DeSouza
New member
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Mithat Atabay, Rusya’nın Ukrayna’ya askeri harekatı daha sonrası dünyanın gündemine bir daha yerleşen Montrö Boğazlar Mukavelesi’nin ehemmiyetini anlattı. Çanakkale ve İstanbul boğazlarının tarih boyunca değerli bir su yolu olduğunu belirten Atabay, bilhassa Karadeniz’den güneye, sıcak denizlere inmek ya da Akdeniz’den ticaret hedefiyle Karadeniz limanlarına ulaşmak için boğazlardan geçmek gerektiğini, bu niçinle de devletlerin tarih boyunca boğazları ele geçirmek için kıymetli savaşlar yaptığını söylemiş oldu.
‘BOĞAZLAR İÇİN 14 BÜYÜK SAVAŞ YAŞANDI’
Boğazları ele geçirmek için tarih boyunca 14 büyük savaş yaşandığını belirten Dr. Öğretim Üyesi Atabay, “Büyük devletler Karadeniz’e, bilhassa de Rusya’nın tahıl ambarı olması, Karadeniz bölgesindeki ticaret limanlarına ulaşma ve Karadeniz’in ticari açıdan kıymetinin kavranması açısından buraya hayli değer verdiler. Burayı elde etmek, buradaki zenginlikleri kullanabilmek için boğazlar önüne geldiler ve büyük savaşlar yapıldı. Hatta bu savaşlar, kimi vakit senelerca devam etmiştir. örneğin Osmanlı-Venedik savaşları, Osmanlı-Ceneviz savaşları; bunların birer göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilhassa 19’uncu yüzyılda İngiltere, Fransa, Rusya, Almanya üzere devletler de boğazların önüne gelerek boğazlar konusunda büyük uğraşlar verdiler. İşte 1915’te periyodun yedi düvel dediğimiz devletlerin burada savaşmaları, denizden bilhassa saldırarak geçmek istemeleri ve İstanbul’u ele geçirip, idaresi bertaraf etmek için yaptıkları gayretler, Türk milletinin büyük başarısıyla bitmiş oldu. bu biçimdece Osmanlı İmparatorluğu ve Türk milleti büyük bir zafer kazandı” dedi.
‘BOĞAZLARIN ANAHTARI TÜRKİYE’YE VERİLDİ’
Lozan görüşmeleri sırasında boğazlar konusunu Türkiye Büyük Millet Meclisi delegelerinin bir pazarlık sıkıntısı yaparak, bilhassa de kapitülasyonların kaldırılması konusunda muvaffakiyetler elde ettiğini söyleyen Atabay, “Ancak gelişen dünya şartları çerçevesinde baktığımızda, 1933 yılından itibaren Hitler’in iktidara geçmesi, İtalya’da Mussolini’nin bilhassa baskısı karşısında Türkiye, boğazlarının statüsünün değiştirilmesi konusunda birtakım teşebbüsler yapmaya başladı. 1936 yılında yaptığı teşebbüsler daha sonrasında Montrö’de Boğazlar Kontratı ile ilgili bir konferans toplandı. Bu konferans, devrin Lozan Konferansı’na katılmış olan devletlerin tamamının katılması ile sonuçlandı ve hem boğazların statüsü değiştirildi tıpkı vakitte askersizleştirme özelliği ortadan kaldırılmış oldu. Boğazların ve Karadeniz’in anahtarı, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne verildi” diye konuştu.
‘İKİ ÜLKENİN GÜVENLİĞİ DE TÜRKİYE’NİN ELİNDEDİR’
18 Mart’ta Çanakkale Deniz Zaferi’nin 107’nci yılının kutlanacağını hatırlatan Atabay, “18 Mart 1915 tarihinde 17’si büyük zırhlı olmak üzere yaklaşık 240 gemiyle atağa geçmişlerdi. Türk askeri, Türk topçusu ve boğazlara döşenen mayınlar, nitekim tarihe altın harflerle geçti. O yüzden Karadeniz’e geçmek isteyenler ve Karadeniz’in statüsünü bir savaş alanı haline getirmek isteyenler, bugün Türkiye’den müsaade almak durumundadır. Türkiye’nin ‘hayır’ dediği bir şeyin gerçekleşmesi mümkün değildir. Bu bağlamda aslında Rusya’nın ve Ukrayna’nın güvenliği de bugün Türkiye’nin elindedir. Keza Gürcistan, Karadeniz’e kıyısı olan devletlerdendir. Bugün, Romanya ve Bulgaristan da Karadeniz’e kıyısı olan devletler içinde yer almaktadır. Bunların güvenliği de bir daha Türkiye’nin elindedir. O yüzden boğazların anahtarı bugün Türkiye’dir ve Türkiye bu anahtarı barış barış için kullanıyor” sözlerini kullandı.
‘KARAR TÜRKİYE’NİN LAKİN 3 İSTİSNA VAR’
Dr. Öğretim Üyesi Atabay, savaş gemilerinin Türk boğazlarından geçip geçmeyeceği istikametindeki tartışmalar ile ilgili olarak ise şunları söylemiş oldu:
“Montrö Boğazlar Mukavelesi, bir savaş halini gösteriyor. Burada onun uygulaması ve onunla ilgili olarak 19’uncu unsur tartışmaları yapılmaktadır. 19’uncu unsur de baktığımız vakit, savaş durumunda bununla ilgili olarak sonucu Türkiye’nin vereceği belirtilmekte lakin alt başlıklarında 3 tane istisnası bulunmaktadır. Bunlardan biri, savaşan devletlere ilişkin savaş gemileri bağlı bulundukları üslere döneceklerse; bu biçimde bununla ilgili sonucu bir daha Türkiye veriyor ve dönebiliyor. Bunun dışında Milletler Cemiyeti’nin zorlayıcı önlemleri çerçevesinde gemiler var ise; bu biçimde bu çerçevede de o gemiler de bir daha Karadeniz’e geçebilecekler. Üçüncü durum ise Türkiye’nin de taraf olduğu yardım amaçlı anlaşmalardır. Şayet yardım gayeli olarak gemi Karadeniz’e geçecekse; bu biçimde boğazlardan geçiş imkanı bir daha Türkiye tarafınca verilebilmektedir.”
‘MONTRÖ DEVRİN EN DEĞERLİ ANLAŞMASI’
Montrö Boğazlar Mukavelesi’nin üzerinden 86 yıl geçtiğini hatırlatan Atabay, “Önemli enerji kaynağı merkezi olan Karadeniz’de, en büyük donanmaya sahip olan Rusya’nın her yıl vereceği tonaja bakılırsa savaş gemilerinin boğazlardan geçiş konusunun Türkiye tarafınca belirlenmesi ve Türkiye’nin kendi güvenliğini sağlayacak bir mutabakattır. Atatürk ve arkadaşlarının Türkiye’ye sağladıkları bugün de dünya barışı için fazlaca kıymetli olan bir anahtarı ele geçirmemize niçiniyet vermiştir. Montrö Boğazlar Kontratı hem de Karadeniz’e sahildar olan devletlerin de dış tesirlerden korunmasını sağlamış ve Karadeniz’e sahildar olmayan devletlerin bu biçimde bir savaş durumunda bilhassa makûs hedefli olarak Karadeniz’e geçmelerini de engelleyecek yükümler içermektedir. Türkiye ve dünya güvenliğini Karadeniz’de sağlaması açısından periyodun en kıymetli muahedesidir. Ortadan 86 yıl geçmesine karşın bugün de tartışılan ve güvenlik niçiniyle de üzerinde fazlaca konuşulan bir mutabakat konumundadır” diye konuştu.
‘BOĞAZLAR İÇİN 14 BÜYÜK SAVAŞ YAŞANDI’
Boğazları ele geçirmek için tarih boyunca 14 büyük savaş yaşandığını belirten Dr. Öğretim Üyesi Atabay, “Büyük devletler Karadeniz’e, bilhassa de Rusya’nın tahıl ambarı olması, Karadeniz bölgesindeki ticaret limanlarına ulaşma ve Karadeniz’in ticari açıdan kıymetinin kavranması açısından buraya hayli değer verdiler. Burayı elde etmek, buradaki zenginlikleri kullanabilmek için boğazlar önüne geldiler ve büyük savaşlar yapıldı. Hatta bu savaşlar, kimi vakit senelerca devam etmiştir. örneğin Osmanlı-Venedik savaşları, Osmanlı-Ceneviz savaşları; bunların birer göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilhassa 19’uncu yüzyılda İngiltere, Fransa, Rusya, Almanya üzere devletler de boğazların önüne gelerek boğazlar konusunda büyük uğraşlar verdiler. İşte 1915’te periyodun yedi düvel dediğimiz devletlerin burada savaşmaları, denizden bilhassa saldırarak geçmek istemeleri ve İstanbul’u ele geçirip, idaresi bertaraf etmek için yaptıkları gayretler, Türk milletinin büyük başarısıyla bitmiş oldu. bu biçimdece Osmanlı İmparatorluğu ve Türk milleti büyük bir zafer kazandı” dedi.
‘BOĞAZLARIN ANAHTARI TÜRKİYE’YE VERİLDİ’
Lozan görüşmeleri sırasında boğazlar konusunu Türkiye Büyük Millet Meclisi delegelerinin bir pazarlık sıkıntısı yaparak, bilhassa de kapitülasyonların kaldırılması konusunda muvaffakiyetler elde ettiğini söyleyen Atabay, “Ancak gelişen dünya şartları çerçevesinde baktığımızda, 1933 yılından itibaren Hitler’in iktidara geçmesi, İtalya’da Mussolini’nin bilhassa baskısı karşısında Türkiye, boğazlarının statüsünün değiştirilmesi konusunda birtakım teşebbüsler yapmaya başladı. 1936 yılında yaptığı teşebbüsler daha sonrasında Montrö’de Boğazlar Kontratı ile ilgili bir konferans toplandı. Bu konferans, devrin Lozan Konferansı’na katılmış olan devletlerin tamamının katılması ile sonuçlandı ve hem boğazların statüsü değiştirildi tıpkı vakitte askersizleştirme özelliği ortadan kaldırılmış oldu. Boğazların ve Karadeniz’in anahtarı, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ne verildi” diye konuştu.
‘İKİ ÜLKENİN GÜVENLİĞİ DE TÜRKİYE’NİN ELİNDEDİR’
18 Mart’ta Çanakkale Deniz Zaferi’nin 107’nci yılının kutlanacağını hatırlatan Atabay, “18 Mart 1915 tarihinde 17’si büyük zırhlı olmak üzere yaklaşık 240 gemiyle atağa geçmişlerdi. Türk askeri, Türk topçusu ve boğazlara döşenen mayınlar, nitekim tarihe altın harflerle geçti. O yüzden Karadeniz’e geçmek isteyenler ve Karadeniz’in statüsünü bir savaş alanı haline getirmek isteyenler, bugün Türkiye’den müsaade almak durumundadır. Türkiye’nin ‘hayır’ dediği bir şeyin gerçekleşmesi mümkün değildir. Bu bağlamda aslında Rusya’nın ve Ukrayna’nın güvenliği de bugün Türkiye’nin elindedir. Keza Gürcistan, Karadeniz’e kıyısı olan devletlerdendir. Bugün, Romanya ve Bulgaristan da Karadeniz’e kıyısı olan devletler içinde yer almaktadır. Bunların güvenliği de bir daha Türkiye’nin elindedir. O yüzden boğazların anahtarı bugün Türkiye’dir ve Türkiye bu anahtarı barış barış için kullanıyor” sözlerini kullandı.
‘KARAR TÜRKİYE’NİN LAKİN 3 İSTİSNA VAR’
Dr. Öğretim Üyesi Atabay, savaş gemilerinin Türk boğazlarından geçip geçmeyeceği istikametindeki tartışmalar ile ilgili olarak ise şunları söylemiş oldu:
“Montrö Boğazlar Mukavelesi, bir savaş halini gösteriyor. Burada onun uygulaması ve onunla ilgili olarak 19’uncu unsur tartışmaları yapılmaktadır. 19’uncu unsur de baktığımız vakit, savaş durumunda bununla ilgili olarak sonucu Türkiye’nin vereceği belirtilmekte lakin alt başlıklarında 3 tane istisnası bulunmaktadır. Bunlardan biri, savaşan devletlere ilişkin savaş gemileri bağlı bulundukları üslere döneceklerse; bu biçimde bununla ilgili sonucu bir daha Türkiye veriyor ve dönebiliyor. Bunun dışında Milletler Cemiyeti’nin zorlayıcı önlemleri çerçevesinde gemiler var ise; bu biçimde bu çerçevede de o gemiler de bir daha Karadeniz’e geçebilecekler. Üçüncü durum ise Türkiye’nin de taraf olduğu yardım amaçlı anlaşmalardır. Şayet yardım gayeli olarak gemi Karadeniz’e geçecekse; bu biçimde boğazlardan geçiş imkanı bir daha Türkiye tarafınca verilebilmektedir.”
‘MONTRÖ DEVRİN EN DEĞERLİ ANLAŞMASI’
Montrö Boğazlar Mukavelesi’nin üzerinden 86 yıl geçtiğini hatırlatan Atabay, “Önemli enerji kaynağı merkezi olan Karadeniz’de, en büyük donanmaya sahip olan Rusya’nın her yıl vereceği tonaja bakılırsa savaş gemilerinin boğazlardan geçiş konusunun Türkiye tarafınca belirlenmesi ve Türkiye’nin kendi güvenliğini sağlayacak bir mutabakattır. Atatürk ve arkadaşlarının Türkiye’ye sağladıkları bugün de dünya barışı için fazlaca kıymetli olan bir anahtarı ele geçirmemize niçiniyet vermiştir. Montrö Boğazlar Kontratı hem de Karadeniz’e sahildar olan devletlerin de dış tesirlerden korunmasını sağlamış ve Karadeniz’e sahildar olmayan devletlerin bu biçimde bir savaş durumunda bilhassa makûs hedefli olarak Karadeniz’e geçmelerini de engelleyecek yükümler içermektedir. Türkiye ve dünya güvenliğini Karadeniz’de sağlaması açısından periyodun en kıymetli muahedesidir. Ortadan 86 yıl geçmesine karşın bugün de tartışılan ve güvenlik niçiniyle de üzerinde fazlaca konuşulan bir mutabakat konumundadır” diye konuştu.