moderatörlüğüne istekli olması kafiydi. Örneğin bu sayede müzik diye bir küme olduğu üzere rock müzik diye diğer bir küme da vardı.”
* Sedat Kapanoğlu: “HiTNet’in işleyişi TUZUK.TXT üzere bir metin belgesindeki tüzükle belirleniyordu. Bu tüzüğün içeriğinin güncellenmesi ve düzeltilmesi bir kurul tarafınca yapılıyordu. Kurullar, komiteler, koordinatörler vardı. ‘Kurtlar Vadisi Baronlar Konseyi’ üzere bir tertipti. Ben HiTNet’in o tıp kısımlarını o periyot fazlaca incelememiştim ancak kusursuz işleyen bir sistemdi. yıllar boyunca hiç bir teknik bir aksaklık yaşadığımızı hatırlamıyorum.”
* Didem Kamoy: “Sistemin her insanın kendi ismi soyadı ile yazması ve gerçek kişi olması üzere bundan önceliği vardı sistemin. Bunu denetim halleri vardı lakin olağan olarak uydurma isimlerle etrafından dolaşanlar çıkıyordu. bir daha de büyük çoğunluk kendi ismi soyadı ile bulunuyordu. Oburu olmaya muhtaçlık olmuyordu. Olanları da kestirim ediyorduk.”
‘OKUL ÜZERE OLDUĞUNU DAİMA KONUŞURUZ’
HiTNet’in hem Türkiye’deki internet külçeşidini şekillendirdiğini tıpkı vakitte Ekşi Sözlük’ün ilham kaynaklarından biri olduğunu söyleyen Sedat Kapanoğlu, “Türkiye’de internetin birinci yaratıcı işleri HiTNet’çiler içinden çıktı. Zira hazırladı ve çabucak adapte oldular” dedi. Kurduğu tanınan kelamlık sitesinin ilham kaynağının HiTNet olduğunu belirten Kapanoğlu, “1995 yılında HiTNet’e yazdığım mizah yazılarında ‘arasında akla gelebilecek her bilginin olduğu sonsuz bir bilgi kaynağından rastgele koparılmış sayfalar’ biçiminde içerikler yazıyordum. O periyot imkânsız diye düşündüğüm bu olgu internetle tanışınca daha muhtemel göründü ve Ekşi Sözlük’e yol açan ögelerden biri oldu. Keza ‘Zirve’ ismindeki gerçek yer buluşmaları külçeşidini de bir daha sözlükte devam ettirdik” dedi.
“HiTNet’e dahil olabilmiş biroldukça arkadaşım ile ne vakit eski günleri yad etsek bir okul üzere olduğunu konuşuruz” diyen Didem Kamoy ise HiTNet’çilerin meraklı ve yeni şeyler öğrenmeye istekli tipler olduğunu söyleyerek şu biçimde devam etti:
“Öyle bir vakitte o sisteme dahil olabilecek altyapıda insan sayısı az olduğundan fazlaca da ortalama insanların gezindiği bir yer değildi bence. Takdir edersiniz ki çoğunluk ‘boş olmayan geek’ idi. Meraklı ve öğrenmeye istekli tipler vardı. Daima yazışarak bağlantı kurmak gerektiğinden ve bol sayıda öğretmeye istekli lisan bilgisi polisimiz de bulunduğundan bir dolu insanın kendini yazılı olarak hakikat söz etme marifeti kazandığına tekraren şahit oldum.”
Doruk Fişek
‘SÖZLÜK’TEKİ ‘İLK KUŞAK MÜELLİFLER HİTNET’ÇİYDİ’
İnternetin yaygınlaşmasıyla bir arada HiTNet de düşüşe geçti ve 2000’li yılların sonlarında kapandı. Pekala bu bir doğal süreç miydi yoksa öteki bir biçimde ilerlenebilir miydi? Sedat Kapanoğlu bu soruyu, “Bence HiTNet esasen 1997 yılında düşük fiyatlı internet sınırları geldiği an bitmişti, yalnızca bunu idrak etmesi uzun sürdü” diye yanıtlarken Didem Kamoy ise, “Doğal bir müddetç oldu ancak olmaması için kendim de dahil olmak üzere fazlaca gayret sarf eden kişi olduğunu inkâr edemem. bir süre e-posta programlarımızla e-posta listeleri halinde devam etmeye çalıştık lakin o da sistemimizin tekelliğinin kalmaması, rafine insan dokusunu kaybetmemiz ile istediğimiz kıvamı yakalayamayıp eridi gitti” dedi.
Doruk Fişek ise “Aslında 1999 sonu 2000’in başı üzere kapandı. Süreci doğal buluyorum. Teknoloji geliştikçe dünya değişti. HiTNet, 1990’ların teknolojilerine göre artıları ile eksileri oluşturulmuş bir yapıydı. Farklı teknolojilerle yapıyı değiştirdiğinizde, HiTNet’i HiTNet yapan şeyleri de ortadan kaldırırdınız. Bilhassa Ekşi Sözlük’te ‘ilk jenerasyon yazar’ olarak geçenler içinde HiTNet kullanıcı sayısının hiç de az olmadığını hatırlıyorum” diye konuştu.
‘TORUNU OLANLAR DA VARDI, ORTAOKULA GİDENLER DE’
HiTNet doruklarında neler konuşulurdu? Sedat Kapanoğlu ve Didem Kamoy anlattı:
* Sedat Kapanoğlu: “Zirvelerin en büyük gayesi tanıdığın, yazıştığın lakin hiç görmediğin beşerlerle yüzyüze görüşmekti. Bir yere gidilir, birlikte bir şeyler yenilir-içilir, birlikte muhabbet edilirdi. Konuşulan ve tartışılan şeyler genelde HiTNet gündeminden hususlar ve geyikler olurdu.”
* Didem Kamoy: “Çoğunlukla Ankara ya da İstanbul’da genel bir davet yapılır, bir yerde buluşulup oradan bir kebapçıya ya da birinin evine/ofisine gidilir, saatlerce her telden konuşmaya devam edilirdi.”
* Sedat Kapanoğlu: “Sadece kafanda canlandırdığın bir sanal kişinin gerçek halini görmek bile fantastik bir deneyim. örneğin epeyce despot, zıt biri sandığın adamın ne kadar şeker üzere bir insan olduğunu görmek üzere tesirleri olurdu.”
* Didem Kamoy: “Şehirlerarası yol tepip tepelere gitmişliğimiz, birbirimizin konutlarında kalmışlığımız oldukçatur. İstanbul-Ankara Anadolu Ekspresi’nin kuşetli vagonları ve o eski yemek vagonu hayatta olsaydı size fazlaca şey anlatabilirdi.”
* Sedat Kapanoğlu: “Zirvelerde tanışıp çıkmaya başlayan çiftler olurdu. Tepe daha sonrasında bir ‘zirve raporu’ muharrir yollardık ki gelemeyenler kıskansın, özensin diye. Bu raporlar daha sonraki doruğa iştiraki artırırdı ve yaşananların yazılı bir kaydı kalmış olurdu.”
* Didem Kamoy: “Zirvelerde şüphesiz bol ölçüde dedikodu da yapılırdı. her insanın sevdiği sevmediği beşerler ve hususlar vardı sonuçta. Laf lafı açardı. Yaş yelpazemiz epeyce genişti. Ben girdiğimde üniversitede ikinci yılımdı ve genç tayfadaydım. Ortamızda torunu olanlarımız da vardı, ortaokula gidenlerimiz de… Başlarda doruklar geç saati bulursa çorbacıya gidilip oradan meskenime bırakılırdım ağabeylerim tarafınca. Birkaç yıl daha sonra minik otomobiline 7 kişiyi kucak kucağa doldurup servis yapan kişi de bir daha bendim.”
‘EMRE TAŞÇI FAKE Mİ, HÂLÂ BİLMİYORUM’
HiTNet’e dair unutamadıkları anılar hangileri? Sedat Kapanoğlu, Didem Kamoy ve Doruk Fişek anlattı:
* Sedat Kapanoğlu: “Emre Taşçı fake mi?” husus başlığıyla “Emre Taşçı isminde bir HiTNet kullanıcısının fake olup olmadığına dair bir tartışma çıkmıştı. O tartışma senelerca sürdü. HiTNet tarihinin en uzun soluklu tartışması olabilir. Emre Taşçı fake mi, hâlâ bilmiyorum, en son Facebook’ta ekliydik kendisiyle.”
* Didem Kamoy: “Bir ‘Anında iletileşme (instant messaging) programı’ yazma fikrine ‘Ya kim kullanacak o denli bir şeyi? Boşversene’ denildi ve daha sonra ICQ uygulaması tanınan oldu. Bir de Sedat Kapanoğlu, Ekşi’yi hazırladığı sırada benden test kullanıcısı olmamı istedi ve ‘Bu ne gereksiz, saçma bir proje’ diyerek burun kıvırmıştım.”
* Doruk Fişek: “HiTNet’te ‘Alev Alev’ isimli bir arkadaşımız vardı. Geçersiz bir isim olduğunu düşünen çok kişi olurdu, tanıdığımız birileri onunla tanıştığı için onun ‘gerçek’ olduğunu bilirdik. Bir gün HiTNet’e birisinin birinci bildirisi düştü. Gönderen kişi ‘Bahadır Bahadır’, alıcı da ‘Alev Alev’ gözüküyor. ‘Yok artık’ dedik ve ona daima birlikte geçersiz isim kullanıyor diye yüklendik. daha sonra yüz yüze
tanıştık ve hakikaten ismi Bahadır Bahadır’mış. Kasıtlı da değil, birinci bildirisi hakikaten Alev Alev’in bir iletisine cevapmış.”
TURGUT ÖZAL HAKİKATEN HİTNET’TE MİYDİ?
HiTNet’e dair önemli kent efsaneleri de internette dolaşıyor. İçlerinden en popülerleri ise bir periyoda damga vuran ‘Biri Bizi Gözetliyor’ müsabakasının birinci döneminde yer alan BBG Zeynep’in (Değirmencioğlu) ve Türkiye’nin 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın da HiTNet’te olduklarına dair söylentilerdi. Pekala bunlar gerçek miydi? HiTNet’te gerçek isim siyaseti olduğunu fakat gerçek isim teyidinin BBS’lere bırakılmasından ötürü kimsenin gerçek isminden yüzde 100 emin olunamayacağını söyleyen Sedat Kapanoğlu, “Bu gerçek isim siyaseti bana bakılırsa daima saçmadır. örneğin HiTNet’te üç tane Mehmet Öztürk vardı. Benim arkadaşım olan ‘Mehmet Öztürk2’ olarak geçiyordu” dedi.
Turgut Özal’ın HiTNet’e girmesinin vakit içindema açısından imkânsız olduğunu söyleyen Kapanoğlu, “Turgut Özal’ın HiTNet’te olması imkânsız zira HiTNet kurulduktan hayli kısa bir vakit daha sonra ömrünü kaybetmişti. Zeynep Değirmencioğlu’nu hatırlayamadım lakin Bizimkiler’deki Almancı Davut’u oynayan Selçuk Uluergüven’in oğlu olan ve 2004’te çabucak hemen 21 yaşında kaybettiğimiz yetenekli oyuncu Eren Uluergüven bir HiTNet kullanıcısıydı” dedi. Doruk Fişek ise 90’larda tanınan olan Acil Servis kümesinin solisti Ertan Kızıltan’ın da bir HiTNet’çi olduğunu söylemiş oldu.
90’lı yılların en kıyıda köşede kalmış sembollerinden HiTNet bugünlerde “Türkiye’nin birinci internet ileti ağı” olarak bilinse de burada faal rol oynayanlar için bir sanal ortam olmanın hayli ötesindeydi. Pekala Türkiye’nin birinci internet ileti ağı HiTNet’te neler yaşanıyordu? Türkiye’de IT bölümünün gelişmenine değerli katkıda bulunan insanların 90’lı senelerdaki kesişim noktası HiTNet, Türkiye’nin internet tarihinde neleri değiştirdi? Türkiye’nin 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal nitekim HiTNet’in birinci devrinde orada mıydı? Bir periyoda damga vuran HiTNet’i Ekşi Kelamlık kurucusu Sedat Kapanoğlu, Beygir BBS Sysop’u ve emekli bilgisayarcı Didem Kamoy ve Gecko BBS Sysop’u ile HiTNet’in Sucuklu KEK’i Doruk Fişek ile konuştuk.
TÜRKİYE’NİN BİRİNCİ İNTERNET BİLDİRİ AĞIYDI
Ekşi Sözlük’te ‘SSG’ takma ismiyle bilinen Sedat Kapanoğlu, Türkiye’nin birinci internet bildiri ağı HiTNet’i, “hemen çabucak konuttan internet erişiminin olmadığı 90’lı yılların başında farklı kentlerden insanların birbirleriyle dijital yoldan irtibata geçtiği, telefon çizgileri üzerinden bilgisayarları bağlayan bir bağlantı ağıydı” sözleriyle özetledi. HiTNet’in aslında yurt haricinde 80 ve 90’larda pek tanınan olan FidoNet ağının Türkiye şubesi olarak da görülebileceğini söyleyen Kapanoğlu, bu ağın büsbütün devlet denetimi haricinde ve ferdî gayretlerle geliştirilmiş bir oluşum olduğuna vurgu yaptı.
“HiTNet, Türkiye’nin her yerinden farklı görüşteki beşerlerle fazlaca süratli ve ucuz bağlantı imkânı tanıyordu” diyen Kapanoğlu, daha evvel Türkiye’de buna misal bir oluşumun olmadığına dikkat çekerek, “İnsanlar en çok fanzinlerin, mecmuaların ‘okur mektupları’ köşelerinden tanımadığı beşerlerle yazışır, atışırdı. HiTNet bunu ışık suratına çevirdi. Bilgisayarınızdaki modemle bağlanabildiğiniz BBS (Bulletin Board System) ismi verilen bilgisayar tabanlı hizmetler vardı fakat yalnızca bulunduğunuz kente ucuza bağlanabiliyordunuz. Aksi biçimde şehirlerarası kıymetli tarife ödemeniz gerekiyordu. HiTNet bu sorunu BBS’ler içinde bir bağlantı ağına dönüşerek çözdü” açıklamasında bulundu.
AÇILIMI ‘HI, TÜRKİYE NET’
Türkiye’nin en uzun soluklu yabancı dizi sitesi 22dakika’yla birfazlaca kişinin yakından tanıdığı Didem Kamoy ve Doruk Fişek ikilisi de birbirlerini HiTNet’te tanıyan ve hatta evlenenler içinde. HiTNet’in bir ‘e-posta listeleri grubu’ olduğunu söyleyen Didem Kamoy, genç yetişkinlerin bu kavramı daha net kavraması için şunları söylemiş oldu:
“önceden vakit ortasında 90’ların başlarında, daha biroldukca kişinin modem ne demek bilmediği, birden fazla konutta bilgisayar olmayan, internetin isminin bile duyulmadığı, cisminin fakat birtakım üniversitelerin birtakım akademisyenleri tarafınca damlalıkla kullanıldığı bir devri hayal edin. Konutunda ya da iş yerinde BBS (bulletin board system) denilen şimdinin sunucuları diyebileceğimiz bilgisayarlar besleyen beşerler düşünün. Evvelce bu bilgisayarlar yoluyla yalnızca evrak alışverişi yapılıyordu. daha sonra ‘Avrupa’da Fidonet diye bir bildiri ağı varmış, Türkiye’de de kursak ya?’ diyen hoş beşerler HiTNet’i (Hi Türkiye Net) kurmaya karar verince ülkemizde biroldukca insan, epeyce hoş bir oluşumun modülü olma talihini yakaladı.”
Doruk Fişek ise HiTNet’i bugünün toplumsal medya platformlarına benzetebileceğimizi söylemiş oldu. Fişek, “Bugün çalışan toplumsal medya platformlarından farklı olarak Türkiye’de o devir internet yaygın olmadığı için bilgisayarlar birbirlerine telefon çizgileri üzerinden ve telefon çizgilerinin da kıymetli olması sebebiyle ‘zaman zaman’ bağlanıyordu. Yazdığınız bir yazının herkese ulaşması vakit aldığı için etkileşim de pek gecikmeliydi. Teknoloji el vermediği için yalnızca yazıyla haberleşiyordunuz. Görüştüğünüz kişinin fotoğrafı ya da görüntüsü yoktu. Beşerler gerçek isimleriyle yazmak zorundaydı” diye konuştu.
Didem Kamoy
‘YASA DIŞI BİR ÖRGÜTE GİRDİĞİMİ DÜŞÜNDÜLER’
Peki sadece bir avuç insanın kullandığı HiTNet’le onların yolu nasıl kesişti? Eskişehir’in birinci mahallî BBS’i ES BBS’in kurucusu Mehmet Öztürk’ün kendisinin yakın arkadaşı olduğunu söyleyen Sedat Kapanoğlu, HiTNet’i keşfedişini şu biçimde anlattı:
“Aralık 1994’te bir akşam teknik mevzulara epeyce meraklı bir abimiz olan Necdet Yumurtacı’nın kauçuk dükkanında buluştuğumuzda bana BBS kurduğundan bahsetti ve benim de yardımcı yönetici (Cosysop) olmamı istedi. Ben de enteresan bulduğumdan kabul ettim. Tam o devir Mehmet ES BBS’i Hitnet ağına da entegre etmişti. Oraya bildiriler yazmaya başladım. Tanımadığım insanlardan gördüğüm sıcak yaklaşım, baş dengi bir sürü beşere denk gelmem niçiniyle beni fazlaca içine çekti. yıllar uzunluğu da ortasında kaldım.”
HiTNet’i bilgisayar mühendisliği kısmında okuyan Giray isimli bir arkadaşı yardımıyla keşfettiğini söyleyen Didem Kamoy ise kıssasını şöyleki anlattı: “Üniversitede ikinci yılımdı. Giray bana ‘HiTNet diye bir şey var. Sen de aslına bakarsanız bilgisayar başından kalkmayan bir tipsin, tam senlik’ dedi. Akademisyen olan babasının kullanmadığı eski ve yavaş bir modemi süreksiz olarak bana verdi. daha sonrasında başından kalkmadığım, ailemin yasa dışı bir örgüte girdiğim korkusuna kapılmasına bile yol açacak kadar gecemi gündüzümü bilgisayar başında geçirdiğim HiTNet maceram başladı. Yalnızca 2-3 ay daha sonra HiTNet’teki arkadaşlarımla bir buluşmada bana doğum günümde bir modem armağan edecekleri samimiyete varmıştık.”
Doruk Fişek ise uğradığı bir bilgisayarcıda çalışan biri yardımıyla Hitnet’ten haberdar olduğunu söylemiş oldu. Fişek, “Bu arkadaşım bana modem almam konusunda bir süre ısrar ettikten daha sonra kent dışına giderken kendi modem kartını getirdi ve bilgisayarımın içine taktı. bu biçimdelikle HiTNet’e bağlandım ve daha sonrasında kendime bir modem aldım. O şahısla uzun bir süre dostluğumuz oldu, hâlâ haberleşiriz” dedi.
‘KURTLAR VADİSİ BARONLAR KURULU ÜZERE BİR ORGANİZASYONDU’
HiTNet’te nasıl bir işleyiş vardı? Sedat Kapanoğlu ve Didem Kamoy anlattı:
* Sedat Kapanoğlu: “HiTNet’te benim olduğum 1995-1997 yılları içindeki periyotta 500 kişi vardı fakat zirve noktası olarak bin şahsa yaklaşmış da olabilir.”
* Didem Kamoy: “Yemek, siyaset, din, genel, hoş sanatlar, oyun, müzik, cinsellik, edebiyat, evcil hayvanlar, teknik, mizah ve daha kaç küme (liste) vardı. Bilgisayarlarımızdaki şimdinin e-posta programlarına misal programlar ile bildiri yazıp gönderme ve indirmeyi yapabiliyorduk.”
* Sedat Kapanoğlu: “Mesajların Türkiye’ye dağıtılması BBS’ler içinde oluyordu. Bir kentteki mahallî BBS kendisine o kentten yollanan bildirileri toplayıp biriktiriyor, gece yarısından daha sonra şehirlerarası tarife ucuzladığı vakit tek bir pakete sıkıştırıp HUB ismi verilen merkezi bir BBS’e yolluyordu. örneğin İç Anadolu bölgesi Hub’ı Ankara’da Murat Ilıman tarafınca yönetilen ADA BBS’ti.”
* Didem Kamoy: “O senelerda meskenden sabit sinirle uzun uzun telefonda kalma lüksümüz yoktu şüphesiz. Telefonun açık kaldığı her saniye paraydı. O yüzden mesajlaro çevrim dışı müellif ve okurduk. daha sonra üye olduğumuz bir BBS’e bağlanıp ileti çek/gönder yapar ve ivedilikle inerdik çizgiden. Bu evrak (mesaj) alışverişi sırasında mesken ahalisinin telefonu kaldırmaması da fazlaca değerliydi. Aksi biçimde gönderdiğimiz ya da çektiğimiz belge paketi palavra olurdu.”
Sedat Kapanoğlu
* Sedat Kapanoğlu: “Kullanıcılar HiTNet’e bağlı rastgele bir BBS’e bilgisayarlarıyla bağlanıp kendilerine ilişkin yeni gelen bildiri paketlerini bilgisayarlarına indiriyorlardı. İndirme süreci bitince sınırı kesiyor, iletileri bilgisayarlarında okuyup yanıtlıyor, daha sonra karşılık ve yeni bildirilerinin olduğu paketi bir daha tek seferde BBS’e yolluyorlardı. bu biçimdece hem telefon sınırları meşgul olmuyordu birebir vakitte telefon faturasına fazlaca yük binmiyordu. Çok hesaplı bir irtibat yoluydu.”
* Didem Kamoy: “Her kümenin moderatörü vardı. Her fikre her çeşit beşere özgürlük tanıyan bir ortam yaratmaya çalışıyorduk. Hakaretler, küfürler uçuşmasın diye moderatörler dahil olurdu. Küme açtırmak için bir kişinin moderatörlüğüne istekli olması kafiydi. Örneğin bu sayede müzik diye bir küme olduğu üzere rock müzik diye diğer bir küme da vardı.”
* Sedat Kapanoğlu: “HiTNet’in işleyişi TUZUK.TXT üzere bir metin belgesindeki tüzükle belirleniyordu. Bu tüzüğün içeriğinin güncellenmesi ve düzeltilmesi bir kurul tarafınca yapılıyordu. Kurullar, komiteler, koordinatörler vardı. ‘Kurtlar Vadisi Baronlar Konseyi’ üzere bir tertipti. Ben HiTNet’in o tıp kısımlarını o periyot fazlaca incelememiştim ancak kusursuz işleyen bir sistemdi. yıllar boyunca hiç bir teknik bir aksaklık yaşadığımızı hatırlamıyorum.”
* Didem Kamoy: “Sistemin her insanın kendi ismi soyadı ile yazması ve gerçek kişi olması üzere bundan önceliği vardı sistemin. Bunu denetim halleri vardı lakin olağan olarak uydurma isimlerle etrafından dolaşanlar çıkıyordu. bir daha de büyük çoğunluk kendi ismi soyadı ile bulunuyordu. Oburu olmaya muhtaçlık olmuyordu. Olanları da kestirim ediyorduk.”
‘OKUL ÜZERE OLDUĞUNU DAİMA KONUŞURUZ’
HiTNet’in hem Türkiye’deki internet külçeşidini şekillendirdiğini tıpkı vakitte Ekşi Sözlük’ün ilham kaynaklarından biri olduğunu söyleyen Sedat Kapanoğlu, “Türkiye’de internetin birinci yaratıcı işleri HiTNet’çiler içinden çıktı. Zira hazırladı ve çabucak adapte oldular” dedi. Kurduğu tanınan kelamlık sitesinin ilham kaynağının HiTNet olduğunu belirten Kapanoğlu, “1995 yılında HiTNet’e yazdığım mizah yazılarında ‘arasında akla gelebilecek her bilginin olduğu sonsuz bir bilgi kaynağından rastgele koparılmış sayfalar’ biçiminde içerikler yazıyordum. O periyot imkânsız diye düşündüğüm bu olgu internetle tanışınca daha muhtemel göründü ve Ekşi Sözlük’e yol açan ögelerden biri oldu. Keza ‘Zirve’ ismindeki gerçek yer buluşmaları külçeşidini de bir daha sözlükte devam ettirdik” dedi.
“HiTNet’e dahil olabilmiş biroldukça arkadaşım ile ne vakit eski günleri yad etsek bir okul üzere olduğunu konuşuruz” diyen Didem Kamoy ise HiTNet’çilerin meraklı ve yeni şeyler öğrenmeye istekli tipler olduğunu söyleyerek şu biçimde devam etti:
“Öyle bir vakitte o sisteme dahil olabilecek altyapıda insan sayısı az olduğundan fazlaca da ortalama insanların gezindiği bir yer değildi bence. Takdir edersiniz ki çoğunluk ‘boş olmayan geek’ idi. Meraklı ve öğrenmeye istekli tipler vardı. Daima yazışarak bağlantı kurmak gerektiğinden ve bol sayıda öğretmeye istekli lisan bilgisi polisimiz de bulunduğundan bir dolu insanın kendini yazılı olarak hakikat söz etme marifeti kazandığına tekraren şahit oldum.”
Doruk Fişek
‘SÖZLÜK’TEKİ ‘İLK KUŞAK MÜELLİFLER HİTNET’ÇİYDİ’
İnternetin yaygınlaşmasıyla bir arada HiTNet de düşüşe geçti ve 2000’li yılların sonlarında kapandı. Pekala bu bir doğal süreç miydi yoksa öteki bir biçimde ilerlenebilir miydi? Sedat Kapanoğlu bu soruyu, “Bence HiTNet esasen 1997 yılında düşük fiyatlı internet sınırları geldiği an bitmişti, yalnızca bunu idrak etmesi uzun sürdü” diye yanıtlarken Didem Kamoy ise, “Doğal bir müddetç oldu ancak olmaması için kendim de dahil olmak üzere fazlaca gayret sarf eden kişi olduğunu inkâr edemem. bir süre e-posta programlarımızla e-posta listeleri halinde devam etmeye çalıştık lakin o da sistemimizin tekelliğinin kalmaması, rafine insan dokusunu kaybetmemiz ile istediğimiz kıvamı yakalayamayıp eridi gitti” dedi.
Doruk Fişek ise “Aslında 1999 sonu 2000’in başı üzere kapandı. Süreci doğal buluyorum. Teknoloji geliştikçe dünya değişti. HiTNet, 1990’ların teknolojilerine göre artıları ile eksileri oluşturulmuş bir yapıydı. Farklı teknolojilerle yapıyı değiştirdiğinizde, HiTNet’i HiTNet yapan şeyleri de ortadan kaldırırdınız. Bilhassa Ekşi Sözlük’te ‘ilk jenerasyon yazar’ olarak geçenler içinde HiTNet kullanıcı sayısının hiç de az olmadığını hatırlıyorum” diye konuştu.
‘TORUNU OLANLAR DA VARDI, ORTAOKULA GİDENLER DE’
HiTNet doruklarında neler konuşulurdu? Sedat Kapanoğlu ve Didem Kamoy anlattı:
* Sedat Kapanoğlu: “Zirvelerin en büyük gayesi tanıdığın, yazıştığın lakin hiç görmediğin beşerlerle yüzyüze görüşmekti. Bir yere gidilir, birlikte bir şeyler yenilir-içilir, birlikte muhabbet edilirdi. Konuşulan ve tartışılan şeyler genelde HiTNet gündeminden hususlar ve geyikler olurdu.”
* Didem Kamoy: “Çoğunlukla Ankara ya da İstanbul’da genel bir davet yapılır, bir yerde buluşulup oradan bir kebapçıya ya da birinin evine/ofisine gidilir, saatlerce her telden konuşmaya devam edilirdi.”
* Sedat Kapanoğlu: “Sadece kafanda canlandırdığın bir sanal kişinin gerçek halini görmek bile fantastik bir deneyim. örneğin epeyce despot, zıt biri sandığın adamın ne kadar şeker üzere bir insan olduğunu görmek üzere tesirleri olurdu.”
* Didem Kamoy: “Şehirlerarası yol tepip tepelere gitmişliğimiz, birbirimizin konutlarında kalmışlığımız oldukçatur. İstanbul-Ankara Anadolu Ekspresi’nin kuşetli vagonları ve o eski yemek vagonu hayatta olsaydı size fazlaca şey anlatabilirdi.”
* Sedat Kapanoğlu: “Zirvelerde tanışıp çıkmaya başlayan çiftler olurdu. Tepe daha sonrasında bir ‘zirve raporu’ muharrir yollardık ki gelemeyenler kıskansın, özensin diye. Bu raporlar daha sonraki doruğa iştiraki artırırdı ve yaşananların yazılı bir kaydı kalmış olurdu.”
* Didem Kamoy: “Zirvelerde şüphesiz bol ölçüde dedikodu da yapılırdı. her insanın sevdiği sevmediği beşerler ve hususlar vardı sonuçta. Laf lafı açardı. Yaş yelpazemiz epeyce genişti. Ben girdiğimde üniversitede ikinci yılımdı ve genç tayfadaydım. Ortamızda torunu olanlarımız da vardı, ortaokula gidenlerimiz de… Başlarda doruklar geç saati bulursa çorbacıya gidilip oradan meskenime bırakılırdım ağabeylerim tarafınca. Birkaç yıl daha sonra minik otomobiline 7 kişiyi kucak kucağa doldurup servis yapan kişi de bir daha bendim.”
‘EMRE TAŞÇI FAKE Mİ, HÂLÂ BİLMİYORUM’
HiTNet’e dair unutamadıkları anılar hangileri? Sedat Kapanoğlu, Didem Kamoy ve Doruk Fişek anlattı:
* Sedat Kapanoğlu: “Emre Taşçı fake mi?” husus başlığıyla “Emre Taşçı isminde bir HiTNet kullanıcısının fake olup olmadığına dair bir tartışma çıkmıştı. O tartışma senelerca sürdü. HiTNet tarihinin en uzun soluklu tartışması olabilir. Emre Taşçı fake mi, hâlâ bilmiyorum, en son Facebook’ta ekliydik kendisiyle.”
* Didem Kamoy: “Bir ‘Anında iletileşme (instant messaging) programı’ yazma fikrine ‘Ya kim kullanacak o denli bir şeyi? Boşversene’ denildi ve daha sonra ICQ uygulaması tanınan oldu. Bir de Sedat Kapanoğlu, Ekşi’yi hazırladığı sırada benden test kullanıcısı olmamı istedi ve ‘Bu ne gereksiz, saçma bir proje’ diyerek burun kıvırmıştım.”
* Doruk Fişek: “HiTNet’te ‘Alev Alev’ isimli bir arkadaşımız vardı. Geçersiz bir isim olduğunu düşünen çok kişi olurdu, tanıdığımız birileri onunla tanıştığı için onun ‘gerçek’ olduğunu bilirdik. Bir gün HiTNet’e birisinin birinci bildirisi düştü. Gönderen kişi ‘Bahadır Bahadır’, alıcı da ‘Alev Alev’ gözüküyor. ‘Yok artık’ dedik ve ona daima birlikte geçersiz isim kullanıyor diye yüklendik. daha sonra yüz yüze
tanıştık ve hakikaten ismi Bahadır Bahadır’mış. Kasıtlı da değil, birinci bildirisi hakikaten Alev Alev’in bir iletisine cevapmış.”
TURGUT ÖZAL HAKİKATEN HİTNET’TE MİYDİ?
HiTNet’e dair önemli kent efsaneleri de internette dolaşıyor. İçlerinden en popülerleri ise bir periyoda damga vuran ‘Biri Bizi Gözetliyor’ müsabakasının birinci döneminde yer alan BBG Zeynep’in (Değirmencioğlu) ve Türkiye’nin 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın da HiTNet’te olduklarına dair söylentilerdi. Pekala bunlar gerçek miydi? HiTNet’te gerçek isim siyaseti olduğunu fakat gerçek isim teyidinin BBS’lere bırakılmasından ötürü kimsenin gerçek isminden yüzde 100 emin olunamayacağını söyleyen Sedat Kapanoğlu, “Bu gerçek isim siyaseti bana bakılırsa daima saçmadır. örneğin HiTNet’te üç tane Mehmet Öztürk vardı. Benim arkadaşım olan ‘Mehmet Öztürk2’ olarak geçiyordu” dedi.
Turgut Özal’ın HiTNet’e girmesinin vakit içindema açısından imkânsız olduğunu söyleyen Kapanoğlu, “Turgut Özal’ın HiTNet’te olması imkânsız zira HiTNet kurulduktan hayli kısa bir vakit daha sonra ömrünü kaybetmişti. Zeynep Değirmencioğlu’nu hatırlayamadım lakin Bizimkiler’deki Almancı Davut’u oynayan Selçuk Uluergüven’in oğlu olan ve 2004’te çabucak hemen 21 yaşında kaybettiğimiz yetenekli oyuncu Eren Uluergüven bir HiTNet kullanıcısıydı” dedi. Doruk Fişek ise 90’larda tanınan olan Acil Servis kümesinin solisti Ertan Kızıltan’ın da bir HiTNet’çi olduğunu söylemiş oldu.