DeSouza
New member
Senim Tanay Karakuş – Oğuzcan Atış / Milliyet.com.tr – Rize Güneysu’da yaşayan Genç ailesinde 15 ayda 9 kişinin koronavirüs niçiniyle hayatını kaybetmesi, Türkiye’nin gündemine oturdu. Kaygı ortasında yaşayan ailenin 25 üyesi 3 ay evvel aşılarını olmuştu lakin geçtiğimiz hafta virüse yakalanan bir çocuk annesi Şenay Genç Yalçınkaya da iki gün evvel hayatını kaybetti.
Aile üyelerinden Ali Genç, “Koronavirüsten 9 yakınımızı kaybettik. Biz koronavirüsle büyük bir imtihan veriyoruz. Aileden geriye 5 kişi kaldık. Biz aşılarımızı olduk, ‘Her şey bitti’ diye sevinmiştik lakin sevincimiz kursağımızda kaldı. Ne yapacağız bilemiyorum. Aşılarımız mı bize yarar etmedi, genlerimizde mi sorun var? Başından beri daima söylüyoruz. Bizim genlerimiz araştırılsın” formunda konuştu. Yaşanan bu olay bir fazlaca kişinin aklında soru işaretleri yarattı. Arka arda gerçekleşen bu ölümlere nelerin yol açtığını ve neler yapılabileceğini uzmanlara sorduk.
‘BELİRLİ GEN KÜMELERİ ARAŞTIRILIYOR’
Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Uzmanı Prof. Dr. Korkut Ulucan, Kovid-19’un genetik istikametten incelenmesi için belli çalışmalar yapıldığını belirtti. Prof. Dr. Ulucan, “Yapılan çalışmalarda birtakım sonuçlara ulaşıldı. Birtakım şahısların savunma sistemleri pek etkin yani bedenleri virüse karşı epeyce süratli tetikleniyor. Bu durum buna benzeri enfeksiyon durumlarında kimi vakit tehlikeli boyutlara ulaşıyor. Pandemi başında asemptomatik ve semptomatik olaylarının gen diziliminin karşılaştırılmasını önermiştik, bu biçimde bir çalışma bize değerli datalar sağlayacaktır” dedi.
Kovid-19 pandemisinin birinci ortaya çıktığı devirde, Çin’de yapılan araştırmalarda kan kümeleriyle ilgili birtakım sonuçlara ulaşıldığını lisana getiren Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Çin’de yapılan çalışmalarda A kümesi ile ilgili sonuçlara ulaşılmıştı. Bu kan kümesine sahip bireylerin Kovid-19’a daha fazla yakalandığı belirlenmişti. tıpkı vakitte ‘niçin erkekler daha hayli enfekte oluyor?’ halinde sorulara da yanıt arandı. Bu soruya davranış kalıpları üzerinden yanıt bulunmaya çalışıldı. Fakat şu an gelinen noktada görüyoruz ki kadın-erkek farklılığı boyutunda bayanlar genetik manada daha zenginler. Burada kan kümeleriyle ilgili net bir şey söylemek hayli savlı olur. Husus olağan olarak virüs ile bağlantılı ancak çalışmalar hala devam ediyor. Genetik çalışmalarda süratli sonuç alınamaması doğal bir durum. Bu uzun bir müddetç” şeklinde konuştu.
Kovid-19’a yakalanan bireylerin hastalığının ağır mı yoksa yavaşça mi geçeceğini önce tespit eden kimi testler konusunda da çalışmalar olduğunu paylaşan Ulucan, “Bu mevzuda kimi firmalar çalışmalar yaptılar. Şahısların hastalığı yavaşça yahut ağır geçireceklerine yönelik bilgi sahibi olunabilmesi açısından çalışmalar yapıldı. Fakat bu çalışmanın ne kadar tesirli olacağı bir tartışma konusu. Ayrıyeten bu iş, insanların psikolojisini de olumsuz biçimde etkileyebilir. Ağır geçireceğini düşünen kişinin telaşını artırır, yavaşça geçireceğini düşünen kişinin de tedbirleri gevşetmesine yol açar. Çok yararlı bir prosedür olmayabilir. Kesin olan bir şey var ki koronavirüs tedavisinde, biyolojik odakların belirlenmesinde, aktif ilacın bulunmasında genetik bilgiler olayın merkezinde ve şayet olmazsa olmazı ki aslına bakarsanız bunlar yapılıyor. Doğal keşke salgının başında hayatını kaybedenlerin genetik dizilimi ile hastalığı yavaşça atlatanların genetik dizilimi karşılaştırılmış olsaydı. Bununla ilgili yurt haricinde çalışmalar var lakin şu an için kâfi olduğu söylenemez. vakit içinde çalışmalar artacaktır diye varsayım ediyorum” sözlerini kullandı.
‘KESİNLİKLE BELİRLEYİCİ KİMİ SEBEPLER VAR’
Medipol Mega Üniversite Hastanesi Göğüs Hastalıkları Kısmı’ndan Prof. Dr. Muhammed Emin Akkoyunlu da, “Öncelikli olarak şunu bilmek gerekiyor ki bir ailede şayet birden çok kişi koronavirüs yüzünden vefat ediyorsa altta yatan katiyetle belirleyici birtakım sebepler var. Yaklaşık 7-8 ay evvel yapılan çalışmalarda bilhassa HLA genetik yapısı üzerinde Kovid’e karşı hassasiyetin fazla olduğu ya da sitokin fırtınasına daha fazla yatkınlığın oluştuğunu gösteren birtakım genetik durumlar kelam konusu oldu. Bu tablo açıkçası genetik konusunda şayet bir ailenin erkek bireyleri hastalığı ağır geçiriyorsa öbür adamların de daha ağır geçirme mümkünlüğünün olabildiğini gösteriyor” bilgisini paylaştı.
“Beslenme biçiminden tutun da aşı tersi telaffuzlara kadar her şey Kovid-19’un gidişatını etkiliyor” diyen Akkoyunlu kelamlarını şöyleki devam ettirdi: “Kan kümeleri da her vakit genetik kelam konusu olduğu vakit ön plana çıkartılan tartışmalar içerisinde yer aldı. Kan kümesi 0 olanların Kovid-19’a yakalanma ve hastalığı ağır geçirme riski daha az olduğu üzere şeyler söylendi. Lakin bu çalışmaların tamamına yakını için diyebiliriz ki istatistiki olarak anlamsız yahut fazlaca minimal seviyede manalı. Yani gerçek hayata yansımayacak seviyede farklılıklar gösteriyor. Bunlara bakarak 0 kümesinin A kümesine üstünlüğü var mı noktasında bir mana çıkarabilirsiniz fakat o datanın gerçek olduğunu ve hayata yansıdığını söylemek mümkün değil. Demek istediğim yalnızca istatistiki olarak bir farklılık var. Onun için kan kümesi değil de daha hayli genetik savunma sisteminin altyapısından kaynaklanan sorunlar ya da o ailenin genel davranışlarına; aşı yapılıp yapılmadığına, nasıl beslendiğine ve ek destekler alıp almamasına bağlı olarak hastalığın düzgün ya da makûs geçmesi şekilleniyor.”
‘VİRÜSÜ HANGİ KAYNAKTAN ALDIKLARI ARAŞTIRILMALI’
Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Öğretim Üyesi Prof. Dr. İftihar Köksal, salgının epeyce süratli yayıldığını söylemiş oldu ve “Öncelikle aile içi bulaş fazlaca süratli yani bireyler birebir ortamda yaşıyorsa birbirlerine bulaştırma ihtimalleri yüksek. Bir de natürel ki genetik yatkınlık olabilir. Kromozomlardaki yapı farklılıkları bunun altında yatan bir sebep olabilir. Net biçimde konuşabilmek için bahsin araştırılması ve üzerine çalışılması gerekir. Bu şahısların genetik dizilimleri ile bir arada birebir ortamda yaşayıp yaşamadıkları ve virüsü hangi kaynaktan aldıkları da araştırılmalı. Lakin çalışmalardan daha sonra net bir karşılık verilebilir” biçiminde konuştu.
Aşı olmanın da bu süreçte tesirli olduğunu belirten Köksal, “Bu farklı bir konu ve şahsa bakılırsa değişen bir durum. Aşının yapılma vakti, bireylerin sahip olduğu başka hastalıklar, hatırlatma dozlarının yapılması üzere birfazlaca etken süreçte tesirli olabilir. Hepsinin dikkate alınması lazım. Bağışıklık sistemi güzel olmayan şahıslarda aşının karşılığı düşük olur. Mevzunun ayrıntılıca araştırılması gerekiyor” vurgusunu yaptı.
‘DOKTORA MÜRACAAT SÜRECİ DE ÇOK ÖNEMLİ’
Sıhhat Bilimleri Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. İlyas Dökmetaş da Kovid-19’u etkileyen birfazlaca etken olduğunun altını çizdi. Dökmetaş, “Kişinin ferdi özellikleri, genetik özellikleri, kilo durumu, tansiyon durumu, başka hastalıkları üzere onlarca etken var ve bunların hepsi Kovid-19’u etkiliyor. Ayrıca doktora müracaat süreci de çok değerli zira Kovid-19’da virüs yalnızca akciğerleri etkilemiyor, karşımızda biroldukça organı ve damarları etkileyen bir virüs var. Bu sebeple genetik yapı da virüsün her bedende farklı tesir yaratmasına niye olabilir” açıklamasını yaptı.
“Ayrıca tedavinin ne kadar uygun olduğu da değerli. Bu vakte kadar virüse karşı tam tesirli bir ilacımız yoktu” diyen Prof. Dr. İlyas Dökmetaş, “Daha evvel kullanılan ilaçlar farklı sistemlere tesir edip virüsü yavaşlatacağı düşünülerek kullanıldı ancak şu anda yeni bir ilacımız var. Çalışmalar bize gösterdi ki bu ilaca erken devirde başlanıldığında hastaneye yatış oranlarını azaltıyor. Bu aileye teklifimiz şu olabilir: Hastalığa yakalandıklarında derhal tabibe başvurmalılar, gerekli kollayıcı tedbirler altında tedavilerini devam ettirmeliler” diyerek kelamlarını noktaladı.
Aile üyelerinden Ali Genç, “Koronavirüsten 9 yakınımızı kaybettik. Biz koronavirüsle büyük bir imtihan veriyoruz. Aileden geriye 5 kişi kaldık. Biz aşılarımızı olduk, ‘Her şey bitti’ diye sevinmiştik lakin sevincimiz kursağımızda kaldı. Ne yapacağız bilemiyorum. Aşılarımız mı bize yarar etmedi, genlerimizde mi sorun var? Başından beri daima söylüyoruz. Bizim genlerimiz araştırılsın” formunda konuştu. Yaşanan bu olay bir fazlaca kişinin aklında soru işaretleri yarattı. Arka arda gerçekleşen bu ölümlere nelerin yol açtığını ve neler yapılabileceğini uzmanlara sorduk.
‘BELİRLİ GEN KÜMELERİ ARAŞTIRILIYOR’
Üsküdar Üniversitesi Öğretim Üyesi, Moleküler Biyoloji ve Genetik Uzmanı Prof. Dr. Korkut Ulucan, Kovid-19’un genetik istikametten incelenmesi için belli çalışmalar yapıldığını belirtti. Prof. Dr. Ulucan, “Yapılan çalışmalarda birtakım sonuçlara ulaşıldı. Birtakım şahısların savunma sistemleri pek etkin yani bedenleri virüse karşı epeyce süratli tetikleniyor. Bu durum buna benzeri enfeksiyon durumlarında kimi vakit tehlikeli boyutlara ulaşıyor. Pandemi başında asemptomatik ve semptomatik olaylarının gen diziliminin karşılaştırılmasını önermiştik, bu biçimde bir çalışma bize değerli datalar sağlayacaktır” dedi.
Kovid-19 pandemisinin birinci ortaya çıktığı devirde, Çin’de yapılan araştırmalarda kan kümeleriyle ilgili birtakım sonuçlara ulaşıldığını lisana getiren Prof. Dr. Korkut Ulucan, “Çin’de yapılan çalışmalarda A kümesi ile ilgili sonuçlara ulaşılmıştı. Bu kan kümesine sahip bireylerin Kovid-19’a daha fazla yakalandığı belirlenmişti. tıpkı vakitte ‘niçin erkekler daha hayli enfekte oluyor?’ halinde sorulara da yanıt arandı. Bu soruya davranış kalıpları üzerinden yanıt bulunmaya çalışıldı. Fakat şu an gelinen noktada görüyoruz ki kadın-erkek farklılığı boyutunda bayanlar genetik manada daha zenginler. Burada kan kümeleriyle ilgili net bir şey söylemek hayli savlı olur. Husus olağan olarak virüs ile bağlantılı ancak çalışmalar hala devam ediyor. Genetik çalışmalarda süratli sonuç alınamaması doğal bir durum. Bu uzun bir müddetç” şeklinde konuştu.
Kovid-19’a yakalanan bireylerin hastalığının ağır mı yoksa yavaşça mi geçeceğini önce tespit eden kimi testler konusunda da çalışmalar olduğunu paylaşan Ulucan, “Bu mevzuda kimi firmalar çalışmalar yaptılar. Şahısların hastalığı yavaşça yahut ağır geçireceklerine yönelik bilgi sahibi olunabilmesi açısından çalışmalar yapıldı. Fakat bu çalışmanın ne kadar tesirli olacağı bir tartışma konusu. Ayrıyeten bu iş, insanların psikolojisini de olumsuz biçimde etkileyebilir. Ağır geçireceğini düşünen kişinin telaşını artırır, yavaşça geçireceğini düşünen kişinin de tedbirleri gevşetmesine yol açar. Çok yararlı bir prosedür olmayabilir. Kesin olan bir şey var ki koronavirüs tedavisinde, biyolojik odakların belirlenmesinde, aktif ilacın bulunmasında genetik bilgiler olayın merkezinde ve şayet olmazsa olmazı ki aslına bakarsanız bunlar yapılıyor. Doğal keşke salgının başında hayatını kaybedenlerin genetik dizilimi ile hastalığı yavaşça atlatanların genetik dizilimi karşılaştırılmış olsaydı. Bununla ilgili yurt haricinde çalışmalar var lakin şu an için kâfi olduğu söylenemez. vakit içinde çalışmalar artacaktır diye varsayım ediyorum” sözlerini kullandı.
‘KESİNLİKLE BELİRLEYİCİ KİMİ SEBEPLER VAR’
Medipol Mega Üniversite Hastanesi Göğüs Hastalıkları Kısmı’ndan Prof. Dr. Muhammed Emin Akkoyunlu da, “Öncelikli olarak şunu bilmek gerekiyor ki bir ailede şayet birden çok kişi koronavirüs yüzünden vefat ediyorsa altta yatan katiyetle belirleyici birtakım sebepler var. Yaklaşık 7-8 ay evvel yapılan çalışmalarda bilhassa HLA genetik yapısı üzerinde Kovid’e karşı hassasiyetin fazla olduğu ya da sitokin fırtınasına daha fazla yatkınlığın oluştuğunu gösteren birtakım genetik durumlar kelam konusu oldu. Bu tablo açıkçası genetik konusunda şayet bir ailenin erkek bireyleri hastalığı ağır geçiriyorsa öbür adamların de daha ağır geçirme mümkünlüğünün olabildiğini gösteriyor” bilgisini paylaştı.
“Beslenme biçiminden tutun da aşı tersi telaffuzlara kadar her şey Kovid-19’un gidişatını etkiliyor” diyen Akkoyunlu kelamlarını şöyleki devam ettirdi: “Kan kümeleri da her vakit genetik kelam konusu olduğu vakit ön plana çıkartılan tartışmalar içerisinde yer aldı. Kan kümesi 0 olanların Kovid-19’a yakalanma ve hastalığı ağır geçirme riski daha az olduğu üzere şeyler söylendi. Lakin bu çalışmaların tamamına yakını için diyebiliriz ki istatistiki olarak anlamsız yahut fazlaca minimal seviyede manalı. Yani gerçek hayata yansımayacak seviyede farklılıklar gösteriyor. Bunlara bakarak 0 kümesinin A kümesine üstünlüğü var mı noktasında bir mana çıkarabilirsiniz fakat o datanın gerçek olduğunu ve hayata yansıdığını söylemek mümkün değil. Demek istediğim yalnızca istatistiki olarak bir farklılık var. Onun için kan kümesi değil de daha hayli genetik savunma sisteminin altyapısından kaynaklanan sorunlar ya da o ailenin genel davranışlarına; aşı yapılıp yapılmadığına, nasıl beslendiğine ve ek destekler alıp almamasına bağlı olarak hastalığın düzgün ya da makûs geçmesi şekilleniyor.”
‘VİRÜSÜ HANGİ KAYNAKTAN ALDIKLARI ARAŞTIRILMALI’
Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Öğretim Üyesi Prof. Dr. İftihar Köksal, salgının epeyce süratli yayıldığını söylemiş oldu ve “Öncelikle aile içi bulaş fazlaca süratli yani bireyler birebir ortamda yaşıyorsa birbirlerine bulaştırma ihtimalleri yüksek. Bir de natürel ki genetik yatkınlık olabilir. Kromozomlardaki yapı farklılıkları bunun altında yatan bir sebep olabilir. Net biçimde konuşabilmek için bahsin araştırılması ve üzerine çalışılması gerekir. Bu şahısların genetik dizilimleri ile bir arada birebir ortamda yaşayıp yaşamadıkları ve virüsü hangi kaynaktan aldıkları da araştırılmalı. Lakin çalışmalardan daha sonra net bir karşılık verilebilir” biçiminde konuştu.
Aşı olmanın da bu süreçte tesirli olduğunu belirten Köksal, “Bu farklı bir konu ve şahsa bakılırsa değişen bir durum. Aşının yapılma vakti, bireylerin sahip olduğu başka hastalıklar, hatırlatma dozlarının yapılması üzere birfazlaca etken süreçte tesirli olabilir. Hepsinin dikkate alınması lazım. Bağışıklık sistemi güzel olmayan şahıslarda aşının karşılığı düşük olur. Mevzunun ayrıntılıca araştırılması gerekiyor” vurgusunu yaptı.
‘DOKTORA MÜRACAAT SÜRECİ DE ÇOK ÖNEMLİ’
Sıhhat Bilimleri Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. İlyas Dökmetaş da Kovid-19’u etkileyen birfazlaca etken olduğunun altını çizdi. Dökmetaş, “Kişinin ferdi özellikleri, genetik özellikleri, kilo durumu, tansiyon durumu, başka hastalıkları üzere onlarca etken var ve bunların hepsi Kovid-19’u etkiliyor. Ayrıca doktora müracaat süreci de çok değerli zira Kovid-19’da virüs yalnızca akciğerleri etkilemiyor, karşımızda biroldukça organı ve damarları etkileyen bir virüs var. Bu sebeple genetik yapı da virüsün her bedende farklı tesir yaratmasına niye olabilir” açıklamasını yaptı.
“Ayrıca tedavinin ne kadar uygun olduğu da değerli. Bu vakte kadar virüse karşı tam tesirli bir ilacımız yoktu” diyen Prof. Dr. İlyas Dökmetaş, “Daha evvel kullanılan ilaçlar farklı sistemlere tesir edip virüsü yavaşlatacağı düşünülerek kullanıldı ancak şu anda yeni bir ilacımız var. Çalışmalar bize gösterdi ki bu ilaca erken devirde başlanıldığında hastaneye yatış oranlarını azaltıyor. Bu aileye teklifimiz şu olabilir: Hastalığa yakalandıklarında derhal tabibe başvurmalılar, gerekli kollayıcı tedbirler altında tedavilerini devam ettirmeliler” diyerek kelamlarını noktaladı.