DeSouza
New member
İngiliz muharrir J. R. R. Tolkien’in yapıtından uyarlanan ‘The Lord of the Rings’ (Yüzüklerin Efendisi) serisinin birinci sineması, vizyona girdiği 2001 yılından günümüze kadar uzanan büyük bir muvaffakiyete imza attı. Milenyum çağının çabucak hemen başlarında yayınlanan efsanevi seride ise Tolkien’in kurgusal cihanında oluşturduğu Elf’lerin, Ork’ların, Cüceler’in lisanı ve Sauron’un ‘Karanlık Dil’i tüm dikkatleri üzerine çekmişti. Bunu, peşinden ‘Game Of Thrones’ (Taht Oyunları) dizisi için yaratılan Valyrian ve Dothraki lisanları takip etti. Hatta iş o denli bir düzeye geldi ki binlerce kişi o lisanları öğrenip konuşmayı istedi. Büyük ses getiren üretimler ve oluşturdukları yapay lisanlar olağan olarak tarihte bir birinci değil. Birfazlaca medeniyete konut sahipliği yapan Osmanlı topraklarında birinci yapay lisanlardan biri olan ‘Baleybelen’ 16. yüzyıl şairlerinden Muhyî tarafınca oluşturulmuştu. Batı’da ise yapma lisan çalışmalarının en bilinen ve somut birinci örneklerinden Esperanto Polonyalı göz hekimi Ludwik Lejzer Zamenhof tarafınca 1887 yılında meydana getirildi.
ÖĞRENMESİ ÇOK KOLAY
Öğrenmesi hayli kolay olduğu için günümüzde yaklaşık bir buçuk milyon insanın konuştuğu bir lisan haline gelen Esperanto ‘en yaygın kullanılan yapay dil’ unvanını elinde bulunduruyor. Türkiye’de de Esperanto konuşan ve ilgilenen bireylerin sayısı bir çok fazla. O denli ki toplumsal medya platformları üzerinden tanışıp çeşitli kongrelere katılarak lisanı etkin olarak kullananlar da mevcut. Esperanto’yla tanışma öyküsünü, “Dil hem herkese tıpkı vakitte hiç kimseye aitti” diyerek anlatan 23 yaşındaki Esperantist Utku Özdemir şu sözlere yer verdi:
“Esperanto ile tanışmam, dünyanın pandemi başlangıcında meskenlere kapandığı bir vakitte oldu. Youtube’da lisanlarla ilgili içerik hazırlayan bir kanalın Esperanto görüntüsüne denk gelmiştim. Beni en çok etkileyen istikameti, rastgele bir kültüre materyal yapılmamış olmasıydı.”
‘HİÇBİR KÜLTÜRE İLİŞKİN OLMAYAN HÜMANİST BİR DİL’
Online lisan eğitim uygulamalarından Esperanto’yu öğrenmeye başladığını lisana getiren Özdemir, Avrupa’daki, Amerika’daki, Asya’daki esperantistlerle de tanışıp bu biçimdece toplumsal etraf edindiğini belirtti. Esperanto’yu sistemli ve faal olarak kullandığını hatta derin politik ve felsefi konuları Esperanto’yla anlatabildiğini de ekledi. Utku Özdemir hiç bir kültüre ilişkin olmayan lisanın tüm dünya tarafınca kabul edilmemesinin sebebini ise şu biçimde aktardı:
“Günümüzde dünya lisanı olarak İngilizceyi ele alırsanız, başta İngiltere ve ABD’nin yabancı ülkelerde İngilizce öğretimi için ne kadar büyük paralar harcadıklarını görürsünüz. Bunu sadece fazlaca hayırsever oldukları ve beşerler birbirlerini anlasın diye mi yapıyorlar, hayır. Zira lisan, dünya arenasında kuvvetli bir pozisyonda olmak için kullandıkları kıymetli bir kültürel gereç. İngilizce, Fransızca üzere lisanların dünya lisanı olarak kullanılmasındaki bir başka sorun, ne kadar uygun öğrenilirse öğrenilsin anadil olarak halihazırda konuşanlarla eşit olarak görülmeme. Esperanto bu bahsetmiş olduğum konulara karşı nötr, hümanist bir tahlil niteliği taşıyor.”
Esperanto bayrağı
‘TÜRKÇEYE EMSAL YANLARI VAR’
Dilin gramerinin de pek sıradan olduğunu lisana getiren Utku Özdemir, “Türkçede olduğu üzere ön ekler ve son eklerle söz türetiliyor. Söz türetme opsiyonu ezberlemeniz gereken söz sayısını önemli seviyede azaltmış oluyor. Örneğin, ‘mal-‘ ön eki zıtlık eki. ‘Bona’ yeterli demekse ‘Malbona’ makus demek. Ya da ‘malsanulejo’ meselai verebiliriz: ‘Sana’ sağlıklı, ‘malsana’ hasta, ‘malsanulo’ hasta olan kişi, ‘malsanulejo’ hasta olan kişinin bulunduğu yer yani hastane demek. Yapboz yapar üzere kendi sözlerinizi oluşturmanız bile mümkün” dedi.
Bir öteki avantajının Türkçe üzere büsbütün tek harf, tek ses prensipine sahip (fonetik) bir lisan olması olduğuna dikkat çeken Özdemir, bu sebeple Esperanto öğrenmenin Almanca ya da İngilizce öğrenmeye nazaran fazlaca daha kolay olduğunu söylemiş oldu. Utku Özdemir, “Önce Esperanto öğrenip üstüne Avrupa lisanlarını öğrenmeye başladığınızda daha süratli öğrendiğinize dair bilimsel çalışmalar da mevcut” tabirlerini kullandı.
‘ÖĞRETİMİ NEREDEYSE TEŞVİK EDİLECEKTİ’
Yalnızca birinci defa biriyle konuşurken zorlandığını lakin vakit geçtikçe lisana alıştığını lisana getiren Utku Özdemir, Esperanto’nun tarihteki ve günümüzdeki durumuyla ilgili görüşlerini de şöyle paylaştı:
“Esperanto yaşayan bir kültür, yalnızca lisandan ibaret değil. 1900’lü yılların başından itibaren her sene sistemli gerçekleşen memleketler arası kongrelerde farklı yaş kümelerinden, dinlerden, ideolojilerden beşerler bir ortaya gelip insan olma temelinde diyalog halindeler. Bu kültürün sekteye uğradığı tek periyot dünya savaşları sırasında olmuş. Hareket o kadar güçlenmiş ki, Fransa’nın vetosu olmasa Milletler Cemiyeti neredeyse Esperanto tahsilini teşvik eden kararlar bile alacakmış. 120 yılı aşkın geçmişiyle birlikte lisan solmaya yüz tutmadı. Bilakis günümüzde, bilhassa internet çağıyla birlikte Esperanto kültürü üste gerçek ivme kazanmış durumda. Bilhassa şu sıralar, milletlerarası kültürel projeler sürat kazandı.”
Esperanto’yu konuşup kongrelerine katılan ailelerin çocuklarının, bu lisanı ana lisanı üzere kullandıklarına dikkat çeken Özdemir, “Dilin ve kültürün kendisi nötr yani barışçılık, insan sevgisi haricinde ortak bir ideoloji kelam konusu değil. Herkes dilediği vakit topluluktan çıkmakta özgür” diye konuştu.
‘OSMANLIDA DA KONUŞULDU’
Dünyanın her yerinde bu lisanı konuşan öbür esperantistler bulup kongrelere katılabilineceğini söyleyen Vasil Kadifeli de, “Esperanto edebiyatında binlerce çeviri ve özgün eser yanında İzlanda destanları yahut Çinli muharrir Lusin’in öyküleri ve hatta çizgi romanlar üzere az bilinen lisanlardan çeviriler bile bulunur. Direkt Esperanto lisanında yazan müellifler da var. Esperanto, dünyada kültür alışverişinin dilidir” dedi.
“Esperanto Latince kökenli bir lisan olup birfazlaca Avrupa lisanından sözler içeren bir lisan. Fakat yapısı az da olsa Türkçedeki üzere eklemlemeli. Esperanto 16 temel sıradan kurala dayanıyor. Bu kuralların istisnaları bulunmuyor. Sözler önden ve sondan eklemeli olarak çoğaltılabiliyor. Öğrenirken hiç bir zorluk yaşamadım.”
Türkiye’de Esperanto’nun birinci kez Osmanlı devrinde Selanik’te Michel A. Arama, İstanbul’da S. Kedami, Aydın’da Mehmed Cevdet Beyefendi, Giresun’da A. Khatenessian’ın konuştuğu bilgisini de paylaştı. Anakreon Stamatiadis önderliğinde 1920 yılımda İstanbul’da bir Esperanto cemiyeti kurulduğunu ve burada 1921’den 1924’e kadar Esperanto lisanında gazete yayımlandığına dikkat çeken Kadifeli, bu lisanı öğrenmek isteyenlerin ‘Esperanto Türkiye’ web sitesini ziyaret edebileceğini de aktardı.
ÖĞRENMESİ ÇOK KOLAY
Öğrenmesi hayli kolay olduğu için günümüzde yaklaşık bir buçuk milyon insanın konuştuğu bir lisan haline gelen Esperanto ‘en yaygın kullanılan yapay dil’ unvanını elinde bulunduruyor. Türkiye’de de Esperanto konuşan ve ilgilenen bireylerin sayısı bir çok fazla. O denli ki toplumsal medya platformları üzerinden tanışıp çeşitli kongrelere katılarak lisanı etkin olarak kullananlar da mevcut. Esperanto’yla tanışma öyküsünü, “Dil hem herkese tıpkı vakitte hiç kimseye aitti” diyerek anlatan 23 yaşındaki Esperantist Utku Özdemir şu sözlere yer verdi:
“Esperanto ile tanışmam, dünyanın pandemi başlangıcında meskenlere kapandığı bir vakitte oldu. Youtube’da lisanlarla ilgili içerik hazırlayan bir kanalın Esperanto görüntüsüne denk gelmiştim. Beni en çok etkileyen istikameti, rastgele bir kültüre materyal yapılmamış olmasıydı.”
‘HİÇBİR KÜLTÜRE İLİŞKİN OLMAYAN HÜMANİST BİR DİL’
Online lisan eğitim uygulamalarından Esperanto’yu öğrenmeye başladığını lisana getiren Özdemir, Avrupa’daki, Amerika’daki, Asya’daki esperantistlerle de tanışıp bu biçimdece toplumsal etraf edindiğini belirtti. Esperanto’yu sistemli ve faal olarak kullandığını hatta derin politik ve felsefi konuları Esperanto’yla anlatabildiğini de ekledi. Utku Özdemir hiç bir kültüre ilişkin olmayan lisanın tüm dünya tarafınca kabul edilmemesinin sebebini ise şu biçimde aktardı:
“Günümüzde dünya lisanı olarak İngilizceyi ele alırsanız, başta İngiltere ve ABD’nin yabancı ülkelerde İngilizce öğretimi için ne kadar büyük paralar harcadıklarını görürsünüz. Bunu sadece fazlaca hayırsever oldukları ve beşerler birbirlerini anlasın diye mi yapıyorlar, hayır. Zira lisan, dünya arenasında kuvvetli bir pozisyonda olmak için kullandıkları kıymetli bir kültürel gereç. İngilizce, Fransızca üzere lisanların dünya lisanı olarak kullanılmasındaki bir başka sorun, ne kadar uygun öğrenilirse öğrenilsin anadil olarak halihazırda konuşanlarla eşit olarak görülmeme. Esperanto bu bahsetmiş olduğum konulara karşı nötr, hümanist bir tahlil niteliği taşıyor.”
Esperanto bayrağı
‘TÜRKÇEYE EMSAL YANLARI VAR’
Dilin gramerinin de pek sıradan olduğunu lisana getiren Utku Özdemir, “Türkçede olduğu üzere ön ekler ve son eklerle söz türetiliyor. Söz türetme opsiyonu ezberlemeniz gereken söz sayısını önemli seviyede azaltmış oluyor. Örneğin, ‘mal-‘ ön eki zıtlık eki. ‘Bona’ yeterli demekse ‘Malbona’ makus demek. Ya da ‘malsanulejo’ meselai verebiliriz: ‘Sana’ sağlıklı, ‘malsana’ hasta, ‘malsanulo’ hasta olan kişi, ‘malsanulejo’ hasta olan kişinin bulunduğu yer yani hastane demek. Yapboz yapar üzere kendi sözlerinizi oluşturmanız bile mümkün” dedi.
Bir öteki avantajının Türkçe üzere büsbütün tek harf, tek ses prensipine sahip (fonetik) bir lisan olması olduğuna dikkat çeken Özdemir, bu sebeple Esperanto öğrenmenin Almanca ya da İngilizce öğrenmeye nazaran fazlaca daha kolay olduğunu söylemiş oldu. Utku Özdemir, “Önce Esperanto öğrenip üstüne Avrupa lisanlarını öğrenmeye başladığınızda daha süratli öğrendiğinize dair bilimsel çalışmalar da mevcut” tabirlerini kullandı.
‘ÖĞRETİMİ NEREDEYSE TEŞVİK EDİLECEKTİ’
Yalnızca birinci defa biriyle konuşurken zorlandığını lakin vakit geçtikçe lisana alıştığını lisana getiren Utku Özdemir, Esperanto’nun tarihteki ve günümüzdeki durumuyla ilgili görüşlerini de şöyle paylaştı:
“Esperanto yaşayan bir kültür, yalnızca lisandan ibaret değil. 1900’lü yılların başından itibaren her sene sistemli gerçekleşen memleketler arası kongrelerde farklı yaş kümelerinden, dinlerden, ideolojilerden beşerler bir ortaya gelip insan olma temelinde diyalog halindeler. Bu kültürün sekteye uğradığı tek periyot dünya savaşları sırasında olmuş. Hareket o kadar güçlenmiş ki, Fransa’nın vetosu olmasa Milletler Cemiyeti neredeyse Esperanto tahsilini teşvik eden kararlar bile alacakmış. 120 yılı aşkın geçmişiyle birlikte lisan solmaya yüz tutmadı. Bilakis günümüzde, bilhassa internet çağıyla birlikte Esperanto kültürü üste gerçek ivme kazanmış durumda. Bilhassa şu sıralar, milletlerarası kültürel projeler sürat kazandı.”
Esperanto’yu konuşup kongrelerine katılan ailelerin çocuklarının, bu lisanı ana lisanı üzere kullandıklarına dikkat çeken Özdemir, “Dilin ve kültürün kendisi nötr yani barışçılık, insan sevgisi haricinde ortak bir ideoloji kelam konusu değil. Herkes dilediği vakit topluluktan çıkmakta özgür” diye konuştu.
‘OSMANLIDA DA KONUŞULDU’
Dünyanın her yerinde bu lisanı konuşan öbür esperantistler bulup kongrelere katılabilineceğini söyleyen Vasil Kadifeli de, “Esperanto edebiyatında binlerce çeviri ve özgün eser yanında İzlanda destanları yahut Çinli muharrir Lusin’in öyküleri ve hatta çizgi romanlar üzere az bilinen lisanlardan çeviriler bile bulunur. Direkt Esperanto lisanında yazan müellifler da var. Esperanto, dünyada kültür alışverişinin dilidir” dedi.
“Esperanto Latince kökenli bir lisan olup birfazlaca Avrupa lisanından sözler içeren bir lisan. Fakat yapısı az da olsa Türkçedeki üzere eklemlemeli. Esperanto 16 temel sıradan kurala dayanıyor. Bu kuralların istisnaları bulunmuyor. Sözler önden ve sondan eklemeli olarak çoğaltılabiliyor. Öğrenirken hiç bir zorluk yaşamadım.”
Türkiye’de Esperanto’nun birinci kez Osmanlı devrinde Selanik’te Michel A. Arama, İstanbul’da S. Kedami, Aydın’da Mehmed Cevdet Beyefendi, Giresun’da A. Khatenessian’ın konuştuğu bilgisini de paylaştı. Anakreon Stamatiadis önderliğinde 1920 yılımda İstanbul’da bir Esperanto cemiyeti kurulduğunu ve burada 1921’den 1924’e kadar Esperanto lisanında gazete yayımlandığına dikkat çeken Kadifeli, bu lisanı öğrenmek isteyenlerin ‘Esperanto Türkiye’ web sitesini ziyaret edebileceğini de aktardı.