A
admin
Guest
Anayasa Mahkemesi 26/1/2022 tarihinde E.2021/117 numaralı evrakta, 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’nun 4. unsurunun değiştirilen birinci fıkrasında yer alan “.veya haklarında bu cürümlerden dolayı kovuşturma bulunmaması,.” ibaresinin, anılan fıkrada yer alan “.personelinde;.” ve “.dolandırıcılık, sahtecilik,.” ibareleri tarafından Anayasa’ya muhalif olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
İtiraz Konusu Kural
İtiraz konusu kuralda, özel eğitim işçisi olacak şahısların dolandırıcılık yahut sahtecilik hatalarından dolayı haklarında kovuşturma bulunmaması öngörülmektedir.
Müracaat öne sürülen nedeni
Müracaatta özetle; itiraz konusu kuralın masumiyet karinesine karşıt olduğu, çabucak hemen hakkında katılaşmış bir mahkeme sonucu bulunmayan kişinin özel eğitim kurumlarında çalışmasının engellendiği belirtilerek kuralın Anayasa’ya alışılmamış olduğu ileri sürülmüştür.
Mahkemenin Değerlendirmesi
5580 sayılı Kanun’un 4. hususunun birinci fıkrasında yer alan kaideleri taşımayan şahısların özel eğitim kurumu çalışanı olarak çalışabilmesinin mümkün olmadığı gözetildiğinde kuralla çalışma hakkı ve özgürlüğüne yönelik bir sınırlama getirildiği anlaşılmaktadır.
Anayasa’nın 13. unsuruna nazaran temel hak ve özgürlüklere sınırlama getiren düzenlemelerin kanunla yapılması, Anayasa’da öngörülen sınırlama niçinine uygun ve ölçülü olması gerekir. Bu kapsamda çalışma hakkı ve özgürlüğünü sınırlamaya yönelik bir yasal düzenlemenin şeklen var olması kâfi olmayıp kuralların keyfiliğe müsaade vermeyecek biçimde makul, ulaşılabilir ve öngörülebilir düzenlemeler niteliğinde olması gerekir.
Öte yandan Anayasa’nın 48. ve 49. hususlarında çalışma hakkı ve özgürlüğü için rastgele bir sınırlama sebebi öngörülmemiş olmakla birlikte özel sınırlama sebebi öngörülmemiş hakların da o hakkın tabiatından kaynaklanan birtakım hudutlarının bulunduğu kabul edilmektedir. Ayrıyeten Anayasa’nın öbür unsurlarında yer alan hak ve özgürlükler ile devlete yüklenen ödevler, özel sınırlama niçini gösterilmemiş hak ve özgürlüklere hudut teşkil edebilir.
5580 sayılı Kanun’un 6., 9. ve 11. unsurları uyarınca özel öğretim kurumlarında verilecek eğitim ve öğretimin 1739 sayılı Ulusal Eğitim Temel Kanunu’nda tabir edilen Türk ulusal eğitiminin genel hedef ve temel unsurlarına uygun olarak yürütüleceği, bu kurumlarda misyon yapan yönetici ve öğretmenlerin vazifeleri sırasında hata işlemeleri yahut bakılırsavleri niçiniyle kendilerine karşı işlenen cürümlerden dolayı 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun uygulanacağı ve ceza kovuşturması bakımından kamu vazifelisi sayılacakları, bu kurumların ve kurum işçisinin Ulusal Eğitim Bakanlığının kontrolü ve nezareti altında olduğu gözönünde bulundurulduğunda özel öğretim kurumlarında bakılırsav alacak işçi hakkında kovuşturma bulunmaması kuralını önbakılırsan kuralın kamu sisteminin sağlanması biçimindeki yasal gayeye yönelik olduğu anlaşılmaktadır.
Kuralla özel eğitim kurumlarında bakılırsav alacak işçi hakkında dolandırıcılık ve sahtecilik cürmünden dolayı kovuşturma bulunmaması kuralının öngörülmesinin bu çalışana toplumun ve bireylerin inançla yaklaşmasına katkı sağlayacağı ve bunu destekleyeceği gözetildiğinde kuralın kamu sisteminin korunması maksadına ulaşma bakımından elverişli olmadığı söylenemez. Fakat kuralın ölçülülük prensibine uygun olabilmesi için elverişli bir sınırlama getirmesi kâfi olmayıp, sınırlamanın gereklilik unsuruna de uygun olması gerekir.
Kuralla ulaşılmak istenen emele, özel öğretim kurumlarına alım istikametinden ilgili makamlara takdir yetkisi tanımak ya da ilgili makamlara kovuşturma sonuna kadar bekleme yetkisi vermek, halihazırda bakılırsav yapan işçi tarafından ise kovuşturma durumunun iş mukavelelerinin askıda kalması hallerinden biri olarak kabulü üzere daha yavaşça önlemlerle ulaşılması mümkündür. Hakikaten buna misal önlemler çeşitli meslek kümeleri bakımından mevzuatta düzenlenmiştir. Bu prestijle kamu faydasının sağlanması gayesine daha yavaşça bir sınırlamayla ulaşılması mümkünken bireyler hakkında dolandırıcılık ve sahtecilik kabahatlerinden kovuşturma bulunmaması halindeki sınırlamanın gerekli, ötürüsıyla ölçülü olduğu söylenemez.
Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın Anayasa’ya muhalif olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
Not: Anayasa Mahkemesi geçen haftada, FETÖ ile iltisaklı eğitim kurumunda bakılırsav yaparken , KHK ile misyon yaptığı kurumun kapatılması daha sonrası, valiliğin vermiş olduğu çalışma müsaadesinin iptali sürecinin Anayasa’nın 20. hususunda teminat altına alınan özel hayata hürmet hakkının ihlal edildiğine karar vermişti. .
İtiraz Konusu Kural
İtiraz konusu kuralda, özel eğitim işçisi olacak şahısların dolandırıcılık yahut sahtecilik hatalarından dolayı haklarında kovuşturma bulunmaması öngörülmektedir.
Müracaat öne sürülen nedeni
Müracaatta özetle; itiraz konusu kuralın masumiyet karinesine karşıt olduğu, çabucak hemen hakkında katılaşmış bir mahkeme sonucu bulunmayan kişinin özel eğitim kurumlarında çalışmasının engellendiği belirtilerek kuralın Anayasa’ya alışılmamış olduğu ileri sürülmüştür.
Mahkemenin Değerlendirmesi
5580 sayılı Kanun’un 4. hususunun birinci fıkrasında yer alan kaideleri taşımayan şahısların özel eğitim kurumu çalışanı olarak çalışabilmesinin mümkün olmadığı gözetildiğinde kuralla çalışma hakkı ve özgürlüğüne yönelik bir sınırlama getirildiği anlaşılmaktadır.
Anayasa’nın 13. unsuruna nazaran temel hak ve özgürlüklere sınırlama getiren düzenlemelerin kanunla yapılması, Anayasa’da öngörülen sınırlama niçinine uygun ve ölçülü olması gerekir. Bu kapsamda çalışma hakkı ve özgürlüğünü sınırlamaya yönelik bir yasal düzenlemenin şeklen var olması kâfi olmayıp kuralların keyfiliğe müsaade vermeyecek biçimde makul, ulaşılabilir ve öngörülebilir düzenlemeler niteliğinde olması gerekir.
Öte yandan Anayasa’nın 48. ve 49. hususlarında çalışma hakkı ve özgürlüğü için rastgele bir sınırlama sebebi öngörülmemiş olmakla birlikte özel sınırlama sebebi öngörülmemiş hakların da o hakkın tabiatından kaynaklanan birtakım hudutlarının bulunduğu kabul edilmektedir. Ayrıyeten Anayasa’nın öbür unsurlarında yer alan hak ve özgürlükler ile devlete yüklenen ödevler, özel sınırlama niçini gösterilmemiş hak ve özgürlüklere hudut teşkil edebilir.
5580 sayılı Kanun’un 6., 9. ve 11. unsurları uyarınca özel öğretim kurumlarında verilecek eğitim ve öğretimin 1739 sayılı Ulusal Eğitim Temel Kanunu’nda tabir edilen Türk ulusal eğitiminin genel hedef ve temel unsurlarına uygun olarak yürütüleceği, bu kurumlarda misyon yapan yönetici ve öğretmenlerin vazifeleri sırasında hata işlemeleri yahut bakılırsavleri niçiniyle kendilerine karşı işlenen cürümlerden dolayı 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun uygulanacağı ve ceza kovuşturması bakımından kamu vazifelisi sayılacakları, bu kurumların ve kurum işçisinin Ulusal Eğitim Bakanlığının kontrolü ve nezareti altında olduğu gözönünde bulundurulduğunda özel öğretim kurumlarında bakılırsav alacak işçi hakkında kovuşturma bulunmaması kuralını önbakılırsan kuralın kamu sisteminin sağlanması biçimindeki yasal gayeye yönelik olduğu anlaşılmaktadır.
Kuralla özel eğitim kurumlarında bakılırsav alacak işçi hakkında dolandırıcılık ve sahtecilik cürmünden dolayı kovuşturma bulunmaması kuralının öngörülmesinin bu çalışana toplumun ve bireylerin inançla yaklaşmasına katkı sağlayacağı ve bunu destekleyeceği gözetildiğinde kuralın kamu sisteminin korunması maksadına ulaşma bakımından elverişli olmadığı söylenemez. Fakat kuralın ölçülülük prensibine uygun olabilmesi için elverişli bir sınırlama getirmesi kâfi olmayıp, sınırlamanın gereklilik unsuruna de uygun olması gerekir.
Kuralla ulaşılmak istenen emele, özel öğretim kurumlarına alım istikametinden ilgili makamlara takdir yetkisi tanımak ya da ilgili makamlara kovuşturma sonuna kadar bekleme yetkisi vermek, halihazırda bakılırsav yapan işçi tarafından ise kovuşturma durumunun iş mukavelelerinin askıda kalması hallerinden biri olarak kabulü üzere daha yavaşça önlemlerle ulaşılması mümkündür. Hakikaten buna misal önlemler çeşitli meslek kümeleri bakımından mevzuatta düzenlenmiştir. Bu prestijle kamu faydasının sağlanması gayesine daha yavaşça bir sınırlamayla ulaşılması mümkünken bireyler hakkında dolandırıcılık ve sahtecilik kabahatlerinden kovuşturma bulunmaması halindeki sınırlamanın gerekli, ötürüsıyla ölçülü olduğu söylenemez.
Anayasa Mahkemesi açıklanan münasebetlerle kuralın Anayasa’ya muhalif olduğuna ve iptaline karar vermiştir.
Not: Anayasa Mahkemesi geçen haftada, FETÖ ile iltisaklı eğitim kurumunda bakılırsav yaparken , KHK ile misyon yaptığı kurumun kapatılması daha sonrası, valiliğin vermiş olduğu çalışma müsaadesinin iptali sürecinin Anayasa’nın 20. hususunda teminat altına alınan özel hayata hürmet hakkının ihlal edildiğine karar vermişti. .