A
admin
Guest
Jeolojik ve jeomorfolojik süreçlerin bir modülü olan heyelan, toprak yer yahut kaya tipi yapıların yamaçlarda oluşan eğim tarafında hareket etmesi halinde tanımlanıyor.
Heyelan, kütle hareketleri olarak söz edilmekle bir arada kaya düşmesi, akma, devrilme, düzlemsel-dairesel kayma üzere öznel sınıflandırmalara da tabi tutuluyor.
Heyelan; denetleyici ve tetikleyici niçinler olmak üzere iki biçimde meydana gelirken, denetleyici niçinler; heyelanın meydana geldiği gereç çeşidi, yamaç eğim kıymetleri, arazi örtüsü (orman, tarım yeri, yerleşim) üzere çevresel faktörlerden oluşuyor.
Tetikleyici niçinlerle gelişen heyelanda ise yapay ve doğal titreşimler (patlatma etkileri-depremler), yağışlar, yamaçlara kazı-dolgu yapılması üzere insan faaliyetleri üzere etkenler kelam konusu oluyor.
– “Bolu tüneli geçiş güzergahı, Kuzey Anadolu Fay Çizgisi içerisinden geçmektedir”
Son periyotta yaşanan heyelanlarla ilgili AA muhabirine bilgi veren Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Heyelan Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Aykut Akgün, Bolu Tüneli geçiş güzergahı dünyanın en faal faylarından biri olan Kuzey Anadolu Fay Çizgisi içerisinden geçtiğini anımsattı.
Akgün, “Bu alandaki kayaçlar son derece ezilmiş, deforme olmuş ve örselenmiş olup, birçok yerde heyelan oluşumuna uygun ve ayrışma olarak tanım ettiğimiz jeolojik sürecin eserleri olan toprak yerler olarak karşımıza çıkıyor.” dedi.
Ordu başta olmak üzere Doğu Karadeniz’de meydana gelen heyelanların da sıklıkla bölgenin heyelan sürecine uygun jeolojik, jeomorfolojik ve arazi kullanım faaliyetleri ile denetlendiğini anlatan Akgün, şöyleki dedi:
“Özellikle bölgede kış aylarında yağan karların erime sürecine, ötürüsıyla toprak tabanı doygun hale getirmesiyle birlikte bölgenin heyelana epeyce daha hassas hale geldiğini söylemek gerekir. ötürüsıyla bu bölgede bahar aylarından itibaren yaz aylarını da kapsayan bir müddetçte heyelanların meydana gelmesi fazlaca beklenir bir durumdur. ‘Bu durum nasıl yönetilebilir?’ sorusuna temel olarak odaklanmak gerekiyor. Son senelerda çok kıymetli adımlar atıldığını görmekle bir arada hala istenilen seviyede olamadığını da kabul etmek gerekir.”
Akgün, heyelanın tek başına doğal bir müddetç olduğunu ve insan ile etkileşime geçmesi durumunda afet boyutuna ulaştığını lisana getirerek, şunları belirtti:
“Bu noktada, doğal jeomorfolojik ortamlarda heyelana hassas alanların mümkün mertebe bilinmesi ve bu alanlara insan müdahalesi olması durumunda ortaya çıkabilecek ziyanların azaltılması yahut önüne geçilmesiyle ilgili atılması gerekli adımları konuşmak değerli. İnsan faaliyeti olarak isimlendirebileceğimiz her çeşit mühendislik faaliyetlerinde, muhtemel faaliyetin gerçekleştirileceği alanların heyelan gelişimi bakımından duyarlılıklarının bilinmesi ve buna bakılırsa uygun mühendislik tahlillerinin uygulanması gerekli. Türkiye’de heyelan bakımından şimdi tüm bölgelerinde hassas alanları görmekteyiz. Lakin, Karadeniz Bölgemizin gerek doğu ve gerekse batı kısımları ülkemizin heyelan bakımından en hassas alanlarıdır.”
– “Yüksek ölçüde kar yağışı ve ani sıcaklık artışları, heyelanları tetikleyen süreci başlangıcını oluşturuyor”
İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Katı Yer Bilimleri Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tolga Görüm ise Türkiye’de son günlerde gelişen heyelan olaylarına ait, “Bu yıl kar açısından Türkiye’nin tamamı yüksek ölçüde yağış aldı. Toplam kar kalınlıklarında ve karlı gün sayısındaki anomaliler daha sonrası periyodu izleyen ve geçtiğimiz hafta tesirini büyük ölçüde hissettiğimiz ani sıcaklık artışları, heyelanları tetikleyen zincirleme sürecinin başlangıcını oluşturuyor.” dedi.
Büyük ölçekte eriyen kar sularının ırmak akımlarında ani piklere sebep olabileceğini lisana getiren Görüm kelamlarına şöyleki devam etti:
“Olaylar, suratları itibariyle potansiyel olarak katastrofik yıkımlara yol açabilirler. 17 Mart 2005’de Sivas Koyulhisar, Sugözü Mahallesi’nde ortalama suratı saniyede 6 metrenin üstünde olan akma tipindeki heyelan 15 vatandaşımızın ömrünü kaybetmesine niye olmuştu. Buna benzeri 30’un üzerinde heyelan 17 Mart 2005 günü ani kar erimeleri ile tetiklenmişti. Batı, Orta ve Doğu Karadeniz’de her beş yılda bir ani kar erimeleri ile bu tip heyelanlar gelişmektedir. Bu sene yaşanan heyelan hadiselerinde can kaybı nispeten düşük lakin yıkılan ve ağır hasarlı mesken sayısı şimdiden 80’in üzerinde olduğu biliniyor. Bu bilançonun orta şiddetteki bir zelzelenin zararlarından daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz.”
– “En büyük risk Karadeniz’de”
Görüm, Türkiye’de heyelan ve buna bağlı vefatlar açısından Karadeniz Bölgesi, vilayet bazında Trabzon, Rize, Zonguldak, Düzce, Bartın, Ordu ve Giresun’un öne çıkan vilayetler olduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Doğu Anadolu’da bilhassa Erzurum, Muş, Bingöl başta olmak üzere Van ve Hakkari’de heyelan olayları ağır bir biçimde yaşanmaktadır. Çatak (Trabzon), Senirkent (Isparta), Kuzulu (Sivas) üzere münferit heyelanlarda da büyük can kayıpları hayatış ve hala yüksek riskler taşıyan alanlarımız mevcuttur. Türkiye ortalama yükseklikler bakımından ele alındığında yamaç eğimlerinin yüksek olduğu dağlık bir ülkedir. Değişen iklim şartları ve artan nüfus gelecekte heyelan tehlikesini ve riskini giderek artıracaktır. Bu bakımdan planlamaya, bu tip tehlikelere Ait süreçleri daha güzel anlamak için daha epeyce araştırmaya gereksinimimiz var.”
Görüm, 1991’den bu yana gerçekleşmiş heyelanların bilgi tabanını oluşturdukları bilgisini veren Görüm, “Bu, son 30 yılda gerçekleşen heyelanların tehlikesinin hayli daha yeterli anlaşılmasını sağlayacak. En büyük emellerimizden biri ‘heyelan erken ihtar sistemleri’ni ülkemizde heyelan frekansının yüksek olduğu alanlarda tesis edebilmek.” tabirini kullandı.
Heyelan, kütle hareketleri olarak söz edilmekle bir arada kaya düşmesi, akma, devrilme, düzlemsel-dairesel kayma üzere öznel sınıflandırmalara da tabi tutuluyor.
Heyelan; denetleyici ve tetikleyici niçinler olmak üzere iki biçimde meydana gelirken, denetleyici niçinler; heyelanın meydana geldiği gereç çeşidi, yamaç eğim kıymetleri, arazi örtüsü (orman, tarım yeri, yerleşim) üzere çevresel faktörlerden oluşuyor.
Tetikleyici niçinlerle gelişen heyelanda ise yapay ve doğal titreşimler (patlatma etkileri-depremler), yağışlar, yamaçlara kazı-dolgu yapılması üzere insan faaliyetleri üzere etkenler kelam konusu oluyor.
– “Bolu tüneli geçiş güzergahı, Kuzey Anadolu Fay Çizgisi içerisinden geçmektedir”
Son periyotta yaşanan heyelanlarla ilgili AA muhabirine bilgi veren Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Heyelan Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Aykut Akgün, Bolu Tüneli geçiş güzergahı dünyanın en faal faylarından biri olan Kuzey Anadolu Fay Çizgisi içerisinden geçtiğini anımsattı.
Akgün, “Bu alandaki kayaçlar son derece ezilmiş, deforme olmuş ve örselenmiş olup, birçok yerde heyelan oluşumuna uygun ve ayrışma olarak tanım ettiğimiz jeolojik sürecin eserleri olan toprak yerler olarak karşımıza çıkıyor.” dedi.
Ordu başta olmak üzere Doğu Karadeniz’de meydana gelen heyelanların da sıklıkla bölgenin heyelan sürecine uygun jeolojik, jeomorfolojik ve arazi kullanım faaliyetleri ile denetlendiğini anlatan Akgün, şöyleki dedi:
“Özellikle bölgede kış aylarında yağan karların erime sürecine, ötürüsıyla toprak tabanı doygun hale getirmesiyle birlikte bölgenin heyelana epeyce daha hassas hale geldiğini söylemek gerekir. ötürüsıyla bu bölgede bahar aylarından itibaren yaz aylarını da kapsayan bir müddetçte heyelanların meydana gelmesi fazlaca beklenir bir durumdur. ‘Bu durum nasıl yönetilebilir?’ sorusuna temel olarak odaklanmak gerekiyor. Son senelerda çok kıymetli adımlar atıldığını görmekle bir arada hala istenilen seviyede olamadığını da kabul etmek gerekir.”
Akgün, heyelanın tek başına doğal bir müddetç olduğunu ve insan ile etkileşime geçmesi durumunda afet boyutuna ulaştığını lisana getirerek, şunları belirtti:
“Bu noktada, doğal jeomorfolojik ortamlarda heyelana hassas alanların mümkün mertebe bilinmesi ve bu alanlara insan müdahalesi olması durumunda ortaya çıkabilecek ziyanların azaltılması yahut önüne geçilmesiyle ilgili atılması gerekli adımları konuşmak değerli. İnsan faaliyeti olarak isimlendirebileceğimiz her çeşit mühendislik faaliyetlerinde, muhtemel faaliyetin gerçekleştirileceği alanların heyelan gelişimi bakımından duyarlılıklarının bilinmesi ve buna bakılırsa uygun mühendislik tahlillerinin uygulanması gerekli. Türkiye’de heyelan bakımından şimdi tüm bölgelerinde hassas alanları görmekteyiz. Lakin, Karadeniz Bölgemizin gerek doğu ve gerekse batı kısımları ülkemizin heyelan bakımından en hassas alanlarıdır.”
– “Yüksek ölçüde kar yağışı ve ani sıcaklık artışları, heyelanları tetikleyen süreci başlangıcını oluşturuyor”
İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Katı Yer Bilimleri Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Doç. Dr. Tolga Görüm ise Türkiye’de son günlerde gelişen heyelan olaylarına ait, “Bu yıl kar açısından Türkiye’nin tamamı yüksek ölçüde yağış aldı. Toplam kar kalınlıklarında ve karlı gün sayısındaki anomaliler daha sonrası periyodu izleyen ve geçtiğimiz hafta tesirini büyük ölçüde hissettiğimiz ani sıcaklık artışları, heyelanları tetikleyen zincirleme sürecinin başlangıcını oluşturuyor.” dedi.
Büyük ölçekte eriyen kar sularının ırmak akımlarında ani piklere sebep olabileceğini lisana getiren Görüm kelamlarına şöyleki devam etti:
“Olaylar, suratları itibariyle potansiyel olarak katastrofik yıkımlara yol açabilirler. 17 Mart 2005’de Sivas Koyulhisar, Sugözü Mahallesi’nde ortalama suratı saniyede 6 metrenin üstünde olan akma tipindeki heyelan 15 vatandaşımızın ömrünü kaybetmesine niye olmuştu. Buna benzeri 30’un üzerinde heyelan 17 Mart 2005 günü ani kar erimeleri ile tetiklenmişti. Batı, Orta ve Doğu Karadeniz’de her beş yılda bir ani kar erimeleri ile bu tip heyelanlar gelişmektedir. Bu sene yaşanan heyelan hadiselerinde can kaybı nispeten düşük lakin yıkılan ve ağır hasarlı mesken sayısı şimdiden 80’in üzerinde olduğu biliniyor. Bu bilançonun orta şiddetteki bir zelzelenin zararlarından daha yüksek olduğunu söyleyebiliriz.”
– “En büyük risk Karadeniz’de”
Görüm, Türkiye’de heyelan ve buna bağlı vefatlar açısından Karadeniz Bölgesi, vilayet bazında Trabzon, Rize, Zonguldak, Düzce, Bartın, Ordu ve Giresun’un öne çıkan vilayetler olduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Doğu Anadolu’da bilhassa Erzurum, Muş, Bingöl başta olmak üzere Van ve Hakkari’de heyelan olayları ağır bir biçimde yaşanmaktadır. Çatak (Trabzon), Senirkent (Isparta), Kuzulu (Sivas) üzere münferit heyelanlarda da büyük can kayıpları hayatış ve hala yüksek riskler taşıyan alanlarımız mevcuttur. Türkiye ortalama yükseklikler bakımından ele alındığında yamaç eğimlerinin yüksek olduğu dağlık bir ülkedir. Değişen iklim şartları ve artan nüfus gelecekte heyelan tehlikesini ve riskini giderek artıracaktır. Bu bakımdan planlamaya, bu tip tehlikelere Ait süreçleri daha güzel anlamak için daha epeyce araştırmaya gereksinimimiz var.”
Görüm, 1991’den bu yana gerçekleşmiş heyelanların bilgi tabanını oluşturdukları bilgisini veren Görüm, “Bu, son 30 yılda gerçekleşen heyelanların tehlikesinin hayli daha yeterli anlaşılmasını sağlayacak. En büyük emellerimizden biri ‘heyelan erken ihtar sistemleri’ni ülkemizde heyelan frekansının yüksek olduğu alanlarda tesis edebilmek.” tabirini kullandı.