A
admin
Guest
6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 43. unsurunda, subaylara verilen kınama cezalarına iptal davası açılamayacağı belirtilmiştir. Erzurum Yönetim Mahkemesi defi yoluyla Anayasa Mahkemesine başvurmuştur.
Anayasa Mahkemesi heyeti kelam konusu kararı Anayasa’ya alışılmamış bularak iptal etmiştir. Kararda şu münasebete yer verilmiştir:
“Anılan kararda yargı yolu kapalı olan uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam disiplin cezalarının kelam konusu askeri çalışanın TSK’dan ayrılmalarına ya da kontratlarının feshine yol açabildiği, TSK’dan ayırma ya da mukavelenin feshi süreçlerine karşı dava açılabilse de bu süreçlerin desteği olan uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam cezalarına karşı yargı yolunun kapalı olması niçiniyle kelam konusu yargısal kontrolün formu bir hale geldiği ve aktifliğini yitirdiği, kuralların bu istikametiyle asker bireylere çok bir külfet yüklediği ve disiplinin tesisi biçimindeki kamu faydası ile hak arama özgürlüğü içinde gözetilmesi gereken adil dengeyi bozduğu belirtilmiştir”
Bu karara nazaran subaylara verilen Kınama cezalarına da dava açılabilecektir.
İşte 27 Ocak 2023 tarihindeki Resmi Gazetede yayımlanan karar
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:
Temel Sayısı : 2022/122 Karar Sayısı: 2022/151 Karar Tarihi: 30/11/2022
İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN: Erzurum 1. Yönetim Mahkemesi
İTİRAZIN KONUSU: 31/1/2013 tarihindeki ve 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 43. unsurunun 24/6/2021 tarihindeki ve 7329 sayılı Kanun’un 17. hususuyla değiştirilen (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…kınama…” ve “…cezaları hariç…” ibarelerinin Anayasa’nın 2., 36., 125. ve 129. unsurlarına muhalif olduğu ileri sürülerek iptallerine karar verilmesi talebidir.
OLAY: Subay olarak nazaranv yapan davacı hakkında verilen kınama cezasının iptali talebiyle açılan davada itiraz konusu kuralların Anayasa’ya karşıt olduğu kanısına varan Mahkeme, iptalleri İçin başvurmuştur.
I. İPTALİ İSTENEN KANUN HÜKÜMLERİ
Kanun’un itiraz konusu kuralların da yer aldığı 43. unsuru şöylekidir:
“Yargı denetimi
HUSUS 43- (1) (Değişik:24/6/2021-7329/17 md.) Askeri öğrenciler ile erbaş ve erler hakkında verilen disiplin cezaları ile subay, astsubay, uzman erbaş ile kontratlı erbaş ve erler hakkında verilen (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi ‘nin 1/6/2022 tarihindeki ve E.: 2022/10, K: 2022/72 sayılı sonucu ile.) kınama (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi’nin 1/6/2022 tarihindeki ve E.: 2022/10, K: 2022/72 sayılı sonucu ile.) cezaları hariç bu Kanunda yer alan disiplin cezalarına karşı iptal davası açılabilir. Seferberlik ve savaş vaktinde ise yüksek disiplin heyetleri tarafınca verilen Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası hariç bu Kanunda yer alan başka disiplin cezaları yargı kontrolü haricindedır.
(2) Dava açma mühleti, cezanın katileşmesinden itibaren başlar. Lakin Türk karasuları haricindeki gemilerde verilen cezalarda, dava açma müddeti geminin bağlı bulunduğu üsse/limana dönmesiyle başlar.”
II. BİRİNCİ İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü kararları uyarınca Zühtü ARSLAN, Haşan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Engin YILDIRIM, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Rıdvan GÜLEÇ, Recaİ AKYEL, Yusuf Şevki HAKYEMEZ, Yıldız SEFERİNOĞLU, Selahaddin MENTEŞ, Basri BAĞCI, İrfan FİDAN, Kenan YAŞAR ve Sayın İNCE’nin iştirakleriyle 26/10/2022 tarihinde yapılan birinci inceleme toplantısında belgede eksiklik bulunmadığından işin temelinin incelenmesine OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ASLIN İNCELENMESİ
2. Müracaat sonucu ve ekleri, Raportör Murat ÖZDEN tarafınca hazırlanan işin temeline ait rapor, itiraz konusu kanun kararları, dayanılan ve ilgili görülen Anayasa
kuralları ve bunların münasebetleri ile öbür yasama dokümanları okunup incelendikten daha sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
A. İtirazın öne sürülen sebebi
3. Müracaat sonucunda özetle; olağan devirlerde silahlı kuvvetler mensuplarına verilen disiplin cezalarına karşı yargı yolunun kapatılamayacağı, Türk Silahlı Kuvvetlerinden (TSK) ayırma cezası verilmesine ve mukavelenin feshine dair süreçler ile terfi, atama, ilişik kesme, özellikli bakılırsavlere seçim ve gibisi idari süreçlere karşı dava açma konusunda bir yasama kısıntısı bulunmasa da bu süreçlerin desteği disiplin cezalarından bir kısmının dava edilemeyecek olması karşısında anılan süreçlere karşı dava açılmasının hukukî bir yararının olmayacağı, yasal düzenlemeler yeterince sicil verilmesi, çeşitli nazaranvlere atama, astsubaylıktan subaylığa geçme üzere konularda disiplin cezalarının gözetilmesi niçiniyle yargı kontrolü haricinde bırakılan kelam konusu disiplin cezasının yavaşça bir ceza olduğunun ve sonuçlarının kıymetsiz olduğunun söylenemeyeceği, bu durumun hak arama özgürlüğü, hukuk devleti prensibi, yönetimin süreçlerine ve disiplin cezalarına karşı yargı yolunun kapatılamayacağına ait prensipler ile bağdaşmadığı belirtilerek kuralların Anayasa’nın 2., 36., 125. ve 129. unsurlarına ters olduğu ileri sürülmüştür.
B. Anayasa’ya Terslik Sorunu
4. 30/3/2011 tarihindeki ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Metotları Hakkında Kanun’un 43. unsuru uyarınca kurallar, ilgisi niçiniyle Anayasa’nın 13. hususu istikametinden de incelenmiştir.
5. İtiraz konusu kurallar 6413 sayılı Kanun’un 43. unsurunun (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…kınama…” ve “…cezaları hariç…” ibareleri olup subay, astsubay, uzman erbaş ile kontratlı erbaş ve erler hakkında verilen kınama cezasına karşı dava açılamayacağını öngörmektedir.
6. Anılan cümlede yer alan “…uyarma,…” ve “…ve hizmete kısmi müddetli devam…” ibarelerinin iptalleri talebiyle yapılan itiraz müracaatlarında Anayasa Mahkemesi, kuralların askeri disiplinin sağlanmasına yönelik kamusal fayda ile hak arama özgürlüğü içindeki makul dengeyi kelam konusu asker bireyler aleyhine bozduğu, bu niçinle kuralların Anayasa’nın 13., 36. ve 129. unsurlarına karşıt olduğu nedeni öne sürülerek iptaline karar vermiştir (AYM, E.2022/10, K.2022/72,1/6/2022, §§ 35,36).
7. Kelam konusu kararda, uyarma ve hizmete kısmi vadeli devam cezalarına karşı dava açılamayacağının öngörülmesi niçiniyle hak arama özgürlüğü çerçevesinde mahkemeye erişim hakkının sınırlandığı belirtilerek kuralların Anayasa’nın 13. hususu yeterince sınırlamanın kanunla yapılması, Anayasa’da öngörülen sınırlama niçinine uygun ve ölçülü olması kurallarını taşıyıp taşımadığı incelenmiştir.
8. Bu kapsamda kuralların, kimler hakkında verilen, hangi tıp disiplin cezalarına karşı dava açılamayacağının rastgele bir tereddüde yer vermeyecek halde açık ve net olarak düzenlendiği gözetilerek muhakkak, ulaşılabilir ve öngörülebilir nitelikte olduğu ve bu tarafıyla yasallık koşulunu taşıdığı, Anayasa’nın 129. unsuru uyarınca kanun koyucuya tanınmış olan takdir yetkisi kapsamında TSK açısından disiplinin tesisi hedefiyle öngörüldüğü
ve anayasal manada yasal bir gayeye sahip olduğu, bu gayesi gerçekleştirmek için elverişli ve gerekli olduğu söz edilmiştir (AYM, E.2022/10, K.2022/72,1/6/2022, §§ 28-33).
9. Anılan kararda yargı yolu kapalı olan uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam disiplin cezalarının kelam konusu askeri işçinin TSK’dan ayrılmalarına ya da mukavelelerinin feshine yol açabildiği, TSK’dan ayırma ya da mukavelenin feshi süreçlerine karşı dava açılabilse de bu süreçlerin desteği olan uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam cezalarına karşı yargı yolunun kapalı olması niçiniyle kelam konusu yargısal kontrolün hali bir hale geldiği ve aktifliğini yitirdiği, kuralların bu tarafıyla asker şahıslara çok bir külfet yüklediği ve disiplinin tesisi formundaki kamu faydası ile hak arama özgürlüğü içinde gözetilmesi gereken adil dengeyi bozduğu belirtilmiştir (AYM, E.2022/10, K.2022/72, 1/6/2022, § 35).
10. Eldeki itiraz müracaatında Anayasa’ya karşıtlığı ileri sürülen kurallar bakımından yapılacak anayasallık kontrolünün konusunu da benzeri biçimde TSK’dan ayırma ya da kontratın feshi kararınu doğurabilecek kınama cezasına karşı yargı yolunun kapalı olması hususu oluşturmaktadır.
11. Bu prestijle itiraz konusu kurallar tarafından de Anayasa Mahkemesinin anılan 1/6/2022 tarihindeki ve E.2022/10, K.2022/72 sayılı sonucundan ayrılmayı gerektirir bir durumun bulunmadığı anlaşılmaktadır. Bu prestijle kurallar Anayasa’mn 13., 36. ve 129. hususlarına alışılmamıştır. İptali gerekir.
Kadir ÖZKAYA, Recai AKYEL, Yıldız SEFERİNOGLU, Basri BAĞCI, İrfan FİDAN ve Saygıdeğer İNCE bu görüşe katılmamışlardır.
Kuralların Anayasa’nın 2. unsuruna de karşıt olduğu ileri sürülmüş ise de bu bağlamda belirtilen konuların Anayasa’nın 13., 36. ve 129. hususları istikametinden yapılan değerlendirmeler kapsamında ele alınmış olması niçiniyle Anayasa’nın 2. hususu tarafından ayrıyeten bir inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir.
Kurallar Anayasa’nın 13., 36. ve 129. unsurlarına ters görülerek iptal edildiğinden Anayasa’nın 125. unsuru tarafından ayrıyeten incelenmemiştir.
IV. HÜKÜM
31/1/2013 tarihindeki ve 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 43. hususunun 24/6/2021 tarihindeki ve 7329 sayılı Kanun’un 17. unsuruyla değiştirilen (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…kınama…” ve “…cezaları hariç…” ibarelerinin Anayasa’ya muhalif olduklarına ve İPTALLERİNE, Kadir ÖZKAYA, Recai AKYEL, Yıldız SEFERİNOĞLU, Basri BAĞCI, İrfan FİDAN ile Sayın İNCE’nin karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA 30/11/2022 tarihinde karar verildi.
Anayasa Mahkemesi heyeti kelam konusu kararı Anayasa’ya alışılmamış bularak iptal etmiştir. Kararda şu münasebete yer verilmiştir:
“Anılan kararda yargı yolu kapalı olan uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam disiplin cezalarının kelam konusu askeri çalışanın TSK’dan ayrılmalarına ya da kontratlarının feshine yol açabildiği, TSK’dan ayırma ya da mukavelenin feshi süreçlerine karşı dava açılabilse de bu süreçlerin desteği olan uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam cezalarına karşı yargı yolunun kapalı olması niçiniyle kelam konusu yargısal kontrolün formu bir hale geldiği ve aktifliğini yitirdiği, kuralların bu istikametiyle asker bireylere çok bir külfet yüklediği ve disiplinin tesisi biçimindeki kamu faydası ile hak arama özgürlüğü içinde gözetilmesi gereken adil dengeyi bozduğu belirtilmiştir”
Bu karara nazaran subaylara verilen Kınama cezalarına da dava açılabilecektir.
İşte 27 Ocak 2023 tarihindeki Resmi Gazetede yayımlanan karar
ANAYASA MAHKEMESİ KARARI
Anayasa Mahkemesi Başkanlığından:
Temel Sayısı : 2022/122 Karar Sayısı: 2022/151 Karar Tarihi: 30/11/2022
İTİRAZ YOLUNA BAŞVURAN: Erzurum 1. Yönetim Mahkemesi
İTİRAZIN KONUSU: 31/1/2013 tarihindeki ve 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 43. unsurunun 24/6/2021 tarihindeki ve 7329 sayılı Kanun’un 17. hususuyla değiştirilen (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…kınama…” ve “…cezaları hariç…” ibarelerinin Anayasa’nın 2., 36., 125. ve 129. unsurlarına muhalif olduğu ileri sürülerek iptallerine karar verilmesi talebidir.
OLAY: Subay olarak nazaranv yapan davacı hakkında verilen kınama cezasının iptali talebiyle açılan davada itiraz konusu kuralların Anayasa’ya karşıt olduğu kanısına varan Mahkeme, iptalleri İçin başvurmuştur.
I. İPTALİ İSTENEN KANUN HÜKÜMLERİ
Kanun’un itiraz konusu kuralların da yer aldığı 43. unsuru şöylekidir:
“Yargı denetimi
HUSUS 43- (1) (Değişik:24/6/2021-7329/17 md.) Askeri öğrenciler ile erbaş ve erler hakkında verilen disiplin cezaları ile subay, astsubay, uzman erbaş ile kontratlı erbaş ve erler hakkında verilen (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi ‘nin 1/6/2022 tarihindeki ve E.: 2022/10, K: 2022/72 sayılı sonucu ile.) kınama (İptal ibare: Anayasa Mahkemesi’nin 1/6/2022 tarihindeki ve E.: 2022/10, K: 2022/72 sayılı sonucu ile.) cezaları hariç bu Kanunda yer alan disiplin cezalarına karşı iptal davası açılabilir. Seferberlik ve savaş vaktinde ise yüksek disiplin heyetleri tarafınca verilen Silahlı Kuvvetlerden ayırma cezası hariç bu Kanunda yer alan başka disiplin cezaları yargı kontrolü haricindedır.
(2) Dava açma mühleti, cezanın katileşmesinden itibaren başlar. Lakin Türk karasuları haricindeki gemilerde verilen cezalarda, dava açma müddeti geminin bağlı bulunduğu üsse/limana dönmesiyle başlar.”
II. BİRİNCİ İNCELEME
1. Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü kararları uyarınca Zühtü ARSLAN, Haşan Tahsin GÖKCAN, Kadir ÖZKAYA, Engin YILDIRIM, Muammer TOPAL, M. Emin KUZ, Rıdvan GÜLEÇ, Recaİ AKYEL, Yusuf Şevki HAKYEMEZ, Yıldız SEFERİNOĞLU, Selahaddin MENTEŞ, Basri BAĞCI, İrfan FİDAN, Kenan YAŞAR ve Sayın İNCE’nin iştirakleriyle 26/10/2022 tarihinde yapılan birinci inceleme toplantısında belgede eksiklik bulunmadığından işin temelinin incelenmesine OYBİRLİĞİYLE karar verilmiştir.
III. ASLIN İNCELENMESİ
2. Müracaat sonucu ve ekleri, Raportör Murat ÖZDEN tarafınca hazırlanan işin temeline ait rapor, itiraz konusu kanun kararları, dayanılan ve ilgili görülen Anayasa
kuralları ve bunların münasebetleri ile öbür yasama dokümanları okunup incelendikten daha sonra gereği görüşülüp düşünüldü:
A. İtirazın öne sürülen sebebi
3. Müracaat sonucunda özetle; olağan devirlerde silahlı kuvvetler mensuplarına verilen disiplin cezalarına karşı yargı yolunun kapatılamayacağı, Türk Silahlı Kuvvetlerinden (TSK) ayırma cezası verilmesine ve mukavelenin feshine dair süreçler ile terfi, atama, ilişik kesme, özellikli bakılırsavlere seçim ve gibisi idari süreçlere karşı dava açma konusunda bir yasama kısıntısı bulunmasa da bu süreçlerin desteği disiplin cezalarından bir kısmının dava edilemeyecek olması karşısında anılan süreçlere karşı dava açılmasının hukukî bir yararının olmayacağı, yasal düzenlemeler yeterince sicil verilmesi, çeşitli nazaranvlere atama, astsubaylıktan subaylığa geçme üzere konularda disiplin cezalarının gözetilmesi niçiniyle yargı kontrolü haricinde bırakılan kelam konusu disiplin cezasının yavaşça bir ceza olduğunun ve sonuçlarının kıymetsiz olduğunun söylenemeyeceği, bu durumun hak arama özgürlüğü, hukuk devleti prensibi, yönetimin süreçlerine ve disiplin cezalarına karşı yargı yolunun kapatılamayacağına ait prensipler ile bağdaşmadığı belirtilerek kuralların Anayasa’nın 2., 36., 125. ve 129. unsurlarına ters olduğu ileri sürülmüştür.
B. Anayasa’ya Terslik Sorunu
4. 30/3/2011 tarihindeki ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Metotları Hakkında Kanun’un 43. unsuru uyarınca kurallar, ilgisi niçiniyle Anayasa’nın 13. hususu istikametinden de incelenmiştir.
5. İtiraz konusu kurallar 6413 sayılı Kanun’un 43. unsurunun (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…kınama…” ve “…cezaları hariç…” ibareleri olup subay, astsubay, uzman erbaş ile kontratlı erbaş ve erler hakkında verilen kınama cezasına karşı dava açılamayacağını öngörmektedir.
6. Anılan cümlede yer alan “…uyarma,…” ve “…ve hizmete kısmi müddetli devam…” ibarelerinin iptalleri talebiyle yapılan itiraz müracaatlarında Anayasa Mahkemesi, kuralların askeri disiplinin sağlanmasına yönelik kamusal fayda ile hak arama özgürlüğü içindeki makul dengeyi kelam konusu asker bireyler aleyhine bozduğu, bu niçinle kuralların Anayasa’nın 13., 36. ve 129. unsurlarına karşıt olduğu nedeni öne sürülerek iptaline karar vermiştir (AYM, E.2022/10, K.2022/72,1/6/2022, §§ 35,36).
7. Kelam konusu kararda, uyarma ve hizmete kısmi vadeli devam cezalarına karşı dava açılamayacağının öngörülmesi niçiniyle hak arama özgürlüğü çerçevesinde mahkemeye erişim hakkının sınırlandığı belirtilerek kuralların Anayasa’nın 13. hususu yeterince sınırlamanın kanunla yapılması, Anayasa’da öngörülen sınırlama niçinine uygun ve ölçülü olması kurallarını taşıyıp taşımadığı incelenmiştir.
8. Bu kapsamda kuralların, kimler hakkında verilen, hangi tıp disiplin cezalarına karşı dava açılamayacağının rastgele bir tereddüde yer vermeyecek halde açık ve net olarak düzenlendiği gözetilerek muhakkak, ulaşılabilir ve öngörülebilir nitelikte olduğu ve bu tarafıyla yasallık koşulunu taşıdığı, Anayasa’nın 129. unsuru uyarınca kanun koyucuya tanınmış olan takdir yetkisi kapsamında TSK açısından disiplinin tesisi hedefiyle öngörüldüğü
ve anayasal manada yasal bir gayeye sahip olduğu, bu gayesi gerçekleştirmek için elverişli ve gerekli olduğu söz edilmiştir (AYM, E.2022/10, K.2022/72,1/6/2022, §§ 28-33).
9. Anılan kararda yargı yolu kapalı olan uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam disiplin cezalarının kelam konusu askeri işçinin TSK’dan ayrılmalarına ya da mukavelelerinin feshine yol açabildiği, TSK’dan ayırma ya da mukavelenin feshi süreçlerine karşı dava açılabilse de bu süreçlerin desteği olan uyarma ve hizmete kısmi periyodik devam cezalarına karşı yargı yolunun kapalı olması niçiniyle kelam konusu yargısal kontrolün hali bir hale geldiği ve aktifliğini yitirdiği, kuralların bu tarafıyla asker şahıslara çok bir külfet yüklediği ve disiplinin tesisi formundaki kamu faydası ile hak arama özgürlüğü içinde gözetilmesi gereken adil dengeyi bozduğu belirtilmiştir (AYM, E.2022/10, K.2022/72, 1/6/2022, § 35).
10. Eldeki itiraz müracaatında Anayasa’ya karşıtlığı ileri sürülen kurallar bakımından yapılacak anayasallık kontrolünün konusunu da benzeri biçimde TSK’dan ayırma ya da kontratın feshi kararınu doğurabilecek kınama cezasına karşı yargı yolunun kapalı olması hususu oluşturmaktadır.
11. Bu prestijle itiraz konusu kurallar tarafından de Anayasa Mahkemesinin anılan 1/6/2022 tarihindeki ve E.2022/10, K.2022/72 sayılı sonucundan ayrılmayı gerektirir bir durumun bulunmadığı anlaşılmaktadır. Bu prestijle kurallar Anayasa’mn 13., 36. ve 129. hususlarına alışılmamıştır. İptali gerekir.
Kadir ÖZKAYA, Recai AKYEL, Yıldız SEFERİNOGLU, Basri BAĞCI, İrfan FİDAN ve Saygıdeğer İNCE bu görüşe katılmamışlardır.
Kuralların Anayasa’nın 2. unsuruna de karşıt olduğu ileri sürülmüş ise de bu bağlamda belirtilen konuların Anayasa’nın 13., 36. ve 129. hususları istikametinden yapılan değerlendirmeler kapsamında ele alınmış olması niçiniyle Anayasa’nın 2. hususu tarafından ayrıyeten bir inceleme yapılmasına gerek görülmemiştir.
Kurallar Anayasa’nın 13., 36. ve 129. unsurlarına ters görülerek iptal edildiğinden Anayasa’nın 125. unsuru tarafından ayrıyeten incelenmemiştir.
IV. HÜKÜM
31/1/2013 tarihindeki ve 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu’nun 43. hususunun 24/6/2021 tarihindeki ve 7329 sayılı Kanun’un 17. unsuruyla değiştirilen (1) numaralı fıkrasının birinci cümlesinde yer alan “…kınama…” ve “…cezaları hariç…” ibarelerinin Anayasa’ya muhalif olduklarına ve İPTALLERİNE, Kadir ÖZKAYA, Recai AKYEL, Yıldız SEFERİNOĞLU, Basri BAĞCI, İrfan FİDAN ile Sayın İNCE’nin karşıoyları ve OYÇOKLUĞUYLA 30/11/2022 tarihinde karar verildi.